Nguyễn Trọng Tạo - “Giặc Hồ vào cướp nước là nạn lớn của đất nước. Hai vua hiệp mưu, bầy tôi họp bàn há lại không có kế sách gì chống giặc mà phải đợi ban yến hỏi kế ở các phụ lão hay sao? Là vì Thánh Tông muốn làm thế để xét lòng thành ủng hộ của dân chúng, để dân chúng nghe theo lời dụ hỏi mà cảm kích hăng hái lên thôi. Đó là giữ được cái nghĩa người xưa nuôi người già để xin lời hay vậy.” - Sử gia Ngô Sĩ Liên
Hội nghị Diên Hồng được xem như một hội nghị dân chủ đầu tiên trong lịch sử Việt Nam. Các bậc phụ lão có thể coi là những đại biểu của dân. Sau hội nghị, chính các bậc phụ lão là những người đã truyền đạt lại chủ trương của nhà vua đến người dân.
Hội nghị Diên Hồng diễn ra vào tháng Chạp năm Giáp Thân (1284) do Thượng hoàng Trần Thánh Tông triệu họp các bậc phụ lão trong cả nước để trưng cầu dân ý, hỏi về chủ trương hòa hay chiến khi quân Nguyên Mông xâm lược Việt Nam lần thứ 2.
Theo Đại Việt sử ký toàn thư: “tháng 12, Trần Phủ từ Nguyên trở về, tâu rằng vua Nguyên sai bọn thái tử Trấn Nam Vương Thoát Hoan, Bình chương A Lạt và A Lý Hải Nha đem quân lấy cớ mượn đường đi đánh Chiêm Thành, chia đường vào cướp nước ta. Thượng hoàng triệu phụ lão trong nước họp ở thềm điện Diên Hồng, ban yến và hỏi kế sách đánh giặc. Các phụ lão đều nói ‘đánh’, muôn người cùng hô một tiếng (sát thát – NTT), như bật ra từ một cửa miệng.” *
Bình luận về sự kiện ấy, sử gia Ngô Sĩ Liên viết:
“Giặc Hồ vào cướp nước là nạn lớn của đất nước. Hai vua hiệp mưu, bầy tôi họp bàn há lại không có kế sách gì chống giặc mà phải đợi ban yến hỏi kế ở các phụ lão hay sao? Là vì Thánh Tông muốn làm thế để xét lòng thành ủng hộ của dân chúng, để dân chúng nghe theo lời dụ hỏi mà cảm kích hăng hái lên thôi. Đó là giữ được cái nghĩa người xưa nuôi người già để xin lời hay vậy.”
___________
* Đại Việt sử ký toàn thư, tập 2, Hoàng Văn Lâu dịch và chú thích, nxb Khoa Học Xã Hội, Hà Nội, 2004.
(Nguồn: Internet)
