Đại tá Quách Hải Lượng: Nguyên Trưởng Phòng tác chiến quân chủng Phòng không; Nguyên Tùy viên quân sự Đại sứ quán Việt Nam tại Bắc Kinh 1981-1986.
Bài học thứ nhất: Bằng thông tin và chiến tranh tâm lý, Trung Quốc đã làm cho chúng ta bị tê liệt trước khi nó đánh thật, đó là bài học đau nhất;
Bài học thứ 2: Ta đã chuẩn bị suốt từ năm 1978, làm tuyến phòng thủ Sông Cầu theo lệnh của ông "Cố Duẩn"; thế nhưng chủ trương chuẩn bị đối phó với Tàu không được thống nhất trong Bộ chỉ huy cao nhất. Đồng chí Lê Duẩn đã chỉ thị như thế nhưng tại sao đồng chí Văn Tiến Dũng lại không phát triển;
Bài học thứ 3: Trên mặt trận cụ thể người chỉ huy cao nhất không bị bất ngờ nhưng thời điểm chiến thuật ta bị bất ngờ;
Bài học thứ tư: Trung Quốc đã đánh ta ruỗng nát về mặt tinh thần, (làm cho chúng ta mất cảnh giác) mà chúng ta không hề biết; Đến nỗi chiều hôm trước ngày 17/2 đồng chí Thượng tướng Đàm Quang Trung còn đứng ở xã Quang Lang Cao Bằng nói rằng: Cho kẹo Trung Quốc cũng không dám đánh ta, không đánh được ta đâu??? Chúng ta đã bị tê liệt về ý thức cảnh giác với Trung Quốc (Thượng tướng Đàm Quang Trung trước đó là Tư lệnh Quân khu Việt Bắc, thời điểm 1979 ông được rút về Hà Nội )...
Sáng hôm 17/2/1979 tôi đã có mặt để trực ban tác chiến, đến buổi trưa tôi mới về nhà ăn cơm thì bà vợ tôi đi nghe tuyên giáo nói chuyện chưa về, khi bà về tôi hỏi vợ tôi đi đâu về đấy ? Bà vợ tôi trả lời là đi nghe Tuyên giáo nói chuyện... Tôi hỏi: Tuyên giáo nói cái gì? Tuyên giáo nói: Cho ăn kẹo Trung Quốc cũng không dám đánh mình??? Tôi bảo vợ tôi: Thưa bà chị, chúng nó đánh bọn em từ sáng rồi đấy...
Bằng chiến tranh thông tin, tâm lý, Trung Quốc đã làm tê liệt ý thức cảnh giác của rất nhiều người. Nguy hiểm thế đấy. Cho nên chúng ta bị thất bại ban đầu và bị thiệt hại thì chúng ta bị thiệt hại về mặt tinh thần trước khi nó đánh phá ta gây thiệt hại về mặt vật chất...
- Thưa bác, thời kỳ đấy năm 1979 Trung Quốc đã sử dụng con bài kinh tế để mua chuộc, khống chế ta chưa?
- Thực ra từ năm 1973 họ đã không còn viện trợ cho ta... Trung Quốc đã chống Liên Xô, nó đã đi với Mỹ, đã tuyên bố là sẽ đánh Việt Nam mà ta vẫn không cảnh giác? Khi gặp Tổng thống Mỹ Carter Đặng Tiểu Bình tuyên bố sẽ đánh Việt Nam ? Carter có hỏi lại: Ông đánh Việt Nam không sợ trời sập à ? Đặng Tiểu Bình đáp lại: Anh cao hơn tôi, tôi thấp hơn anh, nếu trời sập thì anh chết trước...Carter khuyên Đặng Tiểu Bình nên tranh thủ sự đồng tình của Nhật Bản. Đặng Tiểu Bình lập tức bay sang Nhật lúc quay về; Lúc qua Nhật để tranh thủ sự đồng tình của Nhật, Đặng Tiểu Bình đã cúi xuống hôn lá cờ Nhật để mong được sự ủng hộ của Nhật??? Đó là những bằng chứng, tư liệu lịch sử...
Trong quá trình tác chiến, chúng tôi đã đi cả trong nam ngoài bắc thì thấy chúng ta bị ruỗng nát về mặt tinh thần, đi đến đâu cũng thấy nhân dân không nắm được âm mưu của Trung Quốc, người ta dùng đài đóm của Trung Quốc cho... Đi đâu cũng thấy nhân dân trả lời: Chúng tôi không biết gì đâu, chúng tôi được tin vua Đặng sắp qua đây, Trung Quốc tốt lắm...
Khi vào đến Huế gặp một số trí thức hỏi họ về chuyện Trung Quốc đánh ta, một số trí thức trả lời tôi: Nếu ông Thiệu quay lại đây, chúng tôi còn suy nghĩ; Còn nếu Trung Quốc đánh ta nhất định phải đánh ! Câu trả lời nói lên 2 ý: lựa chọn chế độ chính trị thì chúng tôi có quyền chọn; Còn nếu bảo vệ Trung Quốc thì lòng người dân nhất định phải đánh quân Trung Quốc xâm lược!!!
