Lê Diễn Đức - “trong giờ khắc xế tàn, lựa chọn cho một chế độ là rút lui hoặc phản ứng. Thật không may, đối với những chế độ tồn tại theo xu thế cứng rắn, bài học vào giờ phút cuối của Ben Ali có lẽ nên trông cậy vào những chiếc xe tăng hơn là đàm phán” - William J. Dobson.
Một người bạn ở San Diego tối hôm thứ Hai nói với tôi rằng, chế độ Kadafi ở Libya có lẽ khó hoặc không sụp đổ nhanh như ở Tunesia hay Ai Cập, bởi vì hơn 42 năm cầm quyền, Kadafi đã kiểm nghiệm thành công sự gan lỳ và ý chí quyết liệt bám giữ quyền lực bằng bàn tay sắt.
Tôi cá độ với anh ta một chầu phở và càphê ở Cali khi có dịp qua chơi, rằng Kadafi sẽ biến khỏi lâu đài quyền lực rất nhanh thôi, cùng lắm là hết tuần này.
Khi bài viết của tôi đến với bạn đọc, tôi còn vài ngày nữa để kiểm chứng suy đoán của mình. Tuy nhiên, đúng sai chính xác không quan trọng lắm. Quan trọng là những ngày tàn của Kadafi chắc chắn đang kết thúc.
Diễn biến của khu vực Trung Đông dồn dập xảy ra, và vì chênh lệch giờ giấc, sáng sớm ngủ dậy ở miền Đông của Hoa Kỳ (miền Tây còn chậm hơn), bật TV lên xem hoặc lướt vào Internet, mọi sự có thể đã hoàn toàn khác! Có thể dụi mắt kinh ngạc nhìn thấy lịch sử đã qua trang mới. Điều này làm tôi mất ngủ cả đêm qua. Thức giấc liên tục. Đến mức ông bạn ở bên Washington DC của RFA chuyên tới sở làm vào lúc 4, 5 giờ sáng, chắc thấy tôi Online nên gửi email hỏi sao “ông chưa đi ngủ à?”!
Sau sự ra đi của các nhà độc tài, các nhà phê bình thường phán xét mức độ tội ác trong thời gian trị vì, sự thiệt hại, cũng như hậu quả mà họ đã gây ra cho quốc gia đó và thế giới. Nhưng cũng có cả những nhận định về sự khôn ngoan, ngu xuẩn, thậm chí cả mặt tích cực của họ.
Nhà độc tài của Đức quốc xã III Adolf Hitler gắn liền với Auschwitz, Holocaust và Đệ nhị Thế chiến, một con người đã gây ra thảm kịch diệt chủng kinh hoàng cho cả nhân loại. Thế nhưng trong năm 2004 đạo diễn người Đức Oliver Hirschbiegel đã cho sản xuất bộ phim "Der Untergang" (Downfall). Trước khi ra mắt khán giả Đức, bộ phim này được xem là gây tranh cãi nhất qua mọi thời gian. Không những thế, "Der Untergang" còn là một trong các ứng cử tranh Giải Oscar phim hay nhất cho thể loại không nói tiếng Anh. Chi phí cho phim 14 triệu đôla nhưng đã thu hút 100 ngàn người người xem trong ngày đầu tiên, và trong tuần lễ đầu tiên đã thu vào 4,3 triệu đôla.
Trong phim "Der Untergang" tác giả đã cố gắng tìm ra tính người trong con quái vật Hitler. Ví dụ, Hitler biểu lộ sự âu yếu với trẻ em Đức, có mối tình hết mực với nữ thư ký Eva Braun... Thái độ này đã tạo ra cuộc tranh luận nóng bỏng trên các phương tiện truyền thông Đức. Các nhà phê bình lo ngại ảnh hưởng của nó lên các tổ chức dân tộc chủ nghĩa quá khích và chủ nghĩa phát xít mới.
Cùng thời với Hitler có nhà độc tài cộng sản Xô Viết Joseph Stalin.
Lấy lý tưởng đấu tranh giai cấp làm phương pháp, Stalin đã công khai thanh trừng nội bộ, củng cố quyền lực tối thượng. Một chính sách khủng bố diễn ra ngay trong đảng và nhà nước. Các ước tính khác nhau cho thấy có từ vài triệu đến vài chục triệu người đã bị giết chết, thủ tiêu; hàng triệu người khác bị đày ải trong các trại Gulag. Stalin đã ký kết thoả thuận Ribbentrop-Molotov, cho phép Đức phát động cuộc xâm lược vũ trang chống lại Ba Lan, do đó góp phần vào sự bùng nổ của Thế chiến II.
Phản bội lại ký kết trên, Hitler đã cho quân đánh chiếm Nga vào năm 1941, nhưng bị đại bại và Staline đã lãnh đạo Cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại của nhân dân Liên Xô, đuổi và tiêu diệt quân Hitler tới tận sào huyệt Berlin.
Công lao của Stalin trong chiến thắng này là nguyên do mà cho đến ngày nay một bộ phận người Nga (khoảng 10%) vẫn có những ghi nhận tích cực về ông, dù chính phủ Nga hiện thời đã chính thức thừa nhận tội ác của chủ nghĩa Stalin.
Wojciech Jaruzelski là người đứng đầu chế độ cộng sản cuối cùng của Ba Lan.
Năm 1989, trước xu thế không thể đảo ngược và áp lực đòi dân chủ tự do mạnh như bão tố của gần 10 triệu người tập hợp trong phong trào “Đoàn Kết”, ông Wojciech Jaruzelski đã đồng ý ngồi vào bàn thương lượng với phe đối lập, chấp nhận bầu cử tự do 100% số ghế Thượng viện, nhưng chỉ cao nhất 35% cho số ghế quốc hội, phần còn lại ông phòng hờ nếu thua cuộc phe cộng sản vẫn còn đa số.
Những người cộng sản Ba Lan đã bị thua thật, thua đau, bị "nockout" thảm hại: tất cả 35% số ghế quốc hội và 100% số ghế Thượng viện dân chúng bầu hết cho phe đối lập. Một chính phủ không cộng sản đầu tiên ra đời. Công thức điều hành được chia: Thủ tướng của các anh (đối lập), tổng thống của chúng tôi (cộng sản). Do đó ông Jaruzelski nghiễm nhiên trở thành Tổng thống chuyển tiếp của nước Ba Lan mới.
Nhà độc tài Kadafi bên nhà độc tài Cs Ba Lan Jaruzelski, Warsaw, Ba Lan 1983 - Ảnh: Gazeta Wyborcza
Từ trái qua: Jaruzelski và Walesa, hai kỳ phùng địch thủ, ngồi bên nhau trong phiên họp quốc hội chuyển tiếp 1990 - Ảnh: Tư liệu
Cuối tháng 1/1990, Đại hội lần thứ 11 đại diện cho gần 1,4 triệu đảng viên Đảng Công nhân Thống nhất Ba Lan (tức đảng cộng sản) họp và tuyên bố giải tán đảng cộng sản. Cuối năm, trong cuộc chạy đua giành chức tổng thống dân cử, Thủ lĩnh Công đoàn Đoàn kết Lech Walesa đã đánh bại Jaruzelski. Ông Jaruzelski chấm dứt con đường chính trị, về “vui thú điền viên” tại biệt thự riêng ở Warsaw với đầy đủ mọi ưu đãi và tiêu chuẩn vật chất dành cho một cựu tổng thống (ngoại trừ lương hưu trí của hàm đại tướng cộng sản bị cắt giảm theo đạo luật mới sau này).
Có một bi kịch là suốt hơn 20 năm nay, cứ đến ngày 13 tháng 12, các cuộc biểu tình vẫn diễn ra đều đặn trước nhà ông Jaruzelski. Một bên là đám đông tưởng nhớ nạn nhân của lệnh thiết quân luật đàn áp đối lập do ông ban hành trong ngày 13/12/1981, với biểu ngữ đại loại như “Tên cộng sản giết người!”; bên kia là đám đông khác, không kém phần ầm ĩ hô lớn “Ngài Tổng thống, chúng tôi bên cạnh ngài!”.
Mới đây, Tổng thống Ba Lan B. Komorowski đã mời ông Jaruzelski tham dự phiên họp của Hội đồng Tư vấn (một định chế do Hiến pháp quy định bao gồm Tổng thống đương nhiệm, chủ tịch tất cả các đảng phái trong quốc hội hiện hành, các cựu Tổng thống và các cựu Thủ tướng).
Sau hơn 20 năm xây dựng và hoàn thiện dân chủ, trong các cuộc thăm dò dư luận xã hội ông W. Jaruzelski vẫn giành được sự ủng hộ cao, có lúc gần 50%. Đây là con số lớn trong một nước hơn 38 triệu dân.
Với thực tế trên, mặc dù trước các đánh giá gây nhiều tranh cãi, tích cực và tiêu cực xung đột nhau sâu sắc, ông W. Jaruzelski đã được nhiều nhà quan sát chính trị cho là một nhà độc tài thức thời, khôn ngoan.
Xem ra tướng W. Jaruzelski đã làm theo một trong những lời khuyên của William J. Dobson, tác giả bài viết của “Washington Post”, được “Tuanvietnam” dịch và đăng hôm 25/01/2011, trong đó dẫn lời của “một trong những thủ lĩnh sinh viên, người đã tham gia cuộc lật đổ của Slobodan Milosevic của Serbia vào năm 2000”, rằng "các nhà độc tài giỏi thực sự là có thể thoả hiệp bất cứ lúc nào".
Ngày hôm nay, nhân dân yêu chuộng tự do và dân chủ trên toàn thế giới nói chung và người Việt nói riêng, vui mừng trước sự sụp đổ của hai thể chế độc tài ở Tunisia và Ai Cập. Đồng thời mọi người cũng đang hồi hộp theo dõi dòng các sự kiện dầu sôi, lửa bỏng tiếp theo ở các quốc gia Ả Rập khác như Algieria, Yemen, Jordan, Barhain, Syria, ... và đặc biệt tại Libya.
Ngày 22/2, trong một cuộc họp khẩn cấp, Saif al-Islam Gaddafi, con trai của Muammar Kadafi thông báo đã có 300 người bị chết, trong đó có 242 thường dân và 58 binh lính.
Thấy khó giành được ưu thế trên mặt đất, Kadafi đã ra lệnh cho máy bay quân sự ném bom, nhả đạn vào người biểu tình, tuyên bố đanh thép sẽ tử thủ tại Tripoli và với những ai chống đối sẽ bị trừng phạt bằng cái chết.
150 ngàn binh lính, cảnh sát và lính đánh thuê là nền móng của chế độ Kadafi. Một nửa trong số này là quân tinh nhuệ. Nếu không tiếp tục duy trì quyền kiểm soát được lực lượng này, Kadafi sẽ mất quyền lực.
Tuy nhiên, dù quân đội tinh nhuệ, cảnh sát và lính đánh thuê hùng hậu, nhưng khi đã dã man, vô đạo nổ súng vào dân thường, thì họ không đủ mạnh nữa.
Tàn ác cỡ Hitler cũng không quay ngược súng bắn vào nhân dân của mình. Trong ngày hôm nay, Thủ tướng Đức, bà Angiela Merkel nói rằng “Kadafi đã tuyên bố chiến tranh với chính dân tộc mình”.
Miền Đông Libya dường như tuột khỏi tầm kiểm soát của Kadafi, trong khi ngày càng tăng lên số binh lính ngả về phe đối lập. Lệnh xử bắn ngay lập tức lính đào ngũ không giúp được Kadafi bao nhiêu.
Truyền hình Al-Jazeera loan tin Ngoại trưởng Libya kêu gọi quân đội đứng về phía đối lập. Các giáo sĩ chuyển thông điệp tới tín hữu chống lại Kadafi và coi đây là trách nhiệm của người Hồi giáo. Hai máy bay phản lực hạ cánh xuống Malta xin tỵ nạn chính trị vì từ chối ném bom xuống quần chúng. Hàng loạt các đại sứ của Libya ở nước ngoài từ chức phản đối cuộc tắm máu của Kadafi. Liên đoàn các nước Ả Rập họp bất thường loại bỏ Libya tham dự và đòi hỏi Kadafi “chấp nhận khát vọng của dân tộc Libya” và “phải bảo vệ an toàn cho nhân dân”. Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc họp khẩn cấp...
Hosni Mubarak trong tình thế nguy cập đã lên truyền hình xoa dịu, cam kết không ra tranh cử vào tháng 9, tiến cử Phó Tổng thống và uỷ quyền cho ông ta thương lượng với các lược lượng phản kháng và quân đội. Quan trọng nhất là Mubarak đã không dùng quân đội chống lại nhân dân. Việc điều động xe tăng tới quảng trường Tahrir chỉ cốt đe doạ. Hình ảnh người cha đặt em bé ngồi trên xe tăng hay cặp uyên ương trong bộ đồ cưới chụp hình bên xe tăng sẽ đi vào lịch sử như những hình ảnh tuyệt đẹp của cuộc xuống đường bất bạo động và tình cảm giữa người lính với nhân dân.
Có khoảng 100 người tử vong, hàng trăm người bị thương, trong hơn ba thập kỷ cầm quyền cái ác mà Mubarak đưa lại cho nhân dân Ai Cập nhiều hơn cái thiện, nhưng sự ra đi của Mubarak dù sao cũng khôn ngoan hơn Kadafi nhiều.
Một ngày nào đó, khi tính sổ với Mubarak, tôi nghĩ rằng, ngoài việc kể tội bóp nghẹt tự do dân chủ, vơ vét làm giàu riêng, có lẽ người ta sẽ công bằng nhìn nhận rằng, thích hay không thích, trong hai thập niên qua Mubarak đã đẩy nền kinh tế Ai Cập tăng trưởng liên tục và cải thiện được đời sống cho rất nhiều người. Bài của bình luận gia Ba Lan Wiktor Jarzynski “Ai Cập dạy chúng ta rằng chủ nghĩa tư bản là còn quá ít” do tôi dịch, đăng trên RFA ngày 21/02/ 2011 chứng minh điều này.
Còn Kadafi! Cho máy bay dội bom chính thủ đô của mình, bắn thẳng vào chính nhân dân của mình, những người mà không có họ ông ta đã không có cơ hội để ngồi trên ngai vàng suốt 42 năm.
Về số phận của Muammar Kadafi tôi cho rằng, nếu không giống như Saddam Hussein của Iraq, Slobodan Milosevic của Serbia, thì rất có thể là màn kịch dành cho Ceausescu của Romania trong năm 1989 sẽ tái diễn.
Saddam Hussein bị lôi ra khỏi hầm trốn như một con chuột dơ bẩn năm 2003 - Ảnh: Tư liệu
Và lúc ấy chúng ta sẽ thấy lời khuyên của William J. Dobson, cũng trong bài đã dẫn trên tờ “Tuanvietnam”, rằng, “trong giờ khắc xế tàn, lựa chọn cho một chế độ là rút lui hoặc phản ứng. Thật không may, đối với những chế độ tồn tại theo xu thế cứng rắn, bài học vào giờ phút cuối của Ben Ali có lẽ nên trông cậy vào những chiếc xe tăng hơn là đàm phán”.
Kadafi đã và đang làm theo William J. Dobson nhưng tôi tin sẽ thất bại. Cho dù ông ta không những sử dụng xe tăng như Đặng Tiểu Bình trên Quảng trường Thiên An Môn năm 1989 mà còn sử dụng cả máy bay ném bom nữa.
Kế sách tương lai nào cho các nhà độc tài của Đảng Cộng sản Việt Nam một khi cuộc cách mạng đường phố xảy ra ở Việt Nam? Jaruzelski, Ceausescu, Mubarak hay Kadafi?■
Ngày 22 tháng 2 năm 2011
© 2011 Lê Diễn Đức
