Nguyễn Trọng Quân (savingcattiennationalpark blog) - Để xây dựng một dự án thủy điện cần phải cân nhắc kỹ đến tác động môi trường. Hậu quả của các dự án thực hiện vội vàng, chỉ xem xét cái lợi trước mắt mà quên đi nguồn lợi lâu dài là bài học để chúng ta cân nhắc đối với thủy điện Đồng Nai 6 & 6A. Thiết nghĩ các cơ quan chức năng có thẩm quyền phê duyệt dự án cần biết lắng nghe nhiều ý kiến trái chiều, các ý kiến phản biện của các chuyên gia, các nhà hoạt động môi trường. “Hãy biết lắng nghe” để đừng xảy ra những bài học đau lòng để rồi nhân dân chúng ta, con cháu chúng ta và mẹ hiền thiên nhiên phải gánh chịu!...
*
Đất nước ta đang trong quá trình xây dựng và phát triển. Năng lượng là một trong những vấn đề quan tâm hàng đầu của đảng và nhà nước, trong những năm qua nhà nước đã ưu tiên xây dựng hàng ngàn dự án thủy điện lớn nhỏ. Hiện Việt Nam có khoảng 1.097 dự án với tổng công suất 24.246 MW. Trong đó mới vận hành được 195 dự án (khoảng 40%), 245 dự án đang xây dựng và 657 dự án chưa đầu tư.
Bên cạnh hiệu quả góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, nhiều dự án thủy điện cũng ảnh hưởng không nhỏ tới môi trường sinh thái, xâm lấn khu bảo tồn đa dạng sinh học, mất đất sản xuất do xói mòn, bồi lắng lòng hồ, thay đổi thủy văn, mất nước vùng hạ lưu, gây địa chấn động đất... Vì vậy, phát triển thủy điện gắn với bảo vệ môi trường là yêu cầu vô cùng cấp bách hiện nay.
Bài học nhãn tiền là dự án thủy điện sông Ba Hạ, hồ thủy điện Krông H'Năng cũng ở thượng nguồn trên con sông này khi đi vào hoạt động đã khiến hệ thống thủy nông Đồng Cam ở hạ lưu “khát nước”; hơn 19.000 ha lúa phải dùng máy bơm chống hạn cục bộ tại nhiều nơi.
Rơi vào hoàn cảnh tương tự, nhiều diện tích lúa nằm dọc sông Thu Bồn, Vu Gia của hai huyện Điện Bàn và Duy Xuyên của tỉnh Quảng Nam đang mất trắng vì Thủy điện Đắk Mi 4 (Phước Sơn) và A Vương (Đông Giang) không chịu xả nước chống hạn.
Bài học từ các nước bạn như Thái Lan cũng cho thấy, khi xây dựng đập thủy điện sông Mun vào những năm 1990 cũng do vội vã đánh giá tác động môi trường và xã hội đã gây nên một “thất bại kinh tế điển hình” khi gây ra những tổn thất môi trường và xã hội to lớn.
Thấy rõ được vai trò của việc xem xét đánh giá tác động môi trường và xã hội của các dự án thủy điện. Mới đây, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã có Công văn số 4920/VPCP-KTN yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan khẩn trương rà soát, điều chỉnh quy hoạch bậc thang thủy điện các dòng sông, quy hoạch phát triển thủy điện nhỏ trên địa bàn cả nước và ở từng địa phương. Đánh giá lại thiết kế các công trình thủy điện; đề xuất giải pháp quản lý, vận hành và kỹ thuật xây dựng, bảo đảm an toàn cho công trình và hạ du trong mùa lũ.
Cần phải cân nhắc kỹ khi xây dựng thủy điện Đồng Nai 6, Đồng Nai 6A.
Bậc thang thủy điện trên sông Đồng Nai
Thủy điện Đồng Nai 6 (ĐN6) & Đồng Nai 6A (ĐN6A) nằm trên bậc thang thủy điện sông Đồng Nai. Theo báo cáo dự án đầu tư, thủy điện ĐN6 có công suất 135 MW, thủy điện ĐN6A có công suất 106 MW. Diện tích lưu vực của thủy điện ĐN6 là 4294 Km2, ĐN6A là 4647 Km2 , dung tích hồ toàn bộ của ĐN6 là 61,5 triệu m3 của ĐN6A là 30,3 triệu m3; điện lượng hằng năm của cả 2 dự án gần 1 tỷ KWh với tổng mức đầu tư khoảng 7300 tỷ VNĐ.
Hiệu quả về kinh tế dự án mang lại thì đã rõ, nếu được xây dựng thì dự án trên sẽ cung cấp cho hệ thống lưới điện quốc gia hằng năm gần 1 tỷ KWh bổ sung cho nguồn điện đang thiếu hụt của cả nước. Tuy nhiên cần cân nhắc kỹ, không thể đánh đổi mọi giá để xây dựng thủy điện. Vậy chúng ta cần cân nhắc vấn đề gì?
Thứ nhất, theo quy hoạch hệ thống bậc thang thủy điện trên sông Đồng Nai thì dự án TĐ ĐN6 & ĐN6A nằm ở đầu nguồn do đó không tránh khỏi việc ảnh hưởng rất lớn nguồn tài nguyên nước và rừng đầu nguồn lưu vực sông Đồng Nai. Do đó phải cân nhắc kỹ trước khi xây dựng và cần phải có kịch bản, quy trình vận hành liên hồ chứa trên hệ thống sông Đồng Nai.
Thứ hai, hãy cân nhắc ảnh hưởng về lưu vực (gần 9000 Km2) khi xây dựng dự án TĐ ĐN6 & ĐN6A chứ đừng đánh giá ở mức độ công trình như việc đưa ra con số mất rừng của VQG Cát Tiên chỉ xấp xỉ 137 hécta và hơn 235 hécta rừng phòng hộ và xem đó là không đáng kể so với 71.920 diện tích VQG như một số thông tin đã đưa?
Thứ ba, cân nhắc đến ảnh hưởng đối với đa dạng sinh học của Vườn quốc gia Cát Tiên, quan tâm đến các loài thú quí hiếm, các hệ sinh thái đặc trưng cũng như các khu đất ngập nước trong khu vực. Đừng vì nguồn lợi trước mắt mà để tình trạng hệ sinh thái sẽ mất dần tính đa dạng sinh học khi ngôi nhà thiên nhiên bị phá vỡ bởi các dự án do chúng ta xây dựng.
Thứ tư, cân nhắc đến ảnh hưởng về môi trường xã hội đối với cộng đồng dân cư, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ (Châu Mạ) về kinh tế - xã hội. Việc thay đổi môi trường sống quen thuộc của người dân tộc cũng đồng nghĩa với "giết chết" bản sắc văn hóa của dân tộc ấy. Do vậy cần có đánh giá chính xác, khách quan, không thể làm các phiếu điều tra xã hội một cách đối phó, hình thức nhằm qua mặt các cơ quan chức năng khi trình duyệt dự án.
Thứ năm, khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai vừa chính thức trở thành khu dự trữ sinh quyển thứ 580 của thế giới và là 1/8 khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam do UNESCO công bố vào ngày 19/5 vừa qua. Trong khi đó thuỷ điện Đồng Nai 6 và 6A được thiết kế nằm trong vùng lõi của khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai, ảnh hưởng rất lớn đến đa dạng sinh học của toàn khu vực. Dự kiến vào trung tuần tháng 9 năm nay, Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) là cơ quan được UNESCO mời làm tư vấn sẽ đến VQG Cát Tiên để thẩm định hồ sơ đề cử VQG Cát Tiên là di sản thiên nhiên thế giới. Điều gì sẽ xảy ra nếu như trong báo cáo thẩm định trình UNESCO lại có 2 dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A chuẩn bị xây dựng sẽ làm thay đổi hệ thủy văn và chất lượng nguồn nước ngọt của Bàu Sấu?
Tóm lại, để xây dựng một dự án thủy điện cần phải cân nhắc kỹ đến tác động môi trường. Hậu quả của các dự án thực hiện vội vàng, chỉ xem xét cái lợi trước mắt mà quên đi nguồn lợi lâu dài là bài học để chúng ta cân nhắc đối với thủy điện Đồng Nai 6 & 6A. Thiết nghĩ các cơ quan chức năng có thẩm quyền phê duyệt dự án cần biết lắng nghe nhiều ý kiến trái chiều, các ý kiến phản biện của các chuyên gia, các nhà hoạt động môi trường. “Hãy biết lắng nghe” để đừng xảy ra những bài học đau lòng để rồi nhân dân chúng ta, con cháu chúng ta và mẹ hiền thiên nhiên phải gánh chịu!
