Vũ Đông Hà (Danlambao) - Ngay từ khi mới thành lập, Dân Làm Báo (DLB) được xây dựng và phát triển để không chỉ đơn thuần là một trang mạng thông tin mà là một công cụ chiến lược hỗ trợ cho phong trào tranh đấu. Do đó, bên cạnh chức năng của một trang mạng thuần túy vốn chỉ cần bài vở, tin tức của ban biên tập, các tác giả, DLB còn muốn xây dựng một cộng đồng (community) lành mạnh để hội tụ những phân tích, nhận định, tiếng nói của nhiều người. Mỗi bạn đọc dù không là thành viên của DLB hay thuộc chung một tổ chức nào, nhưng cùng nhau, chúng ta vẫn có thể trở thành tiếng nói mạnh mẽ để lên án chế độ, ủng hộ cho các chiến dịch, hỗ trợ các anh chị em đang hoạt động, vận động cho sự tham gia của nhiều người cho cuộc đấu tranh chung. Xây dựng một "cộng đồng" là lý do tại sao có chữ "thôn" và trang mạng này được gọi là "thôn" Dân Làm Báo.
Trong "cộng đồng" này, DLB hy vọng các bạn sẽ tự tìm đến nhau, kết hợp riêng với nhau khi tìm thấy ở nhau sự đồng cảm, nỗi thao thức chung, những quan điểm giống nhau để các bạn có những chí hữu đồng hành cùng các bạn trên con đường lý tưởng.
Xây dựng một cộng đồng "thôn Dân Làm Báo" lành mạnh, thể hiện được tất cả những giá trị mà chúng ta đấu tranh để có được - như tôn trọng sự khác biệt, đối xử công bằng, hành xử có văn hóa, là một trong những mục tiêu của "thôn" Dân Làm Báo.
Mục tiêu này đứng trên mọi suy nghĩ và cảm tính cá nhân của các thành viên DLB. Mục tiêu này không bị thay đổi vì sự lệ thuộc, chiều theo khuynh hướng của bất kỳ cá nhân hay nhóm nào. Và mục tiêu này cao hơn nhu cầu có đông đảo bạn đọc hay số lượng người tham gia phản hồi.
Đây là cam kết của các thành viên của DLB tự đặt ra cho chính mình.
Tuy nhiên, để thực hiện mục tiêu này một cách hoàn hảo là một công việc vô cùng khó khăn. Xin gửi đến quý bạn đọc một vài tâm tình, chia sẻ để các bạn hiểu rõ hơn, có được sự thông cảm và từ đó chúng ta cùng hỗ trợ nhau trong việc xây dựng, phát triển thôn nhà nếu các bạn đồng ý với mục tiêu trên.
Thí dụ về một bàn tiệc
Hãy tưởng tượng bạn ghé DLB như tham dự một bữa tiệc (xin tạm dùng thí dụ này chỉ để chia sẻ một số điều). Trên bàn tiệc này có những món ăn do (tạm gọi) là chủ nhà đảm trách. Những món khác đến từ các tác giả viết bài cho DLB. Mỗi lời còm của bạn cũng là một món ăn nhỏ, làm nên bữa tiệc đa dạng, phong phú. Trong bàn tiệc này có những món ăn bạn thích, có món bạn không quan tâm, và đôi khi có món bạn không thể nào nuốt trôi. Sẽ có món mà DLB chọn để bạn thấy những món khác, những món mà bạn thích nó cần thiết và... ngon đến chừng nào. Có những món được dọn ra để tạo cơ hội cho sự mổ xẻ nhiều chiều. Có rất nhiều món "phản hồi" DLB rất trân quý. Nhưng cũng có món ăn bạn vừa đặt lên bàn tiệc (DLB không duyệt trước) thì DLB phải đem đổ vào thùng rác ngay vì DLB chủ quan nghỉ rằng nó sẽ làm cho những người khách khác khó chịu, ăn mất ngon, chỉ muốn rời bàn tiệc chung chỉ vì một món... mắm thối đó. Chắc chắn chủ nhân của món ấy sẽ phật lòng. Cũng có người khác tiếc rẻ và lên án tại sao... thơm như vậy chủ nhà lại đem đi đổ.
Trong bàn tiệc này, DLB luôn luôn quan niệm rằng có sự hiện diện của những vị lớn tuổi như ông bà mình, có những phụ nữ khả ái như mẹ, như chị, như em, như con gái của chính mình. Và có những em nhỏ đang cố gắng tự ngồi vào bàn tiệc để tìm hiểu học hỏi từ thế hệ cha anh. Trong bàn tiệc với nhiều thành phần như vậy, một người khách có thể có những cảm xúc, xuất phát từ lý do chính đáng để thốt ra những câu chửi thề, văng tục như đã làm trong một buổi nhậu riêng với bạn bè. Nhưng DLB không muốn điều đó xảy ra trong bàn tiệc của DLB - giống như người khách này sẽ không bao giờ làm điều đó trong bữa ăn gia đình của vị ấy hay chấp nhận người khác làm điều đó trong nhà của họ. Và đó là lý do DLB phải xóa những phản hồi / comments, hình ảnh có những tác động tiêu cực quá đáng lên những người khách khác. Tóm lại, nếu bạn nói ra một câu gì tại bàn tiệc DLB mà cũng câu nói đó, chữ dùng đó bạn không bao giờ nói ra ở trong buổi ăn gia đình thì mong bạn lưu ý và xét lại cho.
Khát vọng chung nhưng cảm nhận lại không cùng
Chúng ta đến với nhau từ những mảnh đời khác nhau, kinh nghiệm và cảm nhận khác nhau về chế độ độc tài cộng sản đang cai trị đất nước chúng ta. Có người đã từng chứng kiến người thân của mình bị đem ra đấu tố và sát hại để phải bỏ Bắc vào Nam. Có người đã ôm xác đồng đội của mình mà khóc trong Mùa Hè Đỏ Lửa. Có người đã trải qua những năm tháng lao tù trong cái gọi là "trại cải tạo" của cộng sản. Có người đã từng mất một phần thân thể của mình trong cuộc chiến chống xâm lược Tàu cộng 1979 và ngày hôm nay chứng kiến chế độ đem côn đồ ra chửi bới, hành hung, bắt bớ những người làm lễ tưởng niệm. Nhưng cũng có người đã nhiều năm tháng tôn thờ Hồ Chí Minh, phục vụ chế độ vô nhân và ngày hôm nay mới bắt đầu lờ mờ ra một số điều "không ổn". Có người mới năm trước xuống đường đòi hỏi nhân quyền, bảo vệ biển đảo với lá cờ đỏ sao vàng; ngày hôm nay đang muốn biết là cờ máu ấy từ đâu ra và vì sao lá cờ vàng ba sọc đỏ lại được nhiều người trân trọng. Có người vẫn tin rằng cộng sản đời xưa tốt, đời nay xấu và người cha, người mẹ đảng viên của họ vẫn là những người "cộng sản chân chính"... Vẫn còn một khoảng cách khá xa giữa những con người Việt Nam, những nạn nhân của chế độ độc tài cộng sản trong nhận thức, thái độ và nó sẽ phản ảnh qua những phản hồi của mỗi người. Do đó, có những xung khắc, dè biểu, coi thường, khinh miệt nhau vì một bên bị cho là nhận thức chưa tới, hình như vẫn còn bao che cho tội ác; một bên bị cho là quá khích, cực đoan... cũng là điều khó tránh khỏi. Nếu dùng thí dụ "bàn tiệc" ở trên thì DLB chỉ nỗ lực để làm thế nào để qua sự chừng mực về ngôn từ, ý kiến, thái độ... chúng ta có thể ngày càng gần nhau, xóa dần sự khác biệt của nhận thức qua sự thông cảm, hiểu nhau, học hỏi lẫn nhau và mau chóng có chung một kết luận dứt khoát sau cùng: phải xóa bỏ chế độ độc tài cộng sản bán nước hại dân - thời nào, phe nhóm nào, cá nhân cộng sản nào cũng đều là nguồn gốc của mọi tội ác và đau thương đổ xuống đầu dân tộc.
Những nỗ lực không ngừng
Giữa những khác biệt nêu trên, trong hơn 6 năm qua, DLB đã nỗ lực tối đa để đáp ứng mục tiêu, để giữ được một môi trường sinh hoạt tích cực của thôn. Nếu các bạn xem lại những phản hồi, bạn sẽ thấy những phản hồi đều ngay ngắn - từ chỗ xuống dòng, ngay cả khoảng cách giữa cuối câu với dấu phẩy, dấu chấm, chấm than, chấm hỏi, ngoặc đơn... đều được bỏ ra. Tựu trung, DLB xem phản hồi của bạn có giá trị ngang hàng như một bài viết do các tác giả đóng góp và muốn được gửi phản hồi của bạn đến các bạn đọc khác một cách đàng hoàng với sự trân trọng. Nếu dùng thí dụ của một bữa tiệc ở trên, thì việc DLB sắp xếp, chỉnh chu phản hồi của bạn cũng gần như lấy món ăn mà bạn đem đến và trưng bày cho khéo trong một bàn tiệc chung. Công việc này không chỉ để cho bạn mà thể hiện sự quan tâm đến những người khác.
Dân Làm Báo là một trong những trang mạng lề dân hiếm hoi còn duy trì phần phản hồi. Và đây là trang mạng duy nhất làm công việc chỉnh chu những phản hồi của bạn đọc vốn tốn nhiều thời gian và nhiều người cho là vô bổ. Tuy nhiên, DLB quan niệm rằng - nếu trong tầm tay của mình mà mình không xây dựng một căn nhỏ tươm tất, đàng hoàng, sạch sẽ thì làm sao mong mỏi sẽ đóng góp gì được cho căn nhà Việt Nam lớn hơn. Do đó, những cố gắng này vẫn được duy trì ngày nào DLB còn tồn tại.
Tuy nhiên, dù có nỗ lực đến mức nào, Danlambao sẽ không bao giờ đạt được những kết quả trọn vẹn như ý muốn. Cùng lúc Danlambao hiểu rằng, mục tiêu muốn đạt đến của DLB cũng có thể không giống như mục tiêu, ý muốn của tất cả mọi người.
Những chọn lựa khó khăn
Trong phần này, xin chia sẻ cùng các bạn một vài chuyện thường hay xảy ra trong việc quản trị phản hồi.
- Làm gì với một phản hồi với nội dung nói chung là lành mạnh, nhưng lại có một chữ tục tĩu, một câu khó nghe?
DLB có thể chọn: Giữ phản hồi vì nội dung vạch trần đúng bản chất hèn mạt, dơ bẩn của chế độc độc tài csvn hay xóa phản hồi vì nó vi phạm thôn quy. DLB đã chọn một tiến trình: xóa những chữ, và câu viết khó nghe và giữ lại phản hồi. Tiếp tục làm như vậy nhiều lần với niềm hy vọng là người viết sẽ nhận ra. Sau nhiều lần không có thay đổi, DLB buộc sẽ xóa.
DLB cũng áp dụng cách trên với các comments xưng hoặc gọi nhau là mày, tao, hay những danh từ hạ cấp đối với nhau và không phân biệt ai là người viết, kẻ nào là đối tượng.
- DLB phản ứng ra sao khi vì khác biệt ý kiến, quan điểm, chủ trương... bạn có một phản hồi mà DLB "nghĩ" là xúc phạm đến đối tượng mà bạn nhắm đến? Lúc đó, DLB sẽ tự hỏi nếu đối tượng mà bạn nhắm đến cũng sẽ có một phản hồi tương tự như vậy để trả lời bạn, và DLB có xem phản hồi đó có xúc phạm bạn không. Nếu câu trả lời là có thì DLB sẽ xóa còm của bạn. Và xin nhấn mạnh, DLB sẽ không phân biệt bạn là ai, dù bạn là tác giả của bài viết chính, là một bạn đọc lâu năm, hay là một người được nhiều bạn đọc khác ủng hộ, yêu mến.
- Làm gì với những phản hồi trong đó gọi người khác là "thằng"? Có một số bạn quan niệm "đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy". Danlambao tôn trọng quan điểm đó của các bạn. Nhưng DLB có quan niệm riêng của DLB. DLB chỉ đi với lương tâm, lẽ phải và sự chính tâm chứ không đi với bụt hoặc với ma để có lúc mình là bụt, có lúc mình là ma.
Từ đó, trong mục tiêu đã định từ đầu: Xây dựng một cộng đồng "thôn Dân Làm Báo" được lành mạnh, thể hiện được tất cả những giá trị mà chúng ta đấu tranh để có được như tôn trọng sự khác biệt, đối xử công bằng, hành xử có văn hóa là mục tiêu của "thôn" Dân Làm Báo... DLB buộc phải xóa những comments bạn gọi đối tượng bạn nhắm đến là thằng hay những từ ngữ như lợn, chó, súc vật... vì DLB phải bảo vệ chính bạn trong trường hợp đối tượng ấy trả lời phản hồi của bạn (nếu phản hồi của bạn không bị xóa) cũng gọi bạn, hay những người mà bạn kính trọng, bằng súc vật hoặc bằng những từ ngữ hạ cấp mà bạn đã dùng. Bạn và đối tượng của bạn đều được đối xử bình đẳng trong thôn DLB.
- DLB xóa những phản hồi đi ngược lại với quan điểm của DLB hay phê phán DLB? DLB khẳng định rằng DLB không chủ trương và không xóa những phản hồi phê phán, chê bai DLB, hay được cho là không cùng quan điểm với DLB.
- Một số bạn đọc có trong tay cả một "kho thơ". Bạn dùng mọi cơ hội để đăng tải thơ. Có những bài thơ đã rất cũ, có bài đã đăng nhiều lần, có bài không liên hệ đến nội dung bài viết, có nhiều bạn vừa thấy bài viết mới đăng là cho ngay bài thơ của mình vào để bài thơ được nằm ở đầu bài. Tóm lại, DLB đã bị các bạn ấy biến thành một nơi để quảng bá bằng các "xả" thơ của các bạn.
Nếu các bạn khác không theo dõi và biết rõ đầu đuôi, khi DLB xóa một bài thơ như vậy và nếu tác giả đăng lại và khiếu nại thì sẽ không hiểu rõ vì sao DLB là xóa một phản hồi rất "đàng hoàng" và rất... thơ như vậy.
Tương tự như nhiều phản hồi loại khác. Tự một mình phản hồi ấy thì không có vấn đề, nhưng khi nằm trong toàn bộ tiến trình và cung cách đăng phản hồi (từ thơ, đến những khẩu hiệu, bài viết, clips) thì những phản hồi này trở thành "rác" hay "spam".
- Khi bạn thắc mắc tại sao phản hồi của bạn bị xóa và muốn DLB phải trả lời? Trong suốt những năm qua, DLB đã không trả lời vì nhiều lý do: ngoài lượng công việc của trang Blog Danlambao, trang Facebook Danlambao, các thành viên của DLB còn có những hoạt động tranh đấu khác, trong đó có nhiều chiến dịch đã được khởi xướng, do đó DLB không đủ thời giờ để thực hiện việc này. Khi đã trả lời một người thì DLB buộc phải công bằng trả lời lý do xóa còm cho tất cả mọi người khác. Và sự việc không dừng lại ở câu trả lời mà sẽ có nhiều phản biện từ bạn (và nhiều bạn khác) và DLB không thể có đủ thì giờ để bị tham gia vào một cuộc tranh luận. Trong tinh thần kính trọng bạn đọc, Danlambao xin lỗi các bạn về việc không trả lời và chỉ dừng lại ở việc lắng nghe, ghi nhận ý kiến và áp dụng thực hiện những gì mà DLB cho là có lợi cho công cuộc chung.
- Có phản hồi mà theo bạn cần du di? Một vấn đề DLB muốn tránh là tạo "tiền lệ". Khi "du di" không xóa một phản hồi vì một điều gì đó thì không thể xóa những phản hồi tương tự khác. Nếu chỉ nhìn vào một phản hồi thì có thể nói nó không phải là chuyện lớn. Nhưng khi đã là tiền lệ thì nó trở thành bình thường với số đông. Khi với số đông thì lâu ngày nó trở thành một "bản chất tiêu cực". Đó là lý do DLB không thể du di trong việc xóa một số phản hồi. Sau nhiều năm tháng với những nỗ lực âm thầm, ngày hôm nay DLB đã không còn phải xóa nhiều phản hồi tục tĩu, thiếu văn hóa, xúc phạm người khác. Số phản hồi bị xóa rất nhỏ so với tổng số phản hồi. Nếu các bạn thử ghé vào những trang FB, những nơi có phản hồi khác, bạn sẽ thấy có sự khác biệt lớn so với trang blog DLB. Kết quả này không phải tự nhiên mà có và cũng không thể có được trong một thời gian ngắn nếu không có sự kiên trì từ phía DLB và sự hợp tác của các bạn tham gia phản hồi.
Sự đánh phá liên tục và thường xuyên
Công việc đọc, chọn, biên tập, làm hình ảnh, đăng bài tưởng là công việc chính và tốn nhiều thời gian những thật ra không bằng việc quản lý phản hồi. Mỗi ngày, BBT-DLB có thể dành riêng vài giờ, 2-3 lần trong ngày để đăng tải bài viết. Ngay cả việc thu thập tin tức, viết tin, bài cũng có thể có những khoảng thời gian nhất định. Nhưng quản trị phản hồi là công việc đòi hỏi 24/24 giờ mỗi ngày và 365 ngày mỗi năm cho trang mạng có độc giả khắp nơi trên thế giới có những múi giờ khác nhau.
Các thành phần muốn phá trang mạng DLB vẫn luôn luôn vào "thử" xả những comments tục tĩu, dơ bẩn. Thử 1 vài comments và thấy không bị xóa thì sẽ xả hàng loạt. Nhiều lúc, những kẻ này vào những bài rất cũ để xả vì nghĩ rằng sẽ không bị phát hiện với hy vọng đống "phân thối" sẽ nằm lâu dài trong căn nhà DLB. Sau đó, họ có thể chụp lại để bêu xấu DLB là một trang dơ bẩn, thậm chí còn tố cáo với Google Blogspot. Trong khoảng thời gian mà DLB vì nhiều lý do ngoài ý muốn không theo dõi phản hồi, các bạn đọc vào "căn nhà" DLB sẽ thấy gì? Đó là một căn nhà (lúc đó) dơ bẩn, chủ nhà không có trách nhiệm, và nhất là tác giả bài chủ sẽ rất phật lòng. Một căn nhà sạch sẽ trong 23 giờ chỉ cần 1 giờ bị dơ là một căn nhà có thể bị xem là tội tệ. Hình ảnh tồi tệ được vấy lên DLB bất cứ lúc nào. Vào lúc đêm Giao Thừa. Đêm 12 giờ khuya Noel Chúa sinh ra đời. Lúc một thành viên DLB bị bệnh nặng, một người thân vừa mới qua đời, bạn đồng hành vừa mới bị bắt... Do đó, các thành viên của DLB có thể chậm trễ trong việc viết tin, đăng bài nhưng bất cứ lúc nào, ở đâu, đang làm gì cũng phải lo ngay ngáy không biết nhà đang bị ném phân và bạn đọc của mình đang phải ngửi những mùi hôi thối ấy. Quản trị phản hồi là gánh nặng, là áp suất triền miên đè lên tinh thần của các thành viên DLB.
Vấn đề "nội gián"
Phản ứng về việc xóa một số phản hồi và không đồng ý hay không hài lòng về chuyện đó, vài bạn đọc cho rằng trong DLB có nội gián. DLB tôn trọng sự phỏng đoán hay ngay cả sự phán quyết của các bạn. Các bạn có quyền nêu ra và DLB luôn luôn thể hiện sự tôn trọng qua việc vẫn lưu lại những phán xét của các bạn. Tuy nhiên, DLB sẽ không cho mình có bổn phận, trách nhiệm trong việc chứng minh ngược lại vì đối với DLB đó là một việc làm vô ích. Với những gì DLB đã làm, đã tấn công vào chế độ độc tài, việc có nội gián là ảnh hưởng đến sự sống còn, vào tù ra khám của các thành viên và đó là chuyện mà DLB phải đối đầu, ngăn ngừa, đề phòng trong bao năm qua. Các thành viên DLB có phương cách ngăn chận, có những phòng bị để giải quyết chuyện sinh tử của chính mình. Nếu vì nhu cầu chứng minh để phải chia sẻ ra công chúng tại sao DLB không có nội gián thì DLB buộc phải trình bày không ít thì nhiều những phương thức hoạt động và tự mình hại mình. Và làm điều đó cũng chưa chắc là thay đổi được "nghi ngờ" hay "phán quyết" đã có ở một số người.
Lời cuối
Chắc chắn nhiều quan niệm, cách thức của DLB sẽ không giống như suy nghĩ của một số bạn đọc. DLB mong các bạn chấp nhận sự khác biệt và chấp nhận rằng đó là lý do tại sao có người đến với trang này và có người đến với trang khác. Đó là lý do chúng ta có nhiều trang mạng lề dân khác nhau. Đó cũng là tính đa nguyên trong một xã hội mà chúng ta nhắm đến.
Trong bối cảnh trăm người mười ý, DLB sẽ không bao giờ làm tròn những điều để tất cả các bạn hài lòng. Ngược lại, DLB không có nhu cầu gì để làm một bạn đọc phật lòng nếu không phải là việc chẳng đặng đừng vì lợi ích chung. DLB chỉ biết cố gắng tối đa và cương quyết giữ cho bằng được tinh thần: Mục tiêu nhắm đến của DLB đứng trên mọi suy nghĩ và cảm tính cá nhân của mọi thành viên DLB. Mục tiêu này không bị thay đổi vì sự lệ thuộc, chiều theo khuynh hướng của bất kỳ cá nhân hay nhóm nào. Và mục tiêu này nằm trên nhu cầu có đông đảo bạn đọc hay số lượng người tham gia phản hồi.
Sau cùng, mong các bạn hiểu rằng rất khó để duy trì được sự đồng đều, thuần nhất trong khi làm việc. Thông thường việc quản lý phản hồi được thực hiện trong sự bình thản, chu đáo, nhưng khi có những biến chuyển cấp bách trong công cuộc đấu tranh chung, có những lúc thành viên DLB bị truy lùng, bắt bớ, ngay cả những vấn nạn xảy ra rất riêng tư trong gia đình... thì việc quản lý phản hồi chắc chắn có nhiều sơ xuất. Đó là những lúc mà các thành viên của DLB mong nhận được sự thông cảm từ các bạn đọc.
21.02.2017
