Don Whitehead * Trần Quốc Việt (Danlambao) dịch - Tại một tiền đồn heo hút ở Việt Nam, người lính ở Knoxville mới vừa đủ tuổi đi bầu ngồi một mình trong sở chỉ huy nghĩ về nhà, về cha mẹ, về ý nghĩa cuộc chiến tranh trên đất nước xa lạ ấy, và lý do anh ở đây. Hôm ấy là ngày 4 tháng Sáu, 1969.
Thanh niên ấy mang vạch trung úy.
Anh tự nguyện đăng lính vào năm 1967 lúc 19 tuổi. Rồi trải qua nhiều tháng huấn luyện ở các quân trường Benning và Bragg và Bliss. Huấn luyện căn bản. Huấn luyện sĩ quan. Và những giờ học tiếng Việt.
Vào tháng Tư năm này anh đến Việt Nam. Anh được phái về làm cố vấn cho một đơn vị lính Nam Việt. Bấy giờ anh ở một nơi tên Suối Cát. Ngoài xa kia trong rừng thẳm bên ngoài phòng tuyến bảo vệ làng là Việt Cộng và chẳng ai biết họ có thể đánh lúc nào.
Nhiệm vụ nặng nề
Người lính trẻ, tóc đen và đẹp trai, ngồi trong sở chỉ huy viết hai lá thư. Lá thư đầu dài gởi cha mẹ kể lại những trải nghiệm và công việc của anh với quân đội Nam Việt.
"Hôm nay con đi ngang qua rừng khá rậm rạp." anh viết. " Hiện nay chúng con đang ở Suối Cát, và xa cách những đồng ruộng mênh mông bằng phẳng... Lúc còn ở đấy mỗi khi chúng con đi tuần chúng con có thể dừng lại hái thơm, xoài, mít, chuối vân vân. Còn bây giờ ở đây chỉ có dây leo và cây cối và đủ loại lá cây xanh và nâu quấn lẫn nhau...
"Tối nay có lẽ con sẽ đi tuần tra mai phục-chúng con phải tham gia ít nhất ba cuộc hành quân đêm mỗi tuần. Hiện nay, vì con là sĩ quan duy nhất trong toán nên cuộc hành quân nào con cũng đi...
"Cha mẹ biết không, những lúc yên tĩnh là những lúc khiến con nhớ nhà nhiều nhất. Nhớ ánh đèn rực rỡ và âm thanh của thành phố hiện đại. Nhớ những cửa tiệm với những dãy kệ đầy ắp bao hàng hóa mới, sạch tươi sáng. Nhớ lại chính ván cờ cuối cùng và lần cuối cùng ôm nhau hôn. Nhớ đến những đêm yên tĩnh dưới những vì sao lặng lẽ.
"Nói vậy chứ những lúc như thế cũng hiếm hoi vì ở đây con cũng bận nhiều việc... Bây giờ chúng con sẽ đi hành quân nhiều hơn. Ngoài ra là trưởng toán con có thêm rất nhiều trách nhiệm khác. Con là người lên kế hoạch, người khéo giao thiệp, người giám sát, người liên lạc, người chỉ huy khôn khéo, người lính chiến đấu. Con phải cố vấn cho những người đã từng dạy dạn chiến trận trong 5 hay 10 năm hay lâu hơn nữa. Con không được phạm sai lầm. Chỉ một sai lầm thôi là hỏng bét... Thật là nhiệm vụ nặng nề.
"Nhưng con lại thích. Hấp dẫn là ở chỗ đấy. Con đang làm chuyện lớn lao. Con làm công việc con thích mà đòi hỏi thông minh, khả năng, tưởng tượng và khéo léo. Tối con mệt mỏi lăn ra ngủ rồi thức dậy sớm sẵn sàng bắt đầu làm việc. Con tự tin chuyện gì xảy ra con cũng có thể giải quyết được. Con bình thản. Con không ngờ con bình thản đến như thế. Ở đây có biết bao nhiêu chuyện con có thể làm được... Đúng là thử thách nhưng con lại thích. Đôi lúc con hơi sốc. Nhưng con lại thích...
Thư giao sau khi chết
Thư thứ hai khác thư đầu. Thư thứ hai viết lâu hơn vì đây là lá thư không được gởi đi trừ phi người lính trẻ ấy tử trận. Thư là sự trải lòng trên trang giấy. Và anh viết với nét chữ rắn rõi...
"Cả nhà thân thương:
"Con biết khi gia đình nhận thư này gia đình đã nghe tin buồn. Nhưng tin buồn, chỉ vì mọi người hiểu không đúng thôi. Cho nên con viết thư này để cố gắng làm sáng tỏ mọi điều. Cả nhà biết không, con không muốn bất kỳ ai nghĩ con đã quá ngu vì chết vô ích. Con luôn luôn là người có tiếng nói quyết định sau cùng, nên bây giờ con cũng sẽ nói lời sau cùng.
Con không yêu cầu nhà mình hợp lý hóa rằng Việt Nam là sự nghiệp tốt vì lý do này hay lý do nọ. Con yêu cầu điều sâu sắc hơn thế. Con yêu cầu nhà mình hãy tin lời con rằng con chẳng làm điều gì vô ích, vì không ai biết rõ hơn con. Đừng bao giờ hỏi "Tại sao lại là mình?" vì con sẽ nói ngay bây giờ cho nhà biết tại sao. Để đi từ điểm này đến điểm khác, con người chỉ cần đi từng bước một, nhưng nếu họ không bao giờ bước đi bước đầu tiên họ sẽ không bao giờ đến đích. Để gìn giữ tự do phải cần nỗ lực của tập thể. Tập thể được tạo nên từ những cá nhân bước đi bước đầu tiên ấy. Chừng nào có đủ người quan tâm đến tự do đủ đến mức có can đảm bước đi bước đầu tiên ấy để đấu tranh cho tự do thì tự do sẽ không mất.
"Đúng là có một vài thất vọng. Có nhiều thứ con muốn làm, nhưng rất tiếc con không làm được. Tuy con không thích thật, nhưng con có sự an ủi là biết rằng con làm điều con cho là chính nghĩa và con làm tới cùng. Con không do dự. Con công khai bày tỏ ý kiến, và, chừng nào con còn chiến đấu, con sẽ chiến đấu tốt. Đó là điều ai cũng làm được.
"Rất ít người biết ơn hay thậm chí ý thức về đời lính hay việc làm của họ. Điều đấy cũng chẳng sao. Con không bao giờ lãng mạn hóa đời lính. Con chỉ muốn làm người lính tốt. Là người lính khi ra đường con ngẩng cao đầu vì biết ít ra con cũng bằng hay có lẽ hơn bất kỳ ai con thấy, vì con hành động đúng theo những suy nghĩ và lời nói của con. Con đang làm tròn vai trò của mình. Con trả nợ theo cách của con. Cũng gần giống như trả nợ nhà vậy. Để vẫn được tự do đôi khi ta phải đánh nhau, vì luôn luôn có những kẻ muốn cướp đi mọi thứ ta có. Con không ngại đánh nhau, và con tự hào đã làm những gì mình thích. Bây giờ kết quả của Việt Nam sẽ như thế nào cũng chẳng quan trọng (về bao nỗ lực của con) vì con đã chiến đấu với sự thành tâm và con xác tín rằng con đang phụng sự cho lý tưởng. Và mặc dù những thành tựu vật chất từ bao công sức của con có thể bị hủy diệt nhưng vẫn còn lại điều gì đấy. Không ai có thể xóa đi bao công sức của con. Cho dù con chiến đấu để giúp đỡ dù chỉ một người thôi thì con cũng đã thành công. Con không ngại gian khổ-con còn cầu mong gian khổ. Còn nếu con chết, con thích chết trong lúc làm điều con biết là bổn phận của con hơn là khi về già lại khinh bỉ mình vì con đã không có can đảm đáp lời kêu gọi lên đường nhập ngũ. Con nghĩ cách đánh giá con người là so sánh toàn bộ ảnh hưởng của những thiện ý suốt đời và nỗ lực của họ với những ác ý của họ. Nếu thiện cuối cùng thắng thì chung cuộc họ thành công. Con chắc chắn con có thể thành công như thế - giờ con không muốn gì hết, ngoại trừ lời sau cùng.
"Gia đình biết không, khi con thường nói với những người bạn dân sự rằng con là lính thì họ luôn luôn cho là con bị bắt đi quân dịch. Khi con nói với họ không phải như thế thì họ lại luôn luôn cho con ngu. Nhưng bây giờ con có lời nói sau cùng, cho nên con sẽ nói lần cuối với họ rằng họ sai. Gia nhập Quân đội để chiến đấu ở Việt Nam (lý do con nhập ngũ, và ngay từ đầu con biết con sẽ sang Việt Nam-con tự nguyện vào lính) là điều sáng suốt nhất con đã làm trong đời. Đời lính đã giải thoát con khỏi thế giới mơ mộng để đưa con vào cuộc chiến đấu. Quyết định ấy đã làm cho con thành nhân (giống như khởi đầu ước nguyện). Con quyết định ủng hộ những lý tưởng suốt đời của con bằng hành động, Sau khi con vào Quân đội, con đã học được nhiều điều khiến con trở nên người tốt hơn, nhưng ngày 17 tháng Tư, 1967 là ngày con nên người.
"Như vậy xét cho cùng con đúng họ sai. Con chết như người tự do, người mạnh mẽ, người hãnh diện. Tất cả chỉ có thế thôi. Con đã chiến đấu cho những điều này, không bao giờ cho ý nghĩ xuẩn ngốc như 'hòa bình trường tồn'. Cho nên con được tất cả các phần thưởng. Con là người thắng. Còn những người sợ hãi, tham lam, hay ngu ngốc đến mức không thấy sự thật là những kẻ thua-cho dù họ vẫn còn 'sống'. Con sống nhiều trong 21 năm hơn họ sẽ sống trong trăm năm. Con đã hạnh phúc hơn, mạnh mẽ hơn, sâu sắc hơn, phong phú hơn, mãn nguyện với cuộc đời hơn, vì con thấu hiểu cuộc đời thật sự. Và con biết mục đích sống trên đời-cho nên con đã sống cuộc đời trọn vẹn nhất theo cách của con. Bởi lẽ đó là cách duy nhất.
Không hối tiếc gì
"Mục đích chính là con hoàn toàn không hối tiếc gì. Gia đình mình cũng vậy. Con hạnh phúc vì con có mọi thứ con từng muốn. Con chỉ nghĩ mọi sự sẽ tốt đẹp hơn nếu gia đình biết điều này. Con cũng muốn nói với cả nhà về tất cả những gì con từng có. Con tự hào nhất về gia đình mình. Con thương rất nhiều từng người trong gia đình, và con nghĩ mọi người trong gia đình đều là những người tuyệt vời nhất trên đời. Con biết mỗi người trong gia đình sẽ luôn luôn sống cuộc đời theo quan niệm của mình, và không bao giờ từ bỏ giấc mơ của mình."
Ngày hôm sau-vào ngày 5 tháng Sáu- Việt Cộng phục kích toán tuần tra của viên trung úy trẻ. Anh ngã xuống, tử thương.
Như vậy kết thúc cuộc đời của một tấm gương can đảm đích thực.
Nguồn:
Tựa đề tiếng Việt của người dịch. Bạn đọc có thể đọc nguyên tác ở trang 24257 ở đường dẫn sau:
