Thục Quyên (SaveVietnam´s Nature) - Trong cuộc họp báo sáng ngày 13/08/2015, luật sư Thomas Chan cùng một số đồng nghiệp đã loan tin đứng đại diện cho 74 cư dân Đài Tây (Taisi Township) bị ung thư, khởi kiện nhóm Công ty Formosa Petrochemical, Formosa Plastics, Nan Ya Plastics, Formosa Chemicals and Fibre và Mailiao Power, đòi bồi thường tổng cộng 2,16 triệu Mỹ Kim (1)
Luật sư Chan cho biết, số tiền này nhằm bồi thường chi phí y tế, mất khả năng (làm việc) thu nhập, đau đớn về tâm thần cũng như thể xác, tang lễ... cho những nạn nhân các chất ô nhiễm phát ra bởi công nghệ cracking hóa-dầu của nhóm công ty Formosa tại xã Mailiao (Mạch Liêu), về phía bắc của Taisi. Đây là vụ kiện đầu tiên tại Trung Hoa Quốc Gia mà nguyên đơn đã lấy căn cứ từ kết quả của một chương trình nghiên cứu khoa học. Thêm vào đó, sức ép kinh tế của Formosa Plastics Group cho thấy trước con đường đầy cam go đang chờ đợi ông và các đồng nghiệp.
Những nạn nhân đã vững tâm quyết định khởi kiện khi thấy chính đơn kiện giáo sư Ben-Jei Tsuang vì tội phỉ báng (2) của Formosa Plastics Group bị tòa án Taipei bác bỏ, và trong số cả ngàn những nhà khoa học và trí thức Đài Loan ủng hộ GS Tsuang có GS Chan Chang Chuan của National Taiwan University (Đại học Quốc gia Đài Loan), cương quyết sẵn sàng ra tòa như một nhân chứng cho hiểm họa môi trường do FPG gây ra.
Âm mưu dùng công quyền để bịt miệng những nhà khoa học
Luật sư của GS Tsuang tố cáo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Đài Loan đã từng tổ chức một cuộc hội thảo ngày 15/04/2011 như một cuộc "đấu tố" vị giáo sư này và quảng cáo cho dự án hóa-dầu Kuokang (dự án này bị hủy bỏ tháng 5/2012 sau khi đơn kiện của FPG bị tòa bác bỏ). (3)
Phản đối trò áp đảo tinh thần nhà khoa học, GS Chan Chang Chuan lên tiếng đả kích mạnh mẽ Giám đốc Cơ quan Bảo vệ Môi Trường Đài Loan Shen Shu Hung đã tìm cách vô hiệu hóa giá trị thẩm định chuyên môn của GS Tsuang.
GS Chan Chang Chuan tuyên bố sẵn sàng ra tòa làm nhân chứng thẩm định chuyên môn với kinh nghiệm điều khiển hơn 75 dự án nghiên cứu (4) liên quan đến môi trường, sức khỏe, đánh giá rủi ro và quản lý môi trường của Bộ Y tế, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Đài Loan, Hội đồng Nghiên cứu Quốc gia, Bộ Phát triển Kinh tế, Bộ Lao động, Viện nghiên cứu sức khỏe quốc gia, thành phố Taipei, thành phố Kaoshung, huyện Đài Bắc, huyện Nantou cũng như một số công ty tư nhân.
Kết quả dự án nghiên cứu của GS Chan Chuang Chuan về sự liên quan giữa Ô nhiễm không khí và sức khỏe của người dân sống gần khu công nghệ hóa-dầu tại Huyện Yunlin (Vân Lâm)(5)
Đây là một dự án nghiên cứu kéo dài từ 20/07/2009 tới 31/12/2014 với kết quả cho thấy tỷ lệ mắc bệnh ung thư của người dân trong những thị trấn lân cận Mailiao, Taisi, Dongshih, Lunbei và Sihhu tăng cao từ khi nhà máy chế biến hóa-dầu của nhóm công ty Formosa tại Mailiao đi vào hoạt động (cuối năm 1998) và bắt đầu phát ra các chất bay hơi làm ô nhiễm không khí.
Luật sư Thomas Chan cho biết tỷ lệ mắc bịnh ung thư của người dân sống trong phạm vi 10 km của nhà máy hóa-dầu trong những năm 2008-2010 cao hơn 4,07 lần những năm 1999-2001.
Chỉ trong vòng 5 năm qua (2010-2015) đã có 645 vi phạm an ninh môi trường được ghi nhận, trung bình một lần mỗi 2,8 ngày, và số tiền phạt chính phủ thu được đã lên tới 9,25 triệu Mỹ kim.
Như vậy, mức đòi bồi thường của 74 dân cư xã Taisi đã bị ung thư không thể so sánh với số tiền phạt chính phủ đã nhận và lại càng không thấm vào đâu với hàng tỷ Mỹ kim doanh thu nhóm công ty Formosa kiếm được.
Chúng tôi muốn quyền cơ bản của con người
"Nhà máy gây nguy hiểm cho con người, nhưng theo luật hiện hành, nó hợp pháp", giáo sư Mingdao và một cư dân Taisi, ông Hwang Yuan-he, cho biết. "Những gì chúng tôi muốn là quyền cơ bản của con người và cứu trợ tư pháp - bảo vệ cuối cùng người dân có thể dùng đến."
Cuộc chiến pháp lý của những cư dân Taisi sẽ rất khó khăn vì nguyên đơn sẽ phải chịu gánh nặng chứng minh lời cáo buộc, Ông Su Chih-feng, cựu uỷ viên huyện Yunlin (Vân Lâm) bình luận, vì theo ông những luật bảo vệ môi trường hiện nay quá lỏng lẻo và Cơ quan Bảo vệ Môi trường không thi hành công việc đúng mức.
Tổng thư ký Shih Yueh-ying của Liên minh Bảo vệ Môi trường huyện Changhua (Chương Hóa) trích dẫn nghiên cứu của GS Chan Chang-chuan cho thấy mối đe dọa sức khỏe do nhà máy hóa dầu Mailiao không giới hạn tại Yunlin. Cư dân xã Dacheng (huyện Changhua) có mức độ ô nhiễm kim loại nặng có thể gây ung thư trong nước tiểu của họ cao hơn so với Yunlin. Ông Shih đưa vấn đề chính phủ cần phải giúp người dân yếu thế, lập kế hoạch di dân đưa những người ở gần nhà máy ra vùng khác.
Luật sư Thomas Chan cũng kêu gọi chính phủ trung ương phải thiết lập một chương trình liên đô thị kiểm soát ô nhiễm, vì tất cả các thành phố và các quận của Đài Loan ngoại trừ Taitung (Đài Đông) đều bị ảnh hưởng bởi các nhà máy hóa dầu cracker.
_____________________________________
Chú thích:
