Lê Quỳnh (BBC, Manila) - Cựu quan chức ngoại giao và nay là giáo sư đại học Trung Quốc tái khẳng định Trường Sa và Hoàng Sa là của Trung Quốc tại hội thảo Biển Đông ở Manila. Giáo sư Trần Sỹ Cầu, từng là người đứng đầu các phái đoàn chuyên gia Trung Quốc bàn về biển đảo với Việt Nam và Indonesia, nói Công ước LHQ về Luật biển (UNCLOS) “không thể nào là nền tảng cho đòi hỏi lãnh thổ của một nước”.
UNCLOS “cũng không thể thay đổi vị thế pháp lý không tranh cãi của Trung Quốc trong việc có chủ quyền ở Nam Sa” [tên Trung Quốc đặt cho quần đảo Trường Sa].
Lập trường cứng rắn công khai của nhà ngoại giao kỳ cựu, từng là Đại sứ Trung Quốc ở Liên Hiệp Quốc, bị một học giả Việt Nam chỉ trích tại diễn đàn.
Đến lượt giáo sư Trần sau đó, trong tư cách thính giả, cũng đứng lên phê phán bài phát biểu của học giả Việt Nam tại phiên thuyết trình sống động ở Manila sáng thứ Hai 17/10.
‘Khả năng dùng vũ lực’
Ảnh - Ông Trần phát biểu hai lần tại hội thảo
Giáo sư Trần Sỹ Cầu phát biểu: “Từ rất lâu, cả hơn một ngàn năm trước thập niên 1970, chẳng có cái gọi là tranh chấp chủ quyền với Nam Sa. Không có nghi ngờ gì quanh sự thật là Nam Sa, cùng Tây Sa [Hoàng Sa], Đông Sa, Trung Sa thuộc về Trung Quốc.”
“Không có nước nào quanh Nam Hải (Biển Đông) thách thức chủ quyền của Trung Quốc với Nam Sa và các vùng nước lân cận.”
“Chỉ bắt đầu từ thập niên 1970, khi dự trữ dầu hỏa và khí đốt được phát hiện ở Nam Hải, một số nước bắt đầu chiếm một phần các đảo và rặng san hô của Nam Sa và đòi chủ quyền, và thế là biến Nam Sa của Trung Quốc thành tranh chấp.”
Với giọng nói hùng hồn và vẻ mặt nghiêm nghị, người hiện giữ chức Phó Chủ tịch Hội Trung Quốc Nghiên cứu Nhân quyền, đọc cho cử tọa nghe “lịch sử” về “một phần không thể tách rời lãnh thổ Trung Quốc” liên quan khu vực mà nước ông gọi là Nam Sa.
Trong phần kết, ông đưa ra bốn kịch bản trong tương lai gần cho vùng Biển Đông.
Thứ nhất, ông nói về khả năng dùng vũ lực nhưng trấn an rằng “thời thế đã thay đổi. Nay các tranh chấp cần được giải quyết bằng biện pháp hòa bình.”
Thứ hai là tiếp tục “cãi nhau” để rồi rủi ro xảy ra xung đột là “rất cao”.
Thứ ba, học giả Trung Quốc nêu ra “giải pháp thông qua đối thoại trực tiếp và tham vấn bằng biện pháp hòa bình”. Có thể tóm tắt là các nước liên quan “cần chứng tỏ thành thật chính trị và linh động để tìm ra giải pháp cuối cùng mà hai bên chấp nhận được”.
Cuối cùng là kịch bản mà giáo sư Trung Quốc cho là khả thi nhất hiện nay. Vẫn dẫn lại khẩu hiệu Đặng Tiểu Bình “gác tranh chấp, cùng khai thác”, ông mời gọi các nước có những “dàn xếp tạm thời hay chuyển tiếp” để “không chỉ đem lại lợi ích cho mọi bên liên quan, mà tạo ra môi trường thuận lợi để giải quyết xung đột về lâu dài”.
Học giả Trung Quốc cũng không quên nhắc lại rằng không nên có “bên ngoài” tham gia, không nên “quốc tế hóa” vấn đề.
Ông Hasjim Djalal, cố vấn cao cấp cho Tham mưu trưởng Hải quân Indonesia, bình luận lời kêu gọi cùng khai thác chung đã có từ hơn một thập niên, nhưng câu hỏi căn bản vẫn là “ở đâu?”
Năm 1998, tại một hội thảo, ban đầu các bên tưởng đã đồng ý về dự định khai thác chung. Nhưng sau đó, ông Hasjim Djalal kể lại: “Có một nước đến bảo thôi không được, phần này lớn quá, nó lại thuộc về chúng tôi cơ mà. Thồi, để chúng tôi suy nghĩ thêm hai năm nữa, và rồi chẳng có gì xảy ra.”
Ông nói thêm tất cả những đề nghị “dễ để làm trước” kiểu như nghiên cứu khoa học, du lịch sinh thái…tại Biển Đông đều đã từng được nêu ra lâu rồi, nhưng các nước có quyết tâm chính trị hay không lại là chuyện khác.
Phản bác của học giả Việt Nam
Đến lượt mình phát biểu, tiến sĩ Trần Trường Thủy, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Biển Đông tại Học viện Ngoại giao Việt Nam ở Hà Nội, nói thẳng Trung Quốc có chính sách Ba Không: Không nói rõ nội hàm của tuyên bố chủ quyền, Không đa phương hóa, Không quốc tế hóa.
Ông cũng châm biếm giáo sư Trần Sỹ Cầu: “Một số chuyên gia tự hỏi nếu Trung Quốc chứng minh được chủ quyền nhờ bằng chứng lịch sử, tại sao Trung Quốc không chấp nhận nhờ bên thứ ba giải quyết hay ra Tòa án Công lý Quốc tế?”
Sau khi học giả Việt Nam hoàn tất bài nói, giáo sư Trần, ở tư cách thính giả, đứng lên không tán thành, nói rằng chính Trung Quốc đã góp phần làm giảm, chứ không làm tăng, căng thẳng.
Có điều đặc biệt ông Trần là diễn giả duy nhất tại hội thảo có hai bài phát biểu, ở buổi sáng và chiều thứ Hai.
Sang buổi chiều, bài nói của ông Trần Sỹ Cầu được xếp ngay sau phần trình bày của nhà báo Barry Wain, người mạnh mẽ chỉ trích Trung Quốc.
Ông Trần phân bua ông không đến diễn đàn để “cãi nhau”.
Ông khẳng định Trung Quốc không chấp nhận quyền tài phán của Tòa án Công lý Quốc tế và lại mời gọi các bên “ngồi lại nói chuyện với nhau”.
Việc ông cũng là người nhận được nhiều câu hỏi nhất từ thính giả cho thấy sự quan tâm của mọi người muốn biết Trung Quốc thực sự muốn gì.
Câu trả lời có lẽ vẫn là một sự “nhập nhằng chiến lược”, cho dù học giả Trần Sỹ Cầu bác bỏ cụm từ này mà nói rằng chẳng có sự nhập nhằng nào cả, vì Trung Quốc chỉ có thiện chí bỏ ngỏ khoảng trống để thương lượng mà thôi.
