Phan Thế Hải - Chuyện tập đoàn Vinashin lỗ bung bét được coi là phần nổi của nền kinh tế quốc doanh xứ Thiên đường. Tuy nhiên, có chuyện khác cũng hấp dẫn không kém là chuyện nhà máy lọc dầu Dung Quất. Đây được coi là sự rối ren trong đường lối kinh doanh của nhà Sản dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Tiệc.
Đã một vài lần đến Dung Quất, Chủ tịch xin hầu bạn đọc chuyện xây nhà máy lọc dầu của nhà Sản.
26/6/1986, Xí nghiệp LD Dầu khí Việt-Xô đã khai thác tấn dầu đầu tiên tại mỏ Bạch Hổ từ giàn MSP-1. Sự kiện này khiến VN có tên trong danh sách các nước khai thác và xuất khẩu dầu thô thế giới.
Tính đến nay, xứ Thiên đường ta đã có dư ¼ thế kỷ khai thác dầu thô, với sản lượng trên 300 triệu tấn. Dưng khác với các nước khác, xứ ta, hút dầu lên chỉ để bán rồi mua các sản phẩm dầu mỏ từ các nước Tư bổn.
Giàu như thằng Kuweit hay Bruney cũng xây nhà máy lọc dầu. Không có giọt dầu thô nào như thằng Nhật bổn hay thằng Sing cũng xây nhà máy lọc dầu. Lọc dầu là nghành công nghiệp lãi lớn, 1 ăn 1. Dầu là nguyên liệu chiến lược, là máu của nền kinh tế, hút dầu thô lên chỉ để bán xài chơi là cớ làm sao?
Cách làm này khiến người ta nghĩ đến chuyện Công tử Bạc Liêu ở Nam bộ, bán thóc đong gạo ăn cho khoẻ, nhưng không phải như vậy. Chuyện bán dầu thô, nhập sản phẩm có thể ví như bán thóc ăn đặc sản thì hợp hơn.
Nhà máy Lọc dầu Dung Quất được xem như một dự án thế kỷ của Việt Nam, không chỉ vì quy mô đầu tư trên 3 tỉ USD, mà còn ở quãng thời gian kể từ lúc thai nghén cho đến ngày hoàn thành kéo dài tới hơn hai thập niên.
Dự án này được Nhà sản ấp ủ từ cuối những năm 80 của thế kỷ trước. Đến đầu những năm 90, Total của Pháp chính thức đề xuất với nhà Sản. Theo đó vốn đầu tư ước tính 1,5 tỉ USD và Total đã đạt được được một số thỏa thuận ban đầu với phía VN.
Đầu 1995, Thủ tướng Kiệt, với sự tham vấn của Phó TT Lương (quê Quảng Ngãi) đã quyết định chọn Dung Quất làm địa điểm xây dựng nhà máy lọc dầu số một, thay vì Long Sơn- Bà Rịa - Vũng Tàu như đề xuất của Total.
Sau sự kiện này, Total quyết định hủy bỏ kế hoạch đầu tư sau nhiều năm theo đuổi dự án.
Liên tiếp hai năm sau đó, nhiều tập đoàn đến từ Hàn Quốc (Hyundai), Malaysia (Petronas) cũng tiếp cận với dự án và nhanh chóng rút lui do dịa điểm đặt nhà máy ở Dung Quất không khả thi về kinh tế.
Tháng 7/1997, chủ trương đầu tư được Quốc hội thông qua, Chính phủ quyết định tự thực hiện dự án và giao cho PetroVietnam làm chủ đầu tư.
Ngày 8/1/1998, lễ khởi công xây dựng Nhà máy Lọc dầu Dung Quất đã được tổ chức trọng thể tại xã Bình Trị, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.
Đầu tháng 2/1998, Việt Nam và Liên bang Nga lại ký hiệp định liên chính phủ về xây dựng và vận hành nhà máy lọc dầu tại Dung Quất. Đây là cơ sở để liên doanh nhà máy lọc dầu Việt - Nga (Vietross), giữa PetroVietnam và Zarubezhneft ra đời với vốn đầu tư 1,297 tỉ USD.
Một số chuyên gia của PetroVietnam đã tỏ ra hoài nghi về tính khả thi của dự án do Vietross tiến hành, do tổng mức đầu tư của dự án chỉ chưa đầy 1,3 tỉ USD, trong khi kinh phí mà Chính phủ dự trù khi quyết định giao cho PetroVietnam đầu tư tới 1,5 tỉ USD.
Dự án vẫn được tiến hành và các đối tác của liên doanh đã hoàn tất xong giai đoạn đấu thầu để chọn tổng thầu cung cấp thiết bị và thi công cho hầu hết gói thầu của dự án, bao gồm cả gói xây dựng nhà máy chính.
Đầu năm 2003 Vietross tan, Zarubezhneft rút. Nguyên nhân: Do bất đồng, trong đó có việc chọn lựa công nghệ và nguồn cung cấp thiết bị, giữa hai đối tác có quyền quyết định ngang nhau, lại thêm địa điểm phải đặt ở Dung Quất.
PetroVietnam trở lại làm chủ đầu tư duy nhất của dự án và tiếp tục đàm phán để ký hợp đồng trọn gói cung cấp thiết bị và thi công gói thầu chính với Technip.
Tháng 3/2003, Chủ tịch đến Dung Quất, tự tay lái xe hơi chạy vô tư với tốc độ 90km/h, ngắm thành phố Vạn Tường mênh mông bát ngát với những đàn bò ung dung gặm cỏ. Cũng tại đây, Chủ tịch gặp một số thằng bạn học vừa cho tàu cập cảng Dung Quất để nghe chúng nói về cái gọi là cảng nước sâu ở xứ này.
(Còn tiếp)
P.T.H.
