Phóng viên Hồ Hựu Tâm, Lâm Chính Trung, Khưu Hoàn Nhân, Thái Duy Bân * Hồ Như Ý (Danlambao) dịch - Dân biểu đảng Dân chủ Tiến bộ của Lập pháp viện Đài Loan, bà Tô Trị Phần đã bắt đầu chuyến đi khảo sát tại Việt Nam 2 ngày trước đây. Tuy nhiên vào sáng hôm qua (ngày 1/8) lại bị chính quyền Việt Nam tịch thu hộ chiếu và giữ lại ở sân bay Hà Nội. Nhóm đi cùng bà gồm 9 người cũng bị buộc phải đợi cùng ở sân bay. Sau khi được đại diện ngoại giao nước ta (Đài Loan) tiến hành can thiệp, giải quyết thì cuối cùng sau 9 giờ tạm giữ ở sân bay, cả đoàn đã đổi hành trình bằng cách đi ô tô vào Hà Tĩnh. Dự kiến sáng sớm ngày hôm nay sẽ tới nhà máy luyện thép Formosa Hà Tĩnh và tiến hành đánh giá tình hình ô nhiễm ở đây, và sẽ quay lại Đài Loan và buổi chiều ngày thứ 5 tuần này.
Chuyến đi lần này của bà Tô Trị Phần là chuyến đi cá nhân do bà tự bỏ chi phí. Mục đích chủ yếu là thúc đẩy kế hoạch dạy tiếng Việt mẹ đẻ ở huyện Vân Lâm, trợ giúp kế hoạch mua một số sách tiếng Việt dành cho nhi đồng. Ngày hôm qua, bà Phần vốn định sẽ đáp chuyến bay lúc 9h để tới nhà máy thép Formosa đánh giá tình hình ô nhiễm ở đây. Bà Tô Trị Phần nói rằng, khi làm thủ tục lên máy bay, 8 người khác trong đoàn của bà đều nhận được thẻ lên máy bay, chỉ có mình bà là bị bỏ sót lại, nhân viên hàng không còn thu giữ luôn hộ chiếu của bà: “Tôi thậm chí phải dùng sức để giành lại cuốn hộ chiếu của mình” bà nói.
Trong phần trả lời phỏng vấn vào tối qua, bà Tô Trị Phần cho biết chuyến đi này được các tổ chức NGO và người bản địa ở Việt Nam lên kế hoạch sắp xếp. Mục đích là tìm hiểu về tình trạng ô nhiễm ở Formosa Hà Tĩnh, qua đó tìm các giải pháp giải quyết vấn đề, từ đó cung cấp thêm những kinh nghiệm để tham khảo cho chính sách "Hướng về phía Nam mới" của chính phủ Đài Loan hiện nay.
Tại sao lại bị thu giữ hộ chiếu?
Bà Tô Trị Phần thẳng thắn cho biết: “Tôi cũng đang muốn hỏi chính phủ Việt Nam”. Các biện pháp đàm phán ngoại giao giữa hai bên chính phủ đã có một khoảng trống, nhất là khi cả đoàn của bà Tô bị chặn lại ở sân bay, bên cạnh không hề có một nhân viên ngoại giao nào cả. Việc này đúng là rất khó có thể dùng ngôn ngữ để miêu tả.
Theo tìm hiểu của phóng viên, bà Tô Trị Phần có lẽ dự định bay vào thành phố Vinh tham gia một hoạt động của linh mục Nguyễn Văn Lý, có thể vì lí do này mà chính phủ Việt Nam thu giữ hộ chiếu của bà. Sau đó dưới sự bảo lãnh của đại diện chính phủ Đài Loan tại Việt Nam là Thạch Thụy Kỳ rằng bà Tô sẽ không tham gia hoạt động chống nhà nước Việt Nam, chính quyền Việt Nam mới thả người.
Tuy nhiên bà Tô cho biết, kế hoạch ban đầu chỉ sắp xếp bà nghỉ lại trong nhà thờ, bà cũng nghĩ rằng ở địa phương có sự kiện nào đó “Nếu có, cũng không liên quan tới chúng tôi”. Bà cũng nói rằng, trong quá trình hai bên Đài Loan - Việt Nam tiến hành đàm phán ngoại giao, đoàn của bà muốn đổi lại hành trình, sử dụng xe ô tô để đi vào Hà Tĩnh cũng không được. Công ty du lịch nhấn mạnh rằng chỉ được đi lại ở phạm vi bên trong Hà Nội, bà Tô đã gọi điện nhờ tới sự giúp đỡ của đại diện Bộ ngoại giao Đài Loan tại Hà Nội, nhờ đó cả đoàn đã xuất phát đi Hà Tĩnh vào lúc 6h chiều.
Phó tổng giám đốc Formosa Hà Tĩnh, ông Trương Phục Ninh trong cuộc phỏng vấn đã nói rằng, dân biểu Tô Trị Phần trong tuần trước đã thông qua một cổ đông của nhà máy thép Formosa là công ty gang thép China Steel biểu đạt ý muốn sẽ tiến hành chuyến thăm nhà máy Formosa trong tuần này. Tuy nhiên cho tới sáng hôm qua, nhân viên của nhà máy thép Formosa và người của hội doanh nghiệp Đài Loan tại Hà Tĩnh đang trên đường ra sân bay đón đoàn của bà Tô thì nhận được tin tức rằng bà sẽ không có mặt như dự kiến.
Bộ ngoại giao Đài Loan trong thông cáo vào tối qua đã biểu thị chuyến đi trên của dân biểu Tô Trị Phần là chuyến đi cá nhân. Bộ ngoại giao chỉ sắp xếp nhân viên phối hợp đàm phán, thương thảo ở vòng ngoài, sau khi đại diện Bộ ngoại giao Đài Loan ở Việt Nam nhận thấy tình hình không có tiến triển, đã tiến hành điều chỉnh thương thảo, phía Việt Nam mới để cho đoàn đi tiếp.
Thành viên trong chuyến đi của dân biểu Tô Trị Phần lần này gồm 9 người. Trong đó có chuyên gia về ngành hóa học là tiến sĩ Đinh Quốc Thôn, phó giáo sư Dương Thông Vinh ở khoa Quốc tế và Khoa học xã hội thuộc Đại học Sư phạm Quốc lập Đài Loan, Ngô Đông Kiệt là chủ nhiệm văn phòng của dân biểu Lập Pháp Viện Đài Loan Ngô Côn Dụ, tổng thư ký ủy ban phát triển bền vững Lập pháp viện Đài Loan là Lại Bội Như, chủ nhiệm văn phòng địa phương...
