Trịnh Hữu Long (Basam) - Chiều 13/11, tại văn phòng dân biểu Zoe Lofgren ở Washington D.C., nhà báo -blogger Đoan Trang đã gặp gỡ trao đổi cùng bà Zoe Lofgren, trong tiến trình vận động của các blogger cho tự do báo chí và nhân quyền ở Việt Nam, nhân vụ án Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh.
Dân biểu Zoe Lofgren: Nhìn chung, tôi giả định rằng Việt Nam cần Hoa Kỳ, vì nguy cơ Trung Quốc. Vì thế, chúng tôi sẽ không để lỡ cơ hội này đâu (cười). Ngược lại, chúng tôi sẽ tận dụng nó để đòi hỏi một số tiến triển nhân quyền tại Việt Nam.
Tôi được biết, Việt Nam có hàng trăm tù nhân lương tâm, Ba Sàm là một trong số đó. Bạn đánh giá thế nào về blogger này?
Đoan Trang (ĐT): Vâng, chưa có thống kê chính thức, nhưng Việt Nam hẳn phải có hơn 100 tù nhân lương tâm. Tuy nhiên, Nguyễn Hữu Vinh là một trường hợp rất đặc biệt. Ông lập blog và website như nhiều người khác, thu hút hàng nghìn người đọc. Đây là logo và slogan của website Thông Tấn Xã Vỉa Hè: “PHÁ VÒNG NÔ LỆ”. Ông tin có thể phá vòng nô lệ bằng cách nâng cao dân trí, làm cho người dân hiểu về các giá trị dân chủ và tự do.
Nhưng quan trọng hơn, với cá nhân tôi là ông gần như đã cho những nhà báo quốc doanh như tôi, như chúng tôi, thấy một cách làm báo mới mẻ: khách quan, đa chiều, chính xác, bảo vệ nguồn tin. Thật ra, đa số nhà báo Việt Nam lâu nay vẫn bị “răn dạy” để tin rằng báo chí là công cụ tuyên truyền của đảng và nhà nước, nhiệm vụ của nhà báo là giải thích và phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách của chóp bu đến dân chúng. Ba Sàm cố gắng thay đổi điều đó bằng việc đăng tải, kèm bình luận nhiều bài viết, bài dịch mà báo chí quốc doanh không thể đăng. Ông muốn nói với dân chúng, trong đó có cả các nhà báo quốc doanh và phi quốc doanh, rằng có vô số điều đang diễn ra ngoài kia và nhiệm vụ của truyền thông là phải truyền tải chúng. Ông từng nói: “Những bài viết, sự kiện, những cơ quan, tổ chức... có điều gì hay/dở, những con người tốt/xấu đều có thể được hội tụ về đây, phơi bày, cọ sát, so sánh, được đông đảo cư dân mạng khắp trong, ngoài nước tức khắc nhận biết. Kẻ xấu bị vạch mặt phải biết sợ, người tốt được động viên, gắn bó”.
Zoe Lofgren: Rất hay!…
ĐT: Vâng, giới blogger chúng tôi rất nhớ ông. Tôi nhớ hình ảnh ông ở các cuộc biểu tình tại Hà Nội, với cái đèn treo trước trán như thế này này. Ông luôn có mặt ở những nơi đó: biểu tình, tuần hành đường phố, cưỡng chế đất đai, những cuộc họp mặt blogger... Ông đã luôn ở đó, chụp ảnh, làm tin và đưa lên blog.
Zoe Lofgren: Hay quá! Bạn biết đấy, nước Mỹ cũng không phải hoàn hảo. Chúng tôi có rất nhiều vấn đề. Nhưng điều quan trọng là cần có những kênh truyền tải thông tin, điều quan trọng là chúng ta phải trung thực, phải thừa nhận những vấn đề ấy, và tìm cách khắc phục.
ĐT: Tôi nghĩ Ba Sàm cũng nghĩ vậy. Ông là một kênh như thế. Thành lập website Thông Tấn Xã Vỉa Hè từ tháng 9/2007, ông sống trong sự theo dõi, sách nhiễu, hăm dọa của lực lượng an ninh suốt thời gian qua.
Zoe Lofgren: Sức khỏe của ông ấy hiện thế nào?
ĐT: Theo tôi biết thì không được tốt. Có một vài vấn đề.
Zoe Lofgren: Sở dĩ tôi hỏi vậy, vì đôi khi dường như những người có vấn đề về sức khỏe thì có cơ may được can thiệp để trả tự do sớm hơn. Chính phủ nói chung không muốn thừa nhận các vấn đề về sức khỏe của tù nhân là do họ gây ra, cho nên họ sẽ tìm cách “đuổi” các tù nhân ra sớm. Có lẽ thế.
ĐT: Tôi biết là Nguyễn Hữu Vinh bị một chứng bệnh gì đó - tôi không biết tiếng Anh gọi là gì - nó khiến ông chịu lạnh rất kém. Cái khổ là Hà Nội đang vào mùa Đông rồi, mà ông không được gặp gia đình để có thể nhận chăn màn tiếp tế…
Zoe Lofgren: Ông ấy bị giam ở Hà Nội à?
ĐT: Không, ở một trại giam ngoại thành Hà Nội. Tôi được biết vợ của ông Vinh đã cố tìm cách gặp ông và gửi chăn màn, nhưng không được. Miền Bắc Việt Nam đang vào Đông, thời tiết cũng lạnh như ở D.C. đây. Thử hình dung, ông phải nằm ngủ trên bệ xi măng lạnh thấu xương...
Zoe Lofgren: Quá tệ! Tôi nghĩ là chúng tôi có thể cùng nhau thảo thư gửi đến nhà cầm quyền Việt Nam. Tôi cũng sẽ liên hệ với Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam để xem họ có đề xuất gì thêm về trường hợp này không?
ĐT: Với trường hợp Minh Thúy - người cộng sự của ông Vinh, tình hình có lẽ còn tồi tệ hơn. Gia cảnh cô ấy hiện nay quá khó khăn. Thúy đã ly dị, và có hai đứa con nhỏ mới 7 tuổi. Hiện giờ chúng phải ở với bà ngoại.
Zoe Lofgren: Cô ấy đang bị giam ở đâu? Có cùng trại giam ông Vinh không?
ĐT: Nói thật là chúng tôi không có cách nào tiếp cận với cô ấy cả. Tôi không biết cô đang bị giam ở đâu, nhưng có lẽ cũng tại trại giam đó. Cả ông Vinh và Thúy đều bị bắt cùng ngày.
Zoe Lofgren: Thật tội nghiệp. Chúng ta phải đề cập cả cô ấy nữa. Chúng ta nên làm cho nhà cầm quyền Việt Nam biết rằng: có rất nhiều người đang theo dõi họ, xem họ làm gì?
ĐT: Cảm ơn bà. Tôi xin nói thêm, chúng tôi không muốn coi vụ việc của Nguyễn Hữu Vinh chỉ là một vụ việc cá nhân, cũng như không chỉ đòi hỏi trả tự do cho riêng ông Vinh. Chúng tôi muốn xem xét lại toàn bộ Bộ luật Hình sự và các điều khoản mơ hồ, hà khắc và phi lý của nó…
Zoe Lofgren: Tôi biết rồi. Các bạn muốn một sự thay đổi, các bạn muốn Việt Nam tự do, dân chủ chứ gì?
ĐT: (cười) Trời! Sao bà nói giống an ninh Việt Nam thế? (!)
Dù sao đi nữa, nếu bà cũng như bất kỳ dân biểu Hoa Kỳ nào lên tiếng, như Loretta Sanchez chẳng hạn, thì bà phải chuẩn bị tinh thần là sẽ sớm vào danh sách những nhân vật bị báo chí công an và quân đội Việt Nam tấn công. Tôi có một người bạn làm giám đốc điều hành một tổ chức nhân quyền quốc tế. Anh này có lần bị “dư luận viên” hay là báo chí công an, quân đội gì đó gọi là “con lừa”. Tôi kể cho anh ấy nghe, anh cười phá lên: “Chẳng sao cả. Tôi là đảng viên đảng Dân chủ mà. Biểu tượng của đảng Dân chủ là con lừa”.
Zoe Lofgren: Ha ha! Tôi cũng vậy.
ĐT: Phải nói thật là tôi không hiểu tại sao nhà cầm quyền lại bắt giam Ba Sàm và Minh Thúy - họ hết sức ôn hòa. Tôi tin những người như ông Vinh là cơ hội mà nhà cầm quyền Việt Nam có thể nắm lấy, nếu họ muốn một sự chuyển đổi ôn hòa về chính trị. Mong muốn duy nhất của ông Vinh là khai sáng dân trí, nâng cao dân trí, thay đổi nhận thức của người dân, để từ đó dân chủ và tự do sớm đến với Việt Nam. Có lẽ họ ghét ông ấy vì tính hài hước chăng? Ông ấy có nhiều comment trào lộng lắm. Ông ấy còn tự diễu mình nữa. Bà biết đấy, ông ấy tự xưng là “Ba Sàm” (gossiper).
Zoe Lofgren: Và ông ấy cũng châm biếm, coi chủ nghĩa cộng sản là trò đùa, phải không?
ĐT: Đúng vậy.
Zoe Lofgren: Thì đó là cái mà cộng sản ghét nhất. Khi người dân bắt đầu cười nhạo họ, cũng là lúc họ bắt đầu hoảng sợ.
*
Dân biểu Zoe Lofgren sinh năm 1947, xuất thân luật sư, tốt nghiệp ĐH Stanford, ngành khoa học chính trị và lấy bằng luật (juris doctor) tại trường Luật của ĐH Santa Clara. Bà là đảng viên đảng Dân chủ, vào Hạ viện năm 1995. Bà cũng là một chuyên gia về sở hữu trí tuệ và đặc biệt, luôn ủng hộ quyền của người nhập cư.
