Nhất Tuấn - Vâng, đừng tưởng chết là rũ sạch mọi sai lầm, tội lỗi, mai sau người đời sẽ tính sổ, sẽ “đo lại bước anh đi”.
Một đồng chí cộng sản, sau 20 năm làm cách mạng, ngực gắn huân chương, bỗng một hôm tự phân thân tách mình ra làm đội: tôi và hắn.
Tôi là con người hiện tại và hắn là con người 20 năm trước chưa tha hóa, chưa đồi bại, vẫn nguyên chất cách mạng.
Và “hắn” chỉ mặt mắng “tôi”:
"Anh làm những điều trái với lẽ thường
trái với con người biết yêu thương suy nghĩ
như hết tin ở con người
anh quay lưng với đồng chí"
và tệ hại hơn nữa:
“Người xưa khi nghe điều dở
lau mặt rửa tai
ngày nay trước cửa tai anh
giọng hót hay
tiếng vỗ tay
Lấp đầy ngưỡng cửa
Sự thật đứng ngoài lắc đầu
Không vào được nữa?
Anh quay mặt vào tường
gặm nhấm những trang sách cũ
Cứng khô như một mẩu bìa”
Thật đáng kinh ngạc, ngay từ năm 1957, nhà văn Hoàng Yến đã sử dụng kỹ thuật “phân thân” (dedoublement) táo bạo viết một bài thơ sám hối còn nóng bỏng giá trị thời sự cho đến tận bây giờ.
tranh Đinh Quân
HẮN
Hoàng Yến
Tôi ngồi một mình
Trong đêm hè óng ánh
Trên ngực rạo rực
tấm huân chương vừa lĩnh
đợt cải cách đồng bằng
Trời không trăng
nhưng có muôn sao nhảy múa
lòng vui bốn bề mở cửa.
Hắn bỗng đến
từ đâu
nào biết từ đâu?
Từ ánh sao băng hay từ bóng đêm sâu
Hắn vỗ vai tôi: Chúc mừng đồng chí!
Thật kì dị
giọng hắn quen như từ thuở xa nào
tôi nghĩ mãi không sao nhớ nữa
mặt hắn trẻ măng râu ria tua tủa
một bộ đồ xanh
một mớ tóc xù
Trông dáng hắn như tên tù vượt ngục...
Hắn lễ phép nhìn tôi xin lỗi:
quấy rối phút vui
Rồi hắn kể đầu đuôi:
"Ngày hai ta mới gặp.
Thuở ấy chúng ta đi khắp.
với một câu hỏi trong đầu.
Vì đâu nước mắt đóng băng lòng đất?
cửa trời đâu thiếu nụ cười?
quả đất triệu năm vẫn sống
vẫn chưa đến tuổi làm người?
phải đem nụ cười xuống đất
nước mắt phải thành giọt ngọc
từ bóng đêm ta gieo hạt vui
từ khổ đau lại nảy nụ cười
chúng ta nhìn ra chân lí
chúng ta trở thành đồng chí.
Từ ấy đến nay
sông trôi bao nhiêu nước
gian khổ ngọt bùi
đường đời chung bước
Gặp lại anh đêm nay
Thì ra anh đi ngược
Hắn chỉ tôi vào ngực.
nơi tấm huân chương:
“Giận anh tôi không muốn giận.
thương anh tôi cũng không thương.
Anh làm những điều trái với lẽ thường
trái với con người biết yêu thương suy nghĩ
như hết tin ở con người
anh quay lưng với đồng chí
anh không nhớ công người.
từng dựng lại cuộc đời
Con người biết tạo ra ánh sáng
(ánh sáng không chỉ ở mặt trời)
Nay vì đâu
chữ đồng chí không còn tha thiết
Như ngày nào mới biết gọi nhau...
Vì trong mắt anh
tôi không còn là đồng chí.
mà chỉ là một phạm trù ý nghĩ
một thành phần màu sắc đỏ đen
anh thấy đâu con người bằng xương bằng thịt
có bao khát vọng lo âu
tôi vui tôi khổ hay tôi sầu
anh không biết rõ.
Hai ta kề ngực sát đầu
Tâm tư vẫn cài then kín ngõ.
Người xưa khi nghe điều dở
lau mặt rửa tai
ngày nay trước cửa tai anh
giọng hót hay
tiếng vỗ tay
Lấp đầy ngưỡng cửa
Sự thật đứng ngoài lắc đầu
Không vào được nữa?
Anh quay mặt vào tường
gặm nhấm những trang sách cũ
Cứng khô như một mẩu bìa
Rồi anh nhếch mép vểnh ria
- Chỉ mình ta ôm cờ cách mạng
chỉ mình ta phát ra ánh sáng".
Giận run người tôi vụt đứng lên
Hắn điềm nhiên ấn tôi ngồi xuống
Rõ ràng hắn ở trong thế mạnh.
nhưng giọng hắn đổi chiều thủ thỉ âm vang:
"Chúng ta đi vào lúc ngày dựng đêm tàn
Cuộc sống hai bề sáng tối
Có ánh sáng làm vết thương nhức nhối.
Có bóng đêm ủ tư tưởng lớn thành hình.
Nhất nhất ngoài đời
không như trong quyển sách kinh.
Lời hắn thiết tha cảm động
làm tôi mắt thấy rưng rưng
Hắn vụt phá lên cười tiếng cười lanh lảnh
Tôi nghe phát lạnh sống lưng
Mắt hắn trừng trừng
như soi thấu nguồn tim cội óc
"ông bạn ơi? Thôi đừng vờ khóc!"
Rồi hắn nhìn tôi chòng chọc.
với một giọng tiên tri:
“Anh đừng tưởng chết là hết nhiệm kì"
Người đời
Mặt trời
mai sau đo lại bước anh đi
đánh giá
bóng ngả?
Lời chưa dứt hắn quay lưng đi thẳng
Câu cuối cùng vẫn còn văng vẳng:
"Mỗi sai lầm phải buộc chỉ cổ tay
đừng ngủ ngày trên chiến thắng".
Hắn là ai?
Một hoài nghi trĩu nặng
một lãng quên nổi loạn
một ảo ảnh xa vời
Hắn là ai?
Tôi chợt nhớ ra rồi
Hắn là Tôi hai mươi năm trước
Khi vượt tù trốn lên mạn ngược
Cùng tôi, hắn ăn đất nằm sương
trên mọi nẻo đường rủi ro may mắn.
làm sao tôi đã quên hắn
làm sao tôi đã quên tôi.
1957
