David Grossman * Đỗ Tùng (Danlambao) dịch - Hoa Thịnh Đốn và Bắc Kinh càng ngày càng có nhiều hy vọng về một thỏa thuận giúp giải quyết cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung có thể sớm xuất hiện. Nhưng đây là một cuộc đấu tranh giữa hai siêu cường không chỉ đơn thuần trong lĩnh vực thương mại, mà còn bao gồm những lĩnh vực khác về kinh tế, quốc phòng, văn hóa và công nghệ.
Câu trả lời ngắn gọn: đó là thỏa thuận thương mại giai đoạn một mà Tổng thống Trump và Phó Thủ tướng Trung Cộng Lưu Hà (Liu He) đã bắt tay nhau trong phòng Bầu dục ở Nhà Trắng vào tháng trước. Nhưng căng thẳng giữa hai nước sâu sắc hơn là lĩnh vực thương mãi, và không ai mà tôi từng nói chuyện ở Washington nghĩ rằng sơ thảo của thỏa thuận này tự nó sẽ tạo ra nhiều biến chuyển lớn.
Đã có một sự thay đổi tiêu cực rõ rệt về thái độ của người Mỹ đối với Trung Cộng trong những năm gần đây, và điều quan trọng là phải nhận ra rằng sự thay đổi này xảy ra trước khi ông Trump bước vào Nhà Trắng.
"Tôi nghĩ rằng bạn sẽ nhìn thấy bước ngoặt rõ ràng này cho dù ai làm tổng thống trong cuộc bầu cử năm 2016, dù đó là Hillary Clinton, hoặc là một ứng viên Dân chủ hay Cộng hòa nào khác", Daniel Kliman, cựu cố vấn cấp cao của bộ quốc phòng Mỹ nói.
"Có một đồng cảm rằng cách tiếp cận của chúng ta với Trung Cộng trong quá khứ đã không có hiệu quả", Tiến sĩ Kliman, hiện là giám đốc Chương trình An ninh châu Á-Thái Bình Dương tại Trung tâm An ninh Hoa Kỳ mới (CNAS) nói.
Có nhiều lý do cho sự gia tăng căng thẳng này. Những lợi ích kinh tế hứa hẹn của việc Trung Cộng gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới năm 2001 không bao giờ thành hiện thực, Ray Bowen, người từng làm việc cho chính phủ Mỹ với tư cách là nhà phân tích kinh tế từ năm 2001 đến năm 2018, đã phát biểu.
Trung Cộng không bao giờ có ý định chơi theo luật lệ có sẵn, Bowen nói. "Nhiều bằng chứng cho thấy rằng Trung Cộng muốn tham gia các diễn đàn đa phương để bắt đầu thay đổi cách các diễn đàn đa quốc gia này điều chỉnh thương mại toàn cầu." Nói cách khác, Trung Cộng tham gia với ý định thay đổi hệ thống đang có thay vì TC phải thay đổi theo những luật lệ có sẵn.
Kết quả là một làn sóng khổng lồ mất việc làm và đóng cửa nhà máy ở Mỹ được gọi là "cú sốc Trung Cộng". Vùng gọi là "các tiểu bang vòng đai rỉ sét" đã bỏ phiếu cho Tổng thống Trump vào năm 2016 là vùng đã chịu nhiều cú sốc đó.
Nhiều công ty Mỹ đã chuyển dây chuyền sản xuất qua Trung Cộng để lợi dụng chi phí lao động thấp hơn. Tuy nhiên, theo Daniel Kliman, các công ty chuyển đến Trung Cộng đã phải trả giá cao: "Trung Cộng đã buộc họ phải bàn giao công nghệ và tài sản trí tuệ của họ", ông nói.
Và, ngay cả những công ty không di chuyển dây chuyền sản xuất cũng thấy rằng Trung Cộng bằng cách nào đó đã nắm được bí mật thương mại của họ. Các cơ quan thực thi pháp luật ở Mỹ có một danh sách dài cáo buộc những cá nhân và công ty Trung Cộng với tội gián điệp và đột nhập máy tính.
Giám đốc FBI, Christopher Wray, gần đây đã nói với Quốc hội Hoa Kỳ rằng hiện tại có ít nhất 1000 cuộc điều tra về tội trộm cắp tài sản trí tuệ của các công ty Mỹ có đầu mối xuất phát từ Trung Cộng.
Chính phủ Hoa Kỳ đã ước tính rằng tổng giá trị tài sản trí tuệ bị Trung Cộng đánh cắp trong bốn năm trước 2017 là 1200 tỉ đô la.
Theo ông Dean Cheng thuộc Tổ chức Di sản, một nhóm chuyên gia bảo thủ của Mỹ, đây là lý do chính khiến quan hệ giữa Mỹ và Trung Cộng trở nên xấu đi.
"Khi các công ty phát hiện rằng các bằng sáng chế của họ đang bị đánh cắp, khi sản phẩm của họ bị đảo ngược công nghệ, khi các chương trình nghiên cứu phát triển của họ bị đột nhập ăn cắp, càng ngày càng nhiều công ty kết luận rằng việc hợp tác với Trung Cộng không mang lại lợi ích, và thực sự có thể hoàn toàn tiêu cực," Dean Cheng nói.
Từ bên trong chính phủ, nhà phân tích kinh tế Ray Bowen nói rằng ông nhận thấy tâm trạng chung thay đổi vào cuối năm 2015. Những người trước đây ủng hộ sự tham gia với Trung Cộng giờ đã cảm thấy báo động khi nhận ra Trung Cộng đã bắt kịp nhanh như thế nào.
Đồng thời ở Lầu năm góc, Thiếu tướng Robert Spalding đang lãnh đạo một nhóm người cố gắng xây dựng một chiến lược an ninh quốc gia mới để đối phó với sự trỗi dậy và ảnh hưởng của Trung Cộng. Ông ta đã giải ngũ và viết một cuốn sách có tên "Chiến tranh lén lút, Trung Cộng đã chiếm lĩnh như thế nào khi giới tinh hoa Mỹ say ngủ".
Khi được hỏi về mối đe dọa của Trung Cộng đối với các lợi ích của Mỹ, câu trả lời của Tướng Spalding rất rõ ràng. "Đó là mối đe dọa sinh tồn mang nhiều hậu quả nhất kể từ đảng Quốc xã trong Thế chiến thứ hai.
"Tôi nghĩ rằng mối đe dọa đó lớn hơn nhiều so với mối đe dọa từ Liên Xô trước đây. Là nền kinh tế số hai trên thế giới, tầm với của nó, đặc biệt vào các chính phủ và tất cả các tổ chức của phương Tây, vượt xa những gì Liên Xô có thể làm được."
Kết quả công việc của Tướng Spalding tại Lầu năm góc là Chiến lược an ninh quốc gia, được xuất bản vào tháng 12 năm 2017. Nó được coi là tài liệu chính trong chính phủ, được thiết kế để hướng dẫn mọi cơ quan, và thể hiện sự thay đổi sâu sắc trong cách tiếp cận, theo Bonnie Glaser, giám đốc của Dự án về Sức mạnh Trung Cộng tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Thế giới.
"Hiện nay đã có một phong trào rời xa cuộc chiến chống khủng bố, và thay vào đó, sự cạnh tranh giữa các cường quốc trở thành mối đe dọa lớn đối với Hoa Kỳ," Bonnie Glaser nói.
Bộ quốc phòng Mỹ hiện nay tin rằng giải quyết sự trỗi dậy của Trung Cộng là một trong những mục tiêu quân sự lớn của Hoa Kỳ trong những thập niên tới. Tốc độ mà Trung Cộng xây dựng, và sau đó quân sự hóa, một chuỗi các đảo nhân tạo ở Biển Đông bất chấp luật pháp quốc tế đã báo động nhiều người ở Washington.
Theo ông Dean Cheng, 5300 tỉ đô la thương mại đi qua khu vực này mỗi năm. "Hành động của Trung Cộng có thể hiểu là một nỗ lực để có thể cắt động mạch chính của thương mại toàn cầu," ông nói.
Trung Cộng đã bày tỏ rất rõ ràng tham vọng dẫn đầu thế giới của họ về các công nghệ quan trọng của tương lai, như người máy (robotics) và trí tuệ nhân tạo (AI). Bonnie Glaser nói: "Điều này rất cốt lõi đối với sự cạnh tranh hiện nay, bởi vì nếu Trung Cộng thành công trong các lĩnh vực này, thì có lẽ nó sẽ thay thế Hoa Kỳ trở thành cường quốc hàng đầu của thế giới."
Đó là chuyện mất còn. Sức mạnh tối thượng của quân đội Mỹ không dựa trên một đội quân thường trực khổng lồ, mà dựa trên các hệ thống vũ khí tối tân. Nếu Trung Cộng dẫn đầu trong các công nghệ tối quan trọng này, thì Mỹ có thể không thể theo kịp trong lâu dài.
Daniel Kliman tin rằng cuộc đua công nghệ phi quân sự cũng rất quan trọng. "Trung Cộng không chỉ hoàn thiện các công nghệ giám sát và kiểm duyệt tại nước họ, mà càng ngày càng xuất khẩu các công nghệ này ra nước ngoài bằng tài chính và chuyên môn."
Ông tin rằng cuộc chiến với cái mà ông gọi là "chủ nghĩa độc tài với công nghệ cao" là một cuộc chiến sẽ càng ngày càng trở thành trọng tâm trong những cuộc thảo luận về Trung Cộng.
Vì vậy, đừng hy vọng lập trường của Hoa Kỳ đối với Trung Cộng sẽ thay đổi trong tương lai gần, ngay cả khi Tổng thống Trump thua cuộc bầu cử sắp tới. Tâm trạng chung ở Washington đã thay đổi.
Cuộc bàn luận chính trị thực sự và duy nhất không phải là việc có nên đối phó với Trung Cộng hay không mà là làm thế nào để đối phó với họ một cách tốt nhất. Nhiều người trong đảng Dân chủ thích tham gia với các đồng minh chống lại cách tiếp cận đơn phương của Tổng thống Trump. Tuy nhiên, hầu hết các nhân vật trong đảng Dân chủ đều biết rằng một chính sách mềm dẻo hơn đối với Trung Cộng sẽ không được sự ủng hộ của đông đảo cử tri.
Nguồn:
Người dịch:
