Nguyễn Minh Cần (Danlambao) - “Tôi muốn khuyên ông ta đừng dựa vào giới trí thức liberal. Nói chung. Vì giới này thực ra có tính phản bội. Chính là bộ phận trí thức mà Lenin đã gọi là không phải trí não của quốc gia, mà là... cứt. Ở nước ta có giới trí thức chân chính, phải dựa vào giới ấy”.
Đạo diễn phim Stanislav Govorukhin, trưởng ban vận động bầu ông Putin, mà nhiều người coi là “tiếng nói bên trong” của thủ tướng Nga đương nhiệm và là ứng viên tổng thống trong cuộc bầu cử ngày 4 tháng 3 sắp tới, lại vừa làm cho giới trí thức Nga giật mình kinh ngạc... vì lời nói “hơi” không bình thường của ông ta. Ngoài những lời khen ngợi ông chủ của mình đã xây dựng ở nước Nga một thứ “tham nhũng văn minh” (!) nào đó (thế đấy, một con người trung thực đã khen ngợi thành tựu chủ yếu và duy nhất của vị ứng viên tổng thống của mình như vậy), ông trưởng ban vận động, trong một cuộc trả lời phỏng vấn, đã ngỏ ý khuyên ông chủ của mình: “Tôi muốn khuyên ông ta đừng dựa vào giới trí thức liberal. Nói chung. Vì giới này thực ra có tính phản bội. Chính là bộ phận trí thức mà Lenin đã gọi là không phải trí não của quốc gia, mà là... cứt. (trong nguyên bản tiếng Nga, từ mà Lenin dùng là “gavno”, một từ mà nhiều từ điển không ghi vì quá thô bỉ, chỉ có thể dịch là “cứt” mới chính xác – NMC). Ở nước ta có giới trí thức chân chính, phải dựa vào giới ấy”.
Điều ngộ nghĩnh là sau gần 100 năm kể từ cuộc đảo chính tháng Mười năm 1917, mà trong cuộc vận động bầu cử tổng thống ở nước Nga hậu xô-viết, đề tài đấu tranh giai cấp lại là vấn đề mạnh như vậy – cuộc đấu tranh giữa giai cấp công nhân chết dở với giai cấp sáng tạo sống dở. Vấn đề mà đồng chí Govorukhin đặt ra thật là nghiêm trọng! Có thể nói là vấn đề đẵm máu! Thật thế!
Từ việc tiêu diệt các vị tu sĩ, linh mục và giới trí thức ở nước Nga xô-viết bắt đầu cuộc khủng bố đỏ mà Lenin đã tiến hành, rồi được Stalin tiếp tục và mở rộng dẫn đến tai họa có tính di truyền. Và kết quả là cho đến nay ở nước Nga, không chỉ “mỗi bà nấu bếp đều có thể điều hành quốc gia” (đây là lời của Lenin: “phải làm cho mỗi bà nấu bếp đều có thể điều hành quốc gia” – NMC), nhưng những người cầm lái chính quyền dường như chẳng còn ai khác, ngoài những bà nấu bếp giả trí thức!
Để nói rõ cái ý tưởng của mình về giới trí thức liberal “phản bội” và giới trí thức khác “chân chính”, Govorukhin viện dẫn đến Lenin. Mặc dù Lenin làm cách mạng, còn Govorukhin và ứng viên tổng thống của ông ta thì lại muốn muôn năm ổn định. Đây là nguyên văn câu viết trong thư của Lenin gửi Maxim Gorki ngày 15 tháng 9 năm 1919: “Lực lượng trí tuệ của công nhân và nông dân ngày càng lớn lên và củng cố trong cuộc đấu tranh để lật đổ giai cấp tư sản và bọn tay sai của chúng, bọn trí thức, bọn tôi tớ của tư bản tưởng mình là trí não của quốc gia. Thực ra đó không phải là trí não, mà là cứt”.
Nói chung, cái thói quen so sánh trí não con người với cái chất gì đó rất nặng mùi, có tính nổi loạn và thù địch, vốn có từ thời Lenin ở chính quyền xô-viết, giờ đây cái thói quen đó lại ngày càng tăng trưởng. Và, trong ý nghĩa đó, Putin hoàn toàn kế thừa truyền thống xô-viết. Nhưng trong vấn đề này, điều quan trọng không chỉ là lập trường của chính quyền, mà chủ yếu là vấn đề có hay không có giới trí thức ở nước Nga. Có thể là từ những thành phần còn rớt lại của những trí thức xô-viết và những người mới hình thành ở thời hậu xô-viết đang cố làm cho sự tồn tại của mình ở nước Nga có ý nghĩa và rồi sẽ sinh ra một cái gì đấy như là giới trí thức. Nhưng trong bất kỳ trường hợp nào thì Govorukhin cũng không nên lo lắng: dù có muốn lắm đi nữa, Putin chẳng thể nào dựa được vào giới trí thức liberal hay giới trí thức nào khác. Vì dấu hiệu chắc chắn, hầu như là duy nhất của người trí thức ở nước Nga ngày nay là lánh xa một cách có ý thức với chính quyền hiện nay. Và, trái lại, bất kỳ một sự ủng hộ nào cho chính quyền hiện nay cũng sẽ tự động loại trừ người đó ra khỏi hàng ngũ trí thức, bất kể người đó đã có đóng góp nào về văn hóa hay địa vị xã hội của anh ta như thế nào.
Trình bày những thuộc chất của những người trí thức mới thì thật là phức tạp. Nhưng cách dễ dàng hơn là nhắc lại câu nói nổi tiếng của viện sĩ Dmitri Likhachev: “Không thể nào giả vờ làm người trí thức được”. Nghĩa là người trí thức bao giờ cũng chân chính, người đó không vờ vịt gì hết, người rất ít dùng mặt nạ để che giấu ý tưởng và hành động, mà người ta hay dùng trong cuộc sống thường ngày. Tất nhiên, đó là con người hay tự mỉa mai, tự phản tỉnh, ước mơ tự do nội tâm và biết xấu hổ. Người đó có thể thừa nhận sai lầm và nhược điểm của mình. Cố nhiên, con người như vậy với những đặc tính như vậy, trong chính quyền hay gần chính quyền, chỉ là “con quạ trắng”. Chính vì thế, những Putin, những Chavez, những Mubarak thì nhiều vô kể, mà Vaclav Havel chỉ có một mà thôi.
Người trí thức không thể là mối nguy cơ cho một chính quyền có trách nhiệm nào, vì lòng hám quyền lực và ý muốn thay đổi chế độ hiện có bằng bạo lực, về nguyên tắc, là không phù hợp với tính chất trí thức. Vì vậy, khi nhân danh chính quyền (mà Govorukhin là trưởng ban vận động bầu cho Putin, tức là người thể hiện quan điểm, nếu không phải là của Putin thì cũng là của bộ tham mưu bầu cử của ông ta) chia giới trí thức thành trí thức “phản bội” và “chân chính” thì điều đó nêu rõ tính chất của chính quyền đó như thế nào.
Những người trí thức có sứ mệnh nào đó đối với nước Nga ngày nay không? Có một sứ mệnh: làm cho nước Nga tỉnh lại, từ này gần với ý nghĩa về y học.
Trên đây, chúng tôi lược thuật lại bài báo mới đăng trên tờ “Gazeta” (Báo) dưới tựa đề “Người trí thức chống lại Putin”.
Chúng tôi xin nói thêm vài điều.
Cách đây không lâu, trên Đàn Chim Việt có đăng toàn văn bức thư của Lenin gửi Maxim Gorki ngày 15 tháng 9 năm 1919 qua lời dịch từ tiếng Nga (in trong bộ Lenin toàn tập, t.31, tr. 48-49) của bạn Nguyễn ĐÌnh Đăng. Xin thành thật hoan nghênh bạn Nguyễn ĐÌnh Đăng chẳng những đã dịch đúng mà còn kèm theo những chú giải đầy đủ giúp bạn đọc hiểu được hoàn cảnh và thời điểm Lenin viết bức thư đó.
Cái thói quen của Lenin khinh thường trí thức được truyền từ lãnh tụ này đến lãnh tụ khác trong phong trào cộng sản quốc tế, trong đó có Việt Nam chúng ta. Có lãnh tụ thì huỵch toẹt nói công khai, như Mao Trạch Đông, có người thì im ỉm không nói nhưng vẫn hành xử theo kiểu Leninism và Maoism. Hậu quả như thế nào, tưởng không cần phải nói nữa, Điều kỳ quái là ở thế kỷ 21 này, trong thời đại điện tử và thông tin, trong nước Nga hậu xô-viết này đã 20 năm không có “chuyên chính vô sản”, ai cũng tưởng là đã trải qua những ác mộng kinh hoàng dưới thời toàn trị của các lãnh tụ cộng sản thì người ta phải tỉnh lại, vì ai cũng đã từng biết những khủng khiếp của “chuyên chính vô sản” đã gây ra cho giới trí thức và cho các dân tộc, kể cả dân tộc Nga, và chắc là không ai còn muốn như thế nữa, thế mà ngày nay, trưởng ban vận động bầu cho thủ tướng Nga, ứng viên tổng thống (mà nhiều người cho ông trưởng ban này là “tiếng nói bên trong” của vị ứng viên Putin), lại lục trong “di sản” của Lenin cái “của quý” tởm lợm và thối hoắc này đem ra làm “vũ khí” đánh... những người dân chủ liberal! Đây là một dấu hiệu chẳng lành để cảnh báo những ai còn mơ hồ về ông Putin. Thế nhưng, với tình hình nước Nga hiện nay, ông tổng thống tương lai không thể hành động theo cách của những bậc thầy Lenin, Stalin... của ông ta được, trước hết vì xã hội dân sự Nga đã ra đời và ngày càng trưởng thành, người dân còn nhớ những khổ đau dưới chế độ toàn trị trước đây – đó là những điều không thể đảo ngược. Hơn nữa, thời đại ngày nay đã đổi khác – kẻ độc tài khó mà tồn tại được. Vả lại, nước Nga dù muốn hay không vẫn đang bị ràng buộc bởi những mối quan hệ chính trị, kinh tế, ngoại giao, văn hóa... với châu Âu, Hoa Kỳ và thế giới nói chung... làm cho kẻ độc tài khó hoành hành được như ý muốn.
Cho nên, những kẻ đi ngược dòng Lịch sử sẽ không tránh khỏi bị Lịch sử đánh đổ.
Ngày 19.2.2012
