Phạm Thế Phi - Trong bài này tôi không có tham vọng làm sáng tỏ thêm về con người Putin: tài năng, tham vọng, tính cách… Đề tài này xin cho tôi được phép đề cập ở một vài bài viết khác. Ở đây, vì tính thời sự, tôi xin đề cập đến cuộc bầu cử Quốc hội của nước Nga vào ngày 04.12 vừa qua, nơi mà tính cách của đồng chí Pu thể hiện rõ ràng nhất qua gương chiếu của Đảng Nước Nga Thống Nhất (ĐNNTN). Mới hay câu thành ngữ của dân gian Việt Nam rất là có lý: Người sao của chiêm bao làm vậy!
Trước tiên xin nhắc lại cho các bạn biết là đồng chí Pu vừa rồi đã tuyên bố thành lập Ủy ban vận động bầu cử (tức cho cuộc bầu cử Tổng Thống sắp tới) của ông ta dựa trên Mặt Trận Nhân Dân Toàn Nga (MT) chứ không dựa trên ĐNNTN. Lý do đồng chí ấy đưa ra là dựa trên cái gì đó đứng trên đảng phái và liên kết được mọi thành phần. Dĩ nhiên, đó chỉ là ý kiến chủ quan quá duy ý chí, một thứ rất hay có sẵn của các đồng chí KGB xưa. Nói ví dụ, có một chàng Mỹ nào đó lập ra cái tổ chức có tên là Mặt Trận Nhân Dân XXX nào đó thì khi khổng khi không nó trở thành một tổ chức vô cùng linh thiêng và cao cả để có thể lấy những mỹ từ đẹp đẽ như sau: đứng trên đảng phái và liên kết được mọi thành phần ư?. Đó là chưa kể nếu anh muốn lập ra tổ chức gì đó thì trước tiên gia nhập vào tổ chức đó là tôi phải đồng ý với cương lĩnh của anh, tức tôi phải là một người trong tầm ảnh hưởng của anh. Vậy thì cái tổ chức xã hội đó nào có khác gì một đảng mà bảo nó đứng trên đảng phái. Nói chung, vẫn là luận điệu tuyên truyền xưa hơn trái đất được sử dụng vào Nước Nga-Châu Âu vào thế kỷ 21. Một lần nữa, đồng chí Pu đã coi thường trí tuệ dân Nga[1]. Một lý do khác chính đáng và hợp lý hơn là đồng chí Pu vẫn muốn dùng tất cả nguồn lực của ĐNNTN nhưng lại muốn tách khỏi mình ra khỏi các tai tiếng của ĐNNTN trong cuộc bầu cử vừa rồi.
Để hiểu rõ cội nguồn của những tai tiếng này không gì bằng tự các bạn kinh qua một thử nghiệm nho nhỏ: bạn đánh mấy chữ партия жуликов и воров (Đảng của bọn gian lận và trộm cắp, жулик là từ chỉ thằng gian lận nhưng với ý nghĩa khinh bỉ, tức bọn cò con, lập lờ đánh lận tầm thường) vào trong ô tìm kiếm của google. Bạn sẽ thấy google đưa các bạn đến ngay trang đầu tiên là trang nhà của ĐNNTN!
Vâng sau mấy năm đứng trên cương vị đảng cầm quyền, ĐNNTN đã kịp nâng thương hiệu của mình lên tầm cao mới để trở thành một đảng đáng được nhân dân Nga ngấy tới tận cổ và thậm chí không có được vị thế đàng hoàng của đảng cộng sản Liên Xô xưa. Quả tình, tôi chưa hề thấy một cái tát nào được nhân dân trao tặng cho đảng cầm quyền đau hơn thế!
Vì thế hy vọng vào một cuộc bầu cử công bằng, trong sạch bởi người tổ chức bầu cử là đảng cầm quyền này quả là hão huyền. Hiển nhiên, với danh hiệu “cao quý” do nhân dân ban tặng đó thì việc đạt được số phiếu cử tri cao một cách trung thực đối với ĐNNTN là một việc không tưởng. Ngoài ra, trên tấm thân gầy còm của ĐNNTN còn một nhiệm vụ cao cả: phải chiến thắng để mở đường cho một cuộc đăng quang mới của Vladimir Putin. Và họ đã chọn giải pháp mà xấu hổ thay cả hai vị đứng đầu Nhà Nước Nga tất phải biết đến và ủng hộ: Tổng Thống Medvediev và Thủ Tướng Putin. Đây không phải là một giải pháp bình thường mà là một giải pháp tổng thể từ biện pháp thô bỉ nhất đến những chiêu thức thâm sâu nhất, được đưa vào cuộc chiến cả trước, trong và lẫn sau bầu cử.
Những gian lận trước bầu cử:
- Vladimir Putin và Medvediev đã vi phạm pháp luật Nga khi đương nhiệm là những người đứng đầu hành chánh mà kêu gọi dân Nga bỏ phiếu cho ĐNNTN.
- Sử dụng các kênh truyền hình nhà nước để quảng cáo một cách áp đảo cho Đảng của mình. Thời lượng cho các Đảng khác rất ít.
- Không tôn trọng một cuộc chơi dân chủ: cả Ngài Medvediev-người đứng đầu danh sách của ĐNNTN lẫn Ngài Putin-lãnh tụ của ĐNNTN đều không tham dự vào các cuộc tranh luận trước bầu cử với các lãnh tụ của các Đảng khác.
- Đưa phiếu bầu cử cho ĐNNTN vào thùng phiếu trước bầu cử[2], [3], [4]:
Dưới đây là một video rất rõ ràng và không thể nào làm giả vì có nhiều đối tượng được ghi hình trong đó và được truyền đi bởi kênh truyền hình NK-TV. Trong ảnh trên chúng ta thấy rõ ràng có rất nhiều phiếu bầu trong thùng vào lúc 7:45 (chưa đến giờ bầu cử). Và bầu cho ai:
Nhìn vị trí của các ô được đánh dấu ai cũng dễ dàng nhận ra đó là ô dành cho ĐNNTN.
- Tấn công vào các trang mạng đối lập[5].
Những gian lận trong thời gian bầu cử:
- Treo ảnh Medvediev và Putin trong phòng bầu cử. Medvediev tuy là Tổng Thống nước Nga nhưng lại là người đứng đầu danh sách của ĐNNTN trong cuộc chạy đua vào Đuma 2011[6]. Còn Putin lại là thủ lĩnh của Đảng NNTN.
- Treo hình con gấu vốn là biểu tượng của ĐNNTN ngay trong phòng bầu cử[7].
- Vận động bầu cử ngay trong ngày bầu cử[8].
- Tuyên truyền, cổ động cho ĐNNTN ngay tại địa điểm bầu cử[9], [10].
- Để nhiều tài liệu về ĐNNTN trong phòng bầu cử[11].
- Phiếu cử tri điền tên một người khác không hề sinh sống tại căn hộ được khai. Người chủ nhà của căn hộ phát hiện ra đòi chụp ảnh danh sách cử tri thì bị ngăn lại và người ta dọa gọi công an. Các chị làm trong ban bầu cử rõ ràng trả lời ngụy biện nhưng luôn miệng gọi người chủ nhà là quá khích mặc dù ông ta không có biểu hiện gì quá khích cả[12].
- Một trong những gian lận lớn nhất là “Карусель” tạm dịch là “vòng quay bầu cử”. Cách thức gian lận này đơn giản: ĐNNTN thuê một nhóm người hay là chính những người trong hội “Nashi” đến bỏ phiếu của ĐNNTN tại nhiều phòng bầu cử khác nhau[13], [14].
- Một chiêu mới nữa là đưa cho cử tri một phiếu bầu không hợp lệ. Trong video [15], người đàn ông này đã nhận được một phiếu bầu không được đóng dấu. Như vậy dù anh ta có bầu cho ai thì phiếu này không hợp lệ. Người quan sát bầu cử đến từ ĐNNTN khẳng định vụ việc nhưng không đồng ý ký tên hay lập biên bản.
- Ngăn cản hoạt động báo chí và quay phim. Người phóng viên yêu cầu bà chủ tịch phòng bầu cử chỉ ra luật nào cấm anh ta quay phim, bà ta không chỉ ra được nhưng luôn miệng nói là cần phải có giấy phép. Theo luật định thì không cần phải có một giấy phép nào khi quay những người đang làm công việc chung của xã hội. Không hiểu Đảng cầm quyền cần giấu diếm điều gì? Sự không cho báo chí làm việc cũng là một việc làm gian lận vì như vậy nhân dân mất một phương tiện để kiểm soát hoạt động bầu cử. Mất một phương tiện nào thì thiệt hại cho nhân dân, cho công lý chừng đó[16].
- Ngăn cản hoạt động bình thường của quan sát viên và thậm chí không cho phép họ hoạt động[17], [18].
- Người làm trong ban bầu cử đã đưa phiếu bầu của người này cho người khác. Trong video người đàn ông phát hiện là ai đó đã đi bầu dưới tên của mình[19]?!
- Một cách gian lận ai cũng có thể biết là người của đảng nào đó (hoặc được đảng đó thuê) bỏ một tập phiếu đã đánh dấu vào đảng của mình vào thùng phiếu (cách thức này xin gọi là “thả phiếu”. Cách này cũng dễ nhận ra nếu khi kiểm phiếu người kiểm phiếu thấy có một tệp phiếu có độ cong và đường gấp giống nhau, đặc biệt nếu số lượng là những con số tròn (ví du như 10, 20…). Trong cuộc bầu cử lần này, ĐNNTN dùng phương pháp này rất tích cực ở khắp các thành phố, tỉnh lớn…đặc biệt ở Moscow[20], [21], [22]. Nhiều câu hỏi có thể được đặt ra mà câu trả lời đều được dẫn đến địa điểm của Đảng có ô được đánh dấu trong các phiếu được thả này. Tại sao biết là vi phạm pháp luật mà người ta vẫn nhận thả? Video này[20] cho thấy bắt được một cậu thanh niên đang định thả cả 50 phiếu có đánh dấu ĐNNTN vào thùng phiếu. Cậu ta không sợ vì dù gì cậu ta cũng thả cho ĐNNTN. Ủy ban bầu cử tại đó cũng là của đảng cầm quyền. Vì sao lại có số phiếu hợp lệ (tức phải đúng mẫu của Ủy ban bầu cử quốc gia từ kiểu in, kiểu giấy và trước khi bầu phải có dấu của ban bầu cử tại khu vực đó…) nhiều như thế? Đâu khó trả lời vì chính Ủy ban bầu cử tuồn số phiếu ấy ra. Ủy ban bầu cử cũng do đảng cầm quyền giật dây.
Video [22] rất phổ cập vì tính chính xác lẫn thời sự của nó: trong đó người phóng viên đã phát hiện ra 3 người có hành vi “thả phiếu”. Các anh công an thì thờ ơ và miễn cưỡng trong việc thi hành nhiệm vụ của mình. Anh phóng viên xông xáo tìm được ngay trong phòng vệ sinh một tập 10 phiếu có ghi danh ĐNNTN của ai đó đã sợ hãi (hoặc đến phút chót lương tâm cắn rứt) vứt lại. Sao những phiếu này không ghi danh đảng “Quả Táo” hay Đảng Cộng Sản nhỉ?
- Một cách thức gian lận khác cho chúng ta thấy trí sáng tạo của kẻ cầm quyền khi biết mình đã mất tín nhiệm của nhân dân nhưng vẫn tham quyền cố vị thật đáng kính nể: trong phòng bầu cử nơi người ta cầm bút để đánh dấu đã để sẵn cây bút có mực dể tẩy. Chỉ cần một cây bút tẩy (đặt biệt) là người ta sẽ hô biến quyền đầu phiếu của cử tri dù bạn đã đi bỏ phiếu và dù bạn có bỏ cho đảng nào đi chăng nữa[23].
- Chủ tịch Hội đồng bầu cử điểm 2501, Moscow đã điền vào phiếu bầu cử để bầu cho ĐNNTN. Ông ta đã bị quay quả tang ngay khi hành sự[24].
- Sử dụng thùng phiếu không đúng qui định[25]: một thùng carton hở hang khắp tứ phía. Nếu có sự làm lơ của hội đồng bầu cử thì người ta có thể quẳng vào thùng đó bao nhiêu tờ phiếu bầu cũng được.
- Một chiêu bài gian lận mới khá tinh vi là: để hai thùng phiếu cách xa nhau làm cho những người quan sát không có cách nào theo dõi đồng thời hai thùng phiếu[26].
Những gian lận sau bầu cử.
- Gian lận có biệt danh “độc tài”: các nước “độc tài” thường có những thể lệ bầu cử rất tiến bộ. Ngày bầu cử là ngày hội toàn dân, nhân dân ai nấy cũng vui vẻ hớn hở đi thực hiện quyền công dân của mình. Rất “đỉnh cao trí tuệ” và vô cùng “định hướng”, kết quả bầu cử thường đã được tiên tri trước kể cả dân bầu thế nào thì. Nó thường được trên 90% bầu cho Đảng cầm quyền, nói chung là phải gần với 98-99% mới thỏa được cơn anh minh của đảng. Ở cuộc bầu cử Duma lần này thấy ngay kết quả bầu cử của cộng hòa Chechnia thể hiện đúng tầm “độc tài”: 99.4%. Điều đáng nói là dân miền Trung Á hay tập trung và sống theo bộ tộc, dòng họ...Đặc biệt ở Chechnia có những tộc không hài lòng với sự cai trị của ông Trời con Ramzan Kadyrov vì thể kết quả 99.4%[27] chỉ có thể được đúc kết từ Đảng cầm quyền: dân bầu cứ bầu còn tuyên kết quả thế nào là việc của Đảng.
- Thấy có những tập phiếu rõ ràng do “thả phiếu” mà ra nhưng hội đồng bầu cử làm lơ mặc cho các ủy viên kiểm phiếu từ các đảng khác và các quan sát viên phản đối[28], [29]. Nghe ông Chủ tịch Hội Đồng bầu cử xướng danh “Единая Россия” một hơi liền mà thấy tội nghiệp cho thuyết xác suất thống kê.
- Cộng thẳng thêm vào cho ĐNNTN sau khi đã tính % làm cho số phần trăm nhận được tăng lên >100% rất nhiều ở nhiều nơi[30], [31], [32]:
Ảnh trên được lấy ra từ video [31]: ta thấy ngay nếu cộng tổng các số thì đối với vùng Kemerov thì tổng số nhỏ hơn 100%, còn vùng Rostov thì lại 146%!!!
Đó không phải sai lầm duy nhất của việc gian lận “ăn vụng không biết chùi mép”, video [32] chiếu vùng Sverlov là 115.35%:
Còn vùng Voronezh là 129.96%:
Điều buồn cười và thiển nghĩ quá thê thảm cho nước Nga là Đảng cầm quyền vội ăn vụng đến mức họ để lại nhiều sai lầm thô thiển và trình diễn chúng ngay trên chính những đài truyền hình do họ nắm giữ.
- Sửa đổi ngay kết quả đếm phiếu[17], [33], [34], [35], [36]. Rất nhiều bằng chứng về vấn đề sửa đổi con số bầu cử này ngang ngược bất chấp sự phản đối của các thành phần tham dự ký biên bản bầu cử. Trong bài báo “Как все было на самом деле. Избирательный участок №6 г. Москва. Хроника одного дня” (Mọi việc trên thực tế như thế nào. Khu vực bầu cử số 6 Moscow. Diễn biến một ngày.), tác giả kể lại công nghệ đánh tráo kết quả của Hội đồng bầu cử: khi cần phải đóng dấu và ký tên vào biên bản cuộc họp tổng kết bầu cử (có cả kết quả kiểm phiếu), chủ tịch và các phó chủ tịch Hội đồng bầu cử biến đi mất để lại các thành viên khác và các người quan sát. Đến lúc không ai chịu nổi nữa phải ra về. Tác giả bài báo vẫn ở lại để bảo vệ quyền công dân của mình và của người khác nhưng một mình ông đã không chống lại được sự thô bỉ và trâng tráo của cả Hội đồng bầu cử có sự hỗ trợ của đại diện cơ quan bảo vệ pháp luật là Cảnh sát. Và người ta đã biến biên bản có ký tay của hai thành viên Hội đồng bầu cử (thành viên thường, biên bản này được lập ngay tại chỗ bởi tác giả thể theo kết quả kiểm phiếu) với kết quả là Đảng “Nước Nga Công Bằng”-113, Đảng Dân chủ Tự do-86, Đảng Những người yêu nước Nga-9, Cộng sản-202, Quả Táo-134, ĐNNTN-128, Hành động hữu phái-7:
thành ra bảng tổng kết chung cho cả quận trong đó khu vực 6 chúng ta đang nói có kết quả như sau “Nước Nga Công Bằng”-83, Đảng Dân chủ Tự do-32, Đảng Những người yêu nước Nga-9, Cộng sản-29, Quả Táo-4, ĐNNTN-515, Hành động hữu phái-7:
Đọc bài báo này đến đây tôi không khỏi nhớ lại một câu u ám thê lương của đại thi hào Nga Pushkin: “Nước Nga chúng ta mới buồn thảm làm sao!”. Một vị đắng dâng lên cổ họng và khóe mắt dường như ngấn nước. Tôi tin chắc đó cũng là cảm xúc của tất cả ai yêu chuộng công lý và dân chủ.
Việc sửa đổi kết quả một cách thô thiển này làm không ít cử tri ngơ ngác: ông Macxim Petronevich khi nói chuyện bầu cử với láng giềng của mình đã ngẫu nhiên phát hiện ra rằng có ít nhất 10 người đã bầu cho Đảng Quả Táo ở khu vực bầu cử số 1723, thế mà trong biên bản bầu cử, Quả Táo chỉ nhận được có 5 phiếu trong khi không hề có một phiếu không hợp lệ nào. Họ đã quyết định đưa vụ việc ra tòa án. Và họ không đơn lẻ trong cuộc chiến chống bọn “cướp ngày” này[37], [38], [39].
1. Tại sao ĐNNTN lại sử dụng các phương pháp gian lận một cách tổng thể như thế? Với một thương hiệu bất hảo như trên đã viết thì ĐNNTN không thể nào đạt được kết quả cao trong kỳ bầu cử Quốc Hội này. Mà việc đạt kết quả cao ở cuộc bầu cử Quốc hội 2011 là nhiệm vụ sống còn không chỉ cho riêng Đảng mà còn cho sinh mạng chính trị của chính Vladimir Putin. Vì thế bằng mọi giá họ phải đạt được số phiếu cần thiết. Đây cũng chính là bằng chứng chống lại những phát biểu cho rằng những gian lận chỉ là hiện tượng lẻ tẻ. Sự tổng thể và đa dạng của gian lận chứng minh cho chúng ta thấy đây là một hành động có tính toán, chuẩn bị chu đáo, mang tính chiến lược sống còn và chính vì thế nó được phê chuẩn ở cấp cao nhất của Đảng hoặc Đảng đã ra mục tiêu cho từng khu vực bầu cử. Chính vì thế, tuy chỉ có một số bằng chứng được trưng ra (hoặc quay phim được, hoặc bắt quả tang, hoặc được chứng kiến bởi người quan sát) nhưng hợp logic hơn hết khi nói ở các khu vực bầu cử khác trên toàn Nga cũng sẽ xảy ra những sự gian lận như thế. Kết luận này quan trọng vì như thế ta có thể bằng Toán học để phục hồi lại gần đúng con số % phiếu bầu cho từng Đảng.
2. Tại sao cuộc chiến có vẻ tập trung ở Moscow khi ai ai cũng dễ nhận ra tất cả các chiêu thức gian lận được sử dụng ở đây tích cực nhất? Lần bầu cử Quốc Hội trước. tại Moscow ĐNNTN đạt được 54.07%[40]. Dĩ nhiên, Đảng không muốn nơi tập trung quyền lực chính trị của Đảng nhất lại không ủng hộ Đảng nhất (trên thực tế là như thế). Thứ hai, vừa có một người thân tín trong bộ lãnh đạo của Đảng thay thế ông Luzhkov (ông này khi tại chức cũng là người của Đảng nhưng trước đây ông là chủ tịch đảng “Tổ Quốc” và sau đó ông cũng cơm không lành canh không ngọt với các lãnh đạo khác) làm Thị trưởng thủ đô Moscow. Vậy cần phải chứng minh cho dân Nga thấy người Moscow hoàn toàn ủng hộ chính sách của Đảng đối với Thủ đô. Vì thế ĐNNTN phải bằng mọi giá nâng cao tỷ lệ phiếu bầu của mình tại Moscow lên. Dĩ nhiên Đảng cũng chỉ sử dụng những biện pháp tương xứng với thương hiệu của Đảng mà thôi. Và họ đã thành công: tỷ trọng của số phiếu bầu cho ĐNNTN tại Moscow là 46.5%.
3. Tại sao ĐNNTN trong khi gian lận phiếu lại muốn đẩy kết quả của Đảng Quả Táo xuống để loại bỏ sự hiện diện của Quả Táo trong Quốc Hội? Điều này cũng khá dễ lý giải. ĐNNTN có quan điểm chính trị là dân chủ xã hội thêm chút ít chủ nghĩa dân tộc, còn Quả Táo quan điểm chính là dân chủ xã hội chống chủ nghĩa dân tộc cực đoan, hẹp hòi (Quả Táo đã loại một nhà đối lập nổi tiếng khác là Navalnyy ra khỏi hàng ngũ của mình). Một bên, đường lối dân chủ xã hội của NNTN là giả tạo, còn chủ nghĩa dân tộc chỉ là chiêu bài; bên kia, chính sách dân chủ xã hội của Quả Táo kiên trì đi theo là thật sự, kiên quyết không dùng mà ngược lại bài trừ chủ nghĩa dân tộc cực đoan hẹp hòi chính là để nâng nước Nga lên một chỗ đứng xứng đáng hơn trong cộng đồng thế giới. Vì thế, Giả không thể nào ngồi chung với Thật được, nếu để Quả Táo vào Quốc hội thì mặt nạ “gian lận và trộm cắp” của ĐNNTN càng ngày càng được lộ rõ hơn.
Sự gian lận vô tiền khoáng hậu này của Đảng cầm quyền NNTN[41] đã gây làn sóng phẫn nộ trong dân chúng và dân chúng không chờ đợi các Đảng phái lên tiếng nữa mà tự họ đứng lên hành động chống lại bất công. Ngay sau ngày bầu cử, ngày 05.12.2011, 10000 người đã tổ chức biểu tình ở trung tâm Moscow. Sau đó, khi thấy tiếng nói của mình không được chính quyền đáp lại thỏa đáng, ngày 10.12.2011 hơn 60000 người lại tiếp tục biểu tình đòi hủy bỏ kết quả bầu cử ngày 04.12 và tổ chức một cuộc bầu cử khác vào tháng 3 năm sau. Người dân Moscow lại sẽ tiếp tục biểu tình vào ngày 24.12.2011 tại quảng trường Sakharov, quảng trường mang tên nhà đối lập nổi tiếng của Nga thời Cộng Sản. Thiết nghĩ đây là những phản ứng quyết liệt và mạnh mẽ của những người dân yêu chuộng công lý và dân chủ của Nga đối với những hành vi xem thường Nhân Dân của Đảng cầm quyền.
15.12.2011
_______________________________
[1]. Lần thứ nhất, đồng chí Pu và đồng chí Mê xem thường dân Nga khi hai đồng chí làm trò nâng lên đặt xuống qua giọng của Medvediev: “Tôi sẽ tranh cử Tổng Thống với điều kiện Vladimir Putin nhận lời nắm chức Thủ Tướng”. Lần thứ hai, trơ trẽn hơn là trong Đại Hội Đảng NNTN vừa rồi đồng chí Mê đứng lên đề nghị Putin tranh cử Tổng Thống và đồng chí Pu giả vờ như là “rất hân hạnh nhận lời”. Một sự diễn khó nuốt của hai người có học.
[5]. Алексей Венедиктов. Под выборы заглушили интернет-ресурсы. 04.12.2011. ИА "Интерфакс" http://www.rospres.com/politics/9366/
[6]http://www.youtube.com/watch?v=aC_jyKg9lYg&feature=autoplay&list=PL71CFAF81D61AFB83&lf=plpp_video&playnext=2
[8]http://www.youtube.com/watch?v=hDzIB_NoMsA&list=PL71CFAF81D61AFB83&index=14&feature=plpp_video
[9]http://www.youtube.com/watch?v=jhAhS5CTZl4&list=PL71CFAF81D61AFB83&index=14&feature=plpp_video
[11]http://www.youtube.com/watch?v=YU3BgQbKzSI&list=PL71CFAF81D61AFB83&index=13&feature=plpp_video
[17] Как все было на самом деле. Избирательный участок №6 г. Москва. Хроника одного дня. http://cifidiol.livejournal.com/1600.html
[18] Хроника выборов — 2011. Онлайн-трансляция Forbes. 04.12.2011 http://www.forbes.ru/sobytiya/vlast/77127-hronika-vyborov-2011
[23]http://www.youtube.com/watch?v=ezEFUGcdShE&list=PL71CFAF81D61AFB83&index=34&feature=plpp_video
[26] Граждане начали сами обжаловать в судах итоги выборов. http://www.newsland.ru/news/detail/id/843009/
[27] Выборы в Госдуму: обработаны 99,9% бюллетеней. RBK. http://top.rbc.ru/politics/04/12/2011/628134.shtml
[36] За ушко да на солнышко !!. http://1-konkretik.livejournal.com/30775.html
[37] Борьба за честные выборы продолжается в форме судебных исков и уголовных дел. http://www.s-pravdoy.ru/society/13743-2011-12-14-10-58-10.html. 14.12.2011,
[38] Романов Александр. Граждане судятся, а партии делят портфели. 14.12.2011, http://www.km.ru/v-rossii/2011/12/14/pravitelstvo-rossii/grazhdane-sudyatsya-partii-delyat-portfeli
[39] V. Мономах. Граждане начали сами обжаловать в судах итоги выборов.14.12.2011В. http://www.newsland.ru/news/detail/id/843009/
[40]http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D1%80%D1%8B_%D0%B2_%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%83%D1%8E_%D0%B4%D1%83%D0%BC%D1%83_(2007)
[41]. Những ai có hứng thú thì có thể xem một trang tập hợp các gian lận của ĐNNTN được quay video ở đây: http://www.youtube.com/playlist?list=PL71CFAF81D61AFB83
