Trần Vũ Hải : Về quyền của công dân Việt Nam, thì cá nhân tôi với tư cách vừa là nhà nghiên cứu vừa là luật sư đã nghiên cứu trong một thời gian dài, và thậm chí từ hồi tôi đi học tại Cộng hòa Dân chủ Đức cũ, nay là nước Đức. Chúng tôi rất ngạc nhiên khi thấy các quyền của công dân của Việt Nam, đã được ghi đầy đủ trong Hiến pháp, khá giống nhiều nước trên thế giới, nhưng lại không được thực hiện một cách trọn vẹn.
Có nhiều quyền tuy ghi đầy đủ nhưng lại thòng thêm một câu là « theo quy định của pháp luật ». Riêng đối với quyền biểu tình cũng như các quyền công dân khác, thì điều 69 Hiến pháp quy định là có quyền biểu tình nhưng theo quy định của pháp luật. Như vậy muốn biểu tình lại phải tìm xem có quy định pháp luật nào tương ứng hay không. Mà quy định pháp luật ở đây, như tôi đã nói là quyền công dân theo điều 50, 51 thì do Hiến pháp và luật quy định, tức là nếu ghi như vậy phải có một luật về biểu tình, giống như đã có luật về báo chí.
RFI : Thưa ông, điều 50 của Hiến pháp Việt Nam quy định những gì ?
Trần Vũ Hải : Điều 50 Hiến pháp quy định rằng Nhà nước Việt Nam tôn trọng và thực hiện quyền con người về chính trị, kinh tế, xã hội. Ở đây trở lại với điều 69, quy định quyền biểu tình là quyền công dân cơ bản, là quyền con người về chính trị. Quyền này lại được quy định theo pháp luật, có nghĩa là phải được quy định trong một luật biểu tình.
Nhưng luật biểu tình thì lại chưa được ban hành, mà Hiến pháp thì có từ năm 1992, thậm chí từ năm 1946 đến giờ, khi Việt Nam độc lập, vẫn chưa ban hành luật biểu tình. Mà ở các nước khác theo chúng tôi được biết, đều có luật biểu tình. Từ đó chúng tôi đặt câu hỏi, ở đây là trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Vì theo quy định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phải giải thích luật, Hiến pháp và pháp lệnh. Trong trường hợp Hiến pháp đã công nhận quyền biểu tình là quyền công dân cơ bản rồi, vậy người dân có quyền thực hiện không, khi mà luật biểu tình chưa được ban hành ?
Thì đấy là một câu hỏi mà tôi nghĩ phải giải quyết, nhất là trong thời điểm hiện nay, khi chúng ta thấy rằng người Việt Nam ở các nước khác được quyền biểu tình, và được cảnh sát bảo vệ. Nhưng mà trên chính đất nước mình, thì lại không được cho phép một cách đàng hoàng, và có một sự không khuyến khích, thậm chí ngăn chặn người biểu tình.
RFI : Thưa ông, trong khi chờ đợi sự ra đời của luật biểu tình, theo luật sư thì người dân có quyền biểu tình không ?
Trần Vũ Hải : Cá nhân tôi, với tư cách một luật sư, tôi cho rằng Hiến pháp đã quy định quyền đó là quyền công dân, thì phải là đương nhiên. Và đã là quyền đương nhiên thì luôn luôn phải có khả năng được thực hiện. Việc Nhà nước, cụ thể là Quốc hội, chưa ban hành luật biểu tình, thì đấy là trách nhiệm của Quốc hội. Nhưng không vì Quốc hội chưa làm tròn trách nhiệm của mình mà công dân bị mất đi cái quyền mà Hiến pháp quy định.
Do đó chúng tôi cho rằng quyền biểu tình là quyền đương nhiên của công dân, và suy rộng ra các quyền quy định trong Hiến pháp thì công dân đương nhiên được hưởng, và cá nhân tôi cho rằng việc hưởng quyền này là vô hạn. Tất nhiên nó chỉ giới hạn khi quyền đó xâm phạm đến lợi ích chính đáng của cá nhân khác, của tổ chức khác. Vì vậy công dân chỉ cần thông báo về địa điểm, về nội dung, ý nghĩa cuộc biểu tình.
Tất nhiên ở phía chính quyền nhiều người cũng lập luận rằng thực ra việc biểu tình cũng đã được quy định trong một nghị định ban hành năm 2005. Nghị định này do Bộ Công an đề xuất, nhằm mục đích giữ gìn trật tự. Theo nghị định này thì cứ hội họp, tụ tập từ 5 người trở lên thì phải xin phép, nhưng không nói rõ là tụ tập hội họp này có mục đích gì.
Chúng tôi cho rằng biểu tình cũng là tụ tập, hội họp nhưng mang tính chất chính trị, và đó là một quyền ghi trong Hiến pháp nên việc biểu tình không thể do nghị định trên điều chỉnh được. Bởi vì bản thân nghị định đó cũng không căn cứ vào Hiến pháp, mà lại căn cứ vào Luật Tổ chức Chính phủ, và do Bộ Công an đề xuất. Trong khi đó lại chưa có luật biểu tình, như tôi đã phân tích. Chỉ có luật mới được quy định về quyền biểu tình của công dân, chứ nghị định không thể thay thế được luật. Và rõ ràng trong nghị định đấy không đề chữ biểu tình mà đề tụ tập thôi. Cho nên tôi nghĩ rằng nghị định đấy không phải là cơ sở để xin phép, cho phép hay là từ chối người dân biểu tình được, mà phải có luật biểu tình.
RFI : Ngay cả nghị định đó chắc cũng không có mấy người biết ?
Trần Vũ Hải : Theo tôi, nghị định đấy ít khi được áp dụng, nhưng mà có một nghị định năm 2010 thì lại nói vấn đề xử phạt. Tức là người nào mà tụ tập hội họp, sử dụng còi, loa v.v… ở nơi công cộng mà không được phép thì sẽ bị phạt từ năm trăm ngàn đến một triệu đồng, và bị tịch thu các phương tiện… thậm chí có thể bị tạm giữ về hành chính. Nghị định này cũng do ngành công an đề xuất, như vậy là phục vụ cho việc giữ trật tự, chứ không phải cho việc bảo đảm quyền của công dân.
Thì đúng là nhiều người không biết thật, và cũng ít khi áp dụng thật. Nhưng một ngày nào đấy người ta sẽ áp dụng. Lúc đó người dân sẽ đặt vấn đề, không, chúng tôi biểu tình là có mục đích chính trị. Biểu tình là ủng hộ hoặc phản đối một chính sách, một hành động nào đó, không phải là tụ tập để vui chơi giải trí hay là như anh Cường đô-la là để khoe xe, vân vân. Đó là những tụ tập không mang tính chất chính trị. Do đó không thể áp dụng được đối với chúng tôi.
Tuy nhiên cũng nói thật rằng cho đến hiện nay chưa có một vụ nào, một hành vi nào được coi là biểu tình trái phép ở Việt Nam cả. Những người tham gia biểu tình cũng bị xử lý, nhưng các cơ quan công an, an ninh lại đề xuất xử lý ở các hành vi khác chứ không phải hành vi biểu tình.
RFI: Thưa luật sư, trong tình hình Biển Đông đang căng thẳng hiện nay , sự ra đời của luật biểu tình có thể giúp cho người dân VN bày tỏ quan điểm của mình đồng thời làm chính quyền bớt e ngại không ?
Trần Vũ Hải : Ở đây tôi nghĩ khác một chút. Không chỉ có luật biểu tình, mà các luật khác cần phải được ban hành nếu liên quan đến quyền công dân Việt Nam. Bởi vì Việt Nam đã long trọng tuyên bố, đó là các quyền công dân phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, các khế ước mà Việt Nam đã tham gia. Cá nhân tôi cho rằng những luật như luật về hội, về quyền được thông tin, về biểu tình, hội họp v.v…đều cần phải được ban hành. Và điều đó theo tôi cũng giúp cho chính phủ về nhiều mặt cả đối nội cũng như đối ngoại. Các phản ứng của người dân thì chính quyền cần được biết, từ đó điều chỉnh lại chính sách của mình, rút ra những sai lầm, và thậm chí trừng trị những người đã gây ra những sai lầm đó.
Đấy là về đối nội. Còn về đối ngoại, rõ ràng là khi có những sự việc như Biển Đông, thì người dân có toàn quyền thể hiện ý kiến của mình, bằng các cuộc biểu tình có trật tự, ôn hòa, và được Nhà nước bảo vệ. Tất nhiên ở đây chúng tôi cũng hiểu rằng về đối ngoại thì Nhà nước cũng e ngại. Nhưng nếu Nhà nước nói rằng người dân đang thực hiện luật biểu tình, chúng tôi không thể từ chối được. Nhà nước không tiến hành tổ chức biểu tình, thậm chí cũng không khuyến khích biểu tình, nhưng không thể từ chối được, vì đây là quyền công dân. Như vậy phía Trung Quốc hay phía nào đó không thể nói rằng Nhà nước khuyến khích biểu tình để bài Hoa, bài Trung Quốc.
Nếu có luật biểu tình, nhân dân được tự do thể hiện tinh thần yêu nước, thì tôi nghĩ rằng không chỉ hàng nghìn, mà hàng vạn, thậm chí hàng chục vạn người sẽ tham dự. Đó cũng là một sức mạnh to lớn, thế giới nhìn vào sẽ thấy rằng người Việt Nam rất yêu hòa bình, nhưng cũng không chấp nhận bất kỳ một thế lực nào xâm phạm đến chủ quyền đất nước. Ngày 2/9/1945 khi Việt Nam mới độc lập thì cũng đã có hàng triệu người tham gia mít tinh biểu tình.
Tôi nghĩ những vấn đề lớn đụng chạm đến chủ quyền, đến tinh thần dân tộc, thì bất kỳ người Việt Nam nào cũng bức xúc. Các thế lực khác nhìn thấy sự thể hiện của người dân cũng phải e ngại, phải chùn bước, phải tính toán, và tốt nhất là không tìm cách tiếp tục gây hấn đối với một dân tộc sẵn sàng thể hiện ý chí của mình như vậy. Chính phủ cũng sẽ được giảm nhẹ trong vấn đề đàm phán với đối tác. Chính phủ sẽ nói rằng chúng tôi làm theo ý dân. Dân chúng tôi yêu cầu như vậy, chúng tôi đang chịu sức ép như vậy. Và chúng tôi yêu cầu các anh, cho dù có là đồng chí, có cùng hệ tư tưởng hay không, cũng phải chấp nhận những yêu cầu mà người dân đặt ra, mà cũng là yêu cầu chính đáng của Việt Nam.
RFI Việt ngữ xin chân thành cảm ơn luật sư Trần Vũ Hải, đã vui lòng dành thì giờ trả lời phỏng vấn
của chúng tôi hôm nay.
