Thanh Như (Đại Đoàn Kết) - Việc EVN cóp nhặt báo cáo độc lập của các chuyên gia lồng vào báo cáo đánh giá tác động môi trường Dự án thủy điện Sông Tranh 2 không chỉ "quá liều” mà phải nhìn nhận là một trường hợp lập lờ (nếu không muốn nói là gian lận) khoa học nổi cộm, cần điều tra đến cùng làm rõ vụ việc. Các nhà khoa học Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam cũng vừa gửi ý kiến nhận xét, phản biện đánh giá Tác động môi trường dự án Thủy điện Đồng Nai 6 và 6A tới cơ quan có trách nhiệm, với không ít nghi ngại.
Khu vực xây dựng thủy điện Đồng Nai 6&6A
Ngụy tạo dữ liệu là trọng tội
Ngụy tạo dữ liệu làm giảm uy tín của giới khoa học. Cũng như thương trường, uy tín trong khoa học đóng vai trò hết sức quan trọng. Sự cố Sông Tranh 2 trở thành điểm nóng không chỉ trên phương tiện thông tin mà còn thu hút sự quan tâm của giới khoa học, khi nó liên quan đến báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) có vấn đề.
Sự việc bắt đầu từ báo cáo dày 200 trang ĐTM công trình Thủy điện Sông Tranh 2 (lập tháng 8-2005) của EVN có nhiều chi tiết bịa đặt. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là chủ đầu tư dự án, BQL dự án thủy điện 3 là đơn vị thay mặt EVN quản lý công tác xây dựng dự án, Cty Tư vấn xây dựng điện 1 là đơn vị tư vấn cho BQL dự án thủy điện 3 lập báo cáo ĐTM và phê duyệt là Bộ TN&MT. ĐTM nhận định: "Tích nước hồ dưới 1 tỉ mét khối nước thì không xảy ra động đất kích thích”. Vậy, vừa qua động đất kích thích là do việc khảo sát, thiết kế hồ chứa sai, (tích nước hồ chứa không chỉ là 730 triệu mét khối nước như thiết kế mà là hơn 1 tỉ mét khối nước), hay ĐTM sai? Việc EVN cóp nhặt bản báo cáo độc lập của các chuyên gia lồng vào báo cáo của EVN về Thủy điện Sông Tranh 2 "quá liều” và vô trách nhiệm với độ an toàn của đập thủy điện, sự sống của người dân.
Chỉ nguyên động đất ở Bắc Trà My là động đất kích thích, động đất do kiến tạo hay là động đất "kép” do cả "kiến tạo” và "kích thích” cùng tương tác, đã là câu hỏi chưa lời đáp rõ ràng. Lãnh đạo Sở TNMT, Sở KHCN Quảng Nam và UBND huyện Bắc Trà My cho biết, không hề được chủ đầu tư (EVN) mời tham gia, được tham vấn hoặc phản biện ĐTM Dự án thủy điện Sông Tranh 2.
GS. Nguyễn Văn Tuấn bàn tới gian lận trong nghiên cứu khoa học có lần nói, trí thức khoa học dựa vào sự thật – những sự thật được quan sát hay thu thập bằng những phương pháp khách quan. Do đó, khoa học phải đặt sự thật khách quan lên trên hết và trước hết. Nếu kết quả nghiên cứu không phù hợp với giả thuyết đặt ra lúc ban đầu, nhà khoa học phải thành thật báo cáo như thế. Nếu không có lời giải thích thì nhà khoa học cũng phải thành thật nói "không biết”. Sửa dữ liệu là một hình thức gian lận nguy hiểm, bởi hành động đó làm chệch hướng khoa học và ảnh hưởng đến người đi sau.
Huống chi đây lại là một công trình quốc kế an sinh ảnh hưởng đến sinh mạng tài sản hàng chục vạn người… Ngụy tạo ĐTM là trọng tội.
Xét lại ĐTM Thủy điện Đồng Nai 6 và 6A
Trường hợp lập lờ ĐTM Thủy điện Sông Tranh 2 là một bài học cho ĐTM thủy điện nói chung. Ngày 2-10 vừa qua, các nhà khoa học thuộc Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) đã gửi ý kiến nhận xét, phản biện đối với dự án Thủy điện Đồng Nai 6 và 6A tới Cục thẩm định và Đánh giá Tác động Môi trường - Bộ TNMT, Hội đồng Thẩm định báo cáo ĐTM 2012 dự án Thủy điện Đồng Nai 6 và 6A. VRN khẳng định hai dự án này nếu được phê duyệt sẽ gây ra tác động, tổn thất lớn cho môi trường và sẽ để lại hậu quả lớn cho xã hội mà không có biện pháp nào có thể cứu chữa, hay đền bù lại được. Chính vì vậy, theo các thành viên VRN nó chưa thể đủ điều kiện để được xem xét thông qua.
VRN cũng đề nghị các bên liên quan, đặc biệt là Hội đồng thẩm định ĐTM xem xét ý kiến phản hồi từ nhiều phía để có quyết định sáng suốt; làm rõ những nghi ngại, những vấn đề còn bỏ ngỏ cũng như việc thông báo công khai, rộng rãi những quyết định liên quan đến 2 dự án này cho công chúng và các bên liên quan, nhất là cộng đồng bị ảnh hưởng.
Đây là ý kiến của đội ngũ chuyên gia có chuyên môn sâu về tài nguyên nước, đa dạng sinh học, thủy điện, sinh thái nhân văn, văn hóa và xã hội học, đã tham gia phản biện việc xây dựng thủy điện Đồng Nai 6 & 6A từ khi ĐTM đầu tiên của dự án Đồng Nai 6 & 6A được thực hiện năm 2011. Với báo cáo ĐTM mới (2012) cho 2 dự án thủy điện Đồng Nai 6&6A các chuyên gia cho rằng còn có rất nhiều điểm nghi ngại cần phải được làm rõ. Như việc Thủy điện Đồng Nai 6 & 6A chưa được Quốc hội Việt Nam thông qua chủ trương đầu tư, có sự vi phạm Luật Đa dạng sinh học. VRN cũng nghi ngại rằng diện tích rừng sẽ bị mất cao hơn so với dự kiến của dự án Thủy điện đã nêu ra, nghi ngại các giải pháp Bảo tồn tài nguyên rừng đề xuất trong ĐTM, vấn đề Bảo tồn Đa dạng sinh học, vấn đề tính toán thủy văn trong ĐTM, lượng bùn cát bồi lắng lòng hồ, tác động văn hóa xã hội của dự án, tính khả thi của các giải pháp ứng phó với sự cố. Thông qua đó, VRN cũng nêu ra những nội dung cần bổ sung và làm rõ trong báo cáo ĐTM của 2 dự án Thủy điện.
Thế giới có chính sách "không khoan thứ” về gian lận khoa học nên họ xử lý vấn đề đến nơi đến chốn, không khoan nhượng. Ở Mỹ năm 2006, có một giáo sư gian lận trong khoa học phải ngồi tù.
Trở lại báo cáo ĐTM thủy điện Sông Tranh 2, Nhà nước cần thành lập một hội đồng khoa học khách quan để nghiên cứu làm rõ và quy trách nhiệm cụ thể cho những cơ quan liên quan trực tiếp đến việc để xảy ra sự cố ở đập thủy điện, lấy lại niềm tin cho cộng đồng. Nhất là sau kết quả nghiên cứu độc lập của Liên hiệp các Hội KHKT Việt Nam (VUSTA) công bố mới đây.
Nguyên chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Trí Tập băn khoăn: "Có nên tin vào các nhà khoa học hay không vì họ nói không nhất quán gì cả”. Đứng trước sinh mệnh của hàng vạn người dân Quảng Nam, ông tha thiết đề nghị các nhà khoa học hàng đầu của Việt Nam phải hết sức khách quan khi nhận định về những biến động địa chất ở Thủy điện Sông Tranh 2.
*
8 lỗ hổng trong báo cáo ĐTM 2012 của dự án Đồng Nai 6 và 6A
Hồng Ngọc (ThienNhien.Net) – Trong bản ý kiến nhận xét, phản biện đối với hai dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A gửi tới Cục thẩm định và đánh giá tác động môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cùng Hội đồng thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM 2012) dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A trong ngày 2/10, các nhà khoa học và các thành viên thuộc Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) đã chỉ 8 lỗ hổng nghiêm trọng không thể bỏ qua.
Được biết, sau khi 2 báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) do Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam bị phát hiện “sao chép”, Tập đoàn Đức Long Gia Lai – chủ đầu tư hai dự án – đã thuê đơn vị tư vấn khác là Viện Môi trường và Tài nguyên làm ĐTM. Tuy nhiên, ĐTM lần này vẫn có tới 8 “lỗ hổng” – theo phát hiện của VRN.
Trước tiên, hai dự án chiếm dụng trên 50 ha diện tích thuộc Vườn quốc gia Cát Tiên tức thuộc danh mục dự án phải trình Quốc hội thông qua, tuy nhiên Quốc hội chưa thông qua chủ trương đầu tư dự án này.
Thêm nữa, Vườn quốc gia Cát Tiên thuộc quy hoạch bảo tồn ĐDSH nên theo luật ĐDSH, việc điều chỉnh đất của VQG để làm thủy điện là vi phạm điều 11 luật ĐDSH.
Ngoài ra, diện tích rừng thực tế bị mất sẽ cao hơn so với con số được đưa ra trong báo cáo ĐTM 2012.
Đặc biệt, các giải pháp bảo tồn tài nguyên rừng và đa dạng sinh học đề xuất trong ĐTM 2012 là không tưởng và thiếu cơ sở thực tế để triển khai thực hiện; các tính toán thủy văn và lượng bùn cát bồi lắng lòng hồ còn nhiều điều nghi ngại cần xem xét lại.
Trong khi đó, bản ĐTM cũng chưa đưa được các thông tin đầy đủ về tác động văn hóa, xã hội của dự án đến từng nhóm người trong khu Yực bị ảnh hưởng.
Các biện pháp nhằm ngăn ngừa giảm thiếu tác động trong ĐTM cũng không đầy đủ và không đảm bảo tính công bằng xã hội.
Các tính toán về tác động của đường dây cao thế và hệ thống truyền tải điện của cả ĐN6 & 6A; động đất và động đất kích thích của hai công trình chưa được Báo cáo ĐTM 2012 phân tích và nghiên cứu một cách đầy đủ.
Cuối cùng, ĐTM 2012 chưa cập nhật các thông tin liên quan đến vùng đất, tài nguyên và con người ở khu vực dự án đang được thế giới xem xét và công nhận là các di tích văn hóa, di sản thiên nhiên thế giới, khu dự trữ sinh quyển thế giới…
Khu vực dự kiến xây dựng thủy điện Đồng Nai 6A (Ảnh: Người Lao động)
Từ những phân tích, phát hiện nêu trên, VRN khẳng định Báo cáo ĐTM 2012 chưa thể đủ điều kiện để được xem xét thông qua, và rằng nếu hai dự án được phê duyệt trong tình trạng còn nhiều thiếu sót như vậy thì sẽ gây ra những tổn thất vô cùng lớn cho môi trường và xã hội.
VRN đề nghị các bên liên quan, đặc biệt là Hội đồng thẩm định ĐTM của 2 dự án cần xem xét và lắng nghe các ý kiến phản biện từ nhiều phía để có quyết định sáng suốt nhất. Đặc biệt, chỉ thấm định báo cáo ĐTM khi nó có điều chỉnh và đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật, đồng thời làm rõ những vấn đề còn bỏ ngỏ và hoàn thiện các tính toán chính xác về tác động cũng như các giải pháp khắc phục khả thi.
Ngoài ra, quyết định liên quan tới việc thẩm định hai dự án này cần được thông báo công khai rộng rãi với công chúng và các bên liên quan, nhất là cộng đồng bị ảnh hưởng.
Được biết, sau khi 2 báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) do Viện
Quy hoạch Thủy lợi miền Nam bị phát hiện “sao chép”, Tập đoàn Đức Long
Gia Lai – chủ đầu tư hai dự án – đã thuê đơn vị tư vấn khác là Viện Môi
trường và Tài nguyên làm ĐTM. Tuy nhiên, ĐTM lần này vẫn có tới 8 “lỗ
hổng” – theo phát hiện của VRN.
