Cầu Nhật Tân Blog - Tiếp theo các bài viết tố cáo tiêu cực tại dự án cầu Nhật Tân sử dụng gần 1 tỉ USD(gần 800 triệu USD vay ODA của Nhật Bản, hơn 200 triệu USD vốn trong nước dành cho đền bù), chúng tôi xin được vạch thêm những tiêu cực cơ bản trong khâu đánh giá tác động môi trường và xã hội của dự án này, vi phạm các quy định do chính phủ Nhật Bản ban hành về lấy ý kiến nhân dân, về xây dựng dự án vốn vay, về đánh giá tác động môi trường, xã hội làm cơ sở lập hồ sơ vay vốn. Hậu quả là một dự án với nhiều tác động bất lợi bị bỏ qua, tính hiệu quả kinh tế rất kém, tỉ lệ kinh tế nội hoàn (khả năng hoàn vốn) thấp lại được các não bộ đỉnh cao trí tuệ “tán dương” là niềm tự hào dân tộc, là công trình thế kỷ, là cầu dây văng hiện đại nhất Đông Nam Á, biểu tượng tình hữu nghị Việt Nhật, v.v. và v.v.
Dự án cầu Nhật Tân, sử dụng tiền vay của Nhật Bản (thông qua cơ quan JBIC/JICA – nay đã gộp thành JICA). Tổng giá trị vốn vay và vốn trong nước phục vụ bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư xấp xỉ mức 1 tỉ USD. Lập dự án vay vốn thì sơ sài. Nhà thầu Nhật Bản được hưởng độc quyền làm tổng thầu, với đơn giá xây dựng và dự toán công trình cao vô lý so với đơn giá thông thường. Đương nhiên, chỉ cần ký hợp đồng xây lắp xong, họ đã có thể bỏ túi phần chênh lệch. Các hạng mục việc đều được giao lại cho Việt Nam dưới dạng nhiều hợp đồng thầu phụ và hoàn toàn do Việt Nam thực hiện với đơn giá thấp hơn nhiều. Có rất nhiều vấn đề xung quanh dự án này: Hiệu quả sử dụng vốn vay thấp; gánh nặng nợ quốc gia; sự dễ dãi, cẩu thả trong việc vay và sử dụng vốn nước ngoài; sự lỏng lẻo trong quản lý nguồn vốn này; tỉ lệ hoàn vốn cực thấp. Hậu quả tất yếu là toàn dân Việt Nam phải gánh nợ, vốn vay không những không góp phần phát triển KT-XH mà, trái lại, còn phát sinh gánh nặng mới phải giải quyết trong thời gian lâu dài…
Trong luồng tư duy trên, chúng ta hãy cùng mổ xẻ một khía cạnh khi lập dự án tỉ đô này – Đánh giá tác động môi trường, xã hội làm cơ sở cho lập dự án. Nền tảng này, ngay từ đầu đã chứa đầy vi phạm thì công trình tỉ đô xây dựng trên nền tảng ấy tất yếu sẽ không mang lại hiệu quả cao và phát sinh tiêu cực.
Yêu cầu của chính phủ Nhật Bản thông qua cơ quan JBIC (nay là JICA) về đánh giá tác động môi trường và xã hội làm cơ sở cho toàn bộ dự án (tài liệu 27 trang).
Tài liệu có tên JBIC GUIDELINES FOR CONFIRMATION OF ENVIRONMENTAL AND SOCIAL CONSIDERATIONS. Đây là quy trình, quy phạm đánh giá tác động mà mọi dự án vốn vay của Nhật phải tuân thủ.
Xin trích đọc:
Mục đích chung: đóng góp và phát triển kinh tế xã hội địa bàn có dự án
Yêu cầu chung:
Đảm bảo công khai và minh bạch đối với mọi thông tin về dự án đang lấy ý kiến. Tác động cần đánh giá không chỉ về môi trường mà cần đặc biệt quan tâm đến tác động về xã hội, trong đó đặc biệt chú ý việc tái định cư trái mong muốn. Đặc biệt chú ý tới các quyền con người của người bị tác động trong khu vực dự án, chú ý tới văn hóa, tôn giáo, các quyền, tình trạng việc làm, để đảm bảo việc đầu tư dự án không tạo tác động xấu tới cộng đồng dân cư khu vực dự án.
Đánh giá tác động tốt mới đủ điều kiện nhận vốn vay của JBIC/JICA
JBIC gắn tầm quan trọng đặc biệt quan trọng vào việc đối thoại với cư dân trong khu vực chịu tác động, đề cao quy trình đối thoại, lấy ý kiến một cách công khai, minh bạch và có trách nhiệm, trong đó, MỌI người dân có quyền tham gia.
Việc đáp ứng các điều kiện về môi trường, xã hội là điều kiện để vay vốn của JBIC.
Dự án loại A là những dự án xây dựng cơ bản có quy mô lớn, có tiềm năng tác động lớn.
Yêu cầu đánh giá tác động dự án loại A (hạng mục 15, cầu và đường giao thông):
… Trong trường hợp dự án phát sinh tái định cư, kế hoạch bố trí tái định cư phải được chính phủ nước vay đệ trình trong hồ sơ xin vay vốn…
Mục về TÁI ĐỊNH CƯ:
Hết sức tránh việc tái định cư và làm mất sinh kế khi thực hiện dự án. Đảm bảo việc tái định cư (nếu có) xảy ra ở quy mô nhỏ nhất, việc đền bù tài sản và tái định cư phải được THỎA THUẬN với người dân… Mọi quyền về đất đai và tài sản phải được đảm bảo như khi trước tái định cư.
Với những người phải tái định cư, PHẢI TÁI ĐỊNH CƯ BẰNG ĐẤT và đền tiền giá cao nhất đối với tài sản bị thiệt hại. Kế hoạch tái định cư phải được người dân tham gia quy hoạch, lập kế hoạch, quyết định ngay từ đầu. Kế hoạch này phải được trình bày công khai trước toàn bộ nhân dân bị tái định cư theo trình tự, thủ tục và ngôn ngữ mà người dân chấp thuận. Mọi nội dung của kế hoạch tái định cư phải tuân thủ yêu cầu của tài liệu tái định cư mà Ngân hàng Thế giới ban hành(World Bank Safeguard Policy, OP4.12, Annex A).
Mọi cuộc họp lấy ý kiến phải có biên bản và phải đệ trình. Ý kiến của MỌI NGƯỜI DÂN phải lập phụ lục ghi riêng.
Đối chiếu với thực tế đã diễn ra tại dự án cầu Nhật Tân, ta thấy nổi lên những vấn đề sau:
1. Chưa bao giờ nhân dân được lấy ý kiến.
2. Chưa bao giờ có kế hoạch tái định cư.
3. Càng không có chuyện dân tham gia vào các quá trình như yêu cầu của nước cho vay.
4. Các quyền của dân thì bị vi phạm nghiêm trọng.
5. Đền bù bị cắt xén, không thực hiện theo trình tự, thủ tục.
6. Đặc biệt, việc vốn vay được giải ngân (kỳ 1) ngay khi chưa có văn bản chính thức của UBND TP hà Nội về tái định cư, về đền bù cho thấy các quy định của JBIC/JICA bị vi phạm nghiêm trọng.
7. Nói chung là mọi quy định nêu trong yêu cầu của JBIC/JICA đều không được tuân thủ.
Đọc xong mới thấy giật mình là dự án hàng tỉ đô la mà người ta làm qua loa, đại khái cốt cho xong để nhanh nhanh có tiền. Nước cho vay thì có lợi; nhà thầu nước cho vay thì đặc lợi; quan chức nước ta thì đại lợi. Đất nước và nhân dân ta thì bất lợi.
Công trình này là biểu hiện sinh động cho hậu quả tại hại của chính sách vay/cho vay ODA mà không gắn với các quyền của người dân, không đặt lợi ích của quần chúng nhân dân làm trọng tâm. Khoản vay không những không mang lại những giá trị phát triển bền vững mà trái lại làm trầm trọng hóa các vấn đề xã hội (tham nhũng, bất công, gia tăng khoảng cách giàu nghèo, bần cùng hóa người dân, mất dân chủ, vi phạm nhân quyền, lạm phát) khiến nước vay cứ ngập sâu vào vòng nợ nước ngoài – một hình thức nô dịch kiểu mới.
*
Cùng tố cáo tiêu cực dự án cầu Nhật Tân lên chính phủ & báo chí Nhật Bản
Trước thông tin các quy định của chính phủ Nhật Bản về đánh giá tác động, lập dự án cầu Nhật Tân bị vi phạm nghiêm trọng. Có nhiều dấu hiệu cho thấy việc vi phạm là rất tinh vi, có tổ chức, mang tính hệ thống và cực kỳ nghiêm trọng tại dự án vốn vay ODA gần 1 tỉ USD này. Một văn phòng luật sư người Việt tại Hoa Kỳ đã liên lạc với chúng tôi và ngỏ ý tư vấn, giúp đỡ soạn thảo văn bản liên lạc, tố cáo cũng như khiếu nại lên các tổ chức có liên quan của Nhật Bản. Văn phòng luật sư này cũng hứa soạn thảo giúp đơn tố cáo, khiếu nại mẫu bằng tiếng Anh và tiếng Nhật để gửi cho các cơ quan Nhật Bản.
Chúng tôi sẽ gửi mẫu đơn tố cáo, khiếu nại này cho đầu mối tại các khu dân cư ngay khi nhận được để bà con in ra, gửi cho các cơ quan của Nhật Bản.
Một số địa chỉ mà văn phòng Luật sư Hoa kỳ tư vấn cần gửi đơn:
1. Văn phòng nội các Nhật Bản
Japan Cabinet Office
1-6-1 Nagatacho, Chiyoda-ku, Tokyo 100-8914, Japan
Tel. +81-3-5253-2111
2. Cơ quan Hợp tác Phát triển quốc tế của Nhật Bản(JICA)
Ms. Sadako Ogata, President
Japan International Cooperation Agency (JICA)
Nibancho Center Building 5-25,
Niban-cho, Chiyoda-ku, Tokyo 102-8012, Japan
Tel: +81-3-5226-6660/6661/6662/6663
3. Viện Công tố tối cao Nhật Bản (chuyên điều tra tham nhũng, tiêu cực)
Supreme Public Prosecutors Office
(Saikokensatsucho)
Address: 1-1-1 Kasumigaseki, Chiyoda-ku, Tokyo 100-0013, Japan
Phone: +81-3-3592-5611
4. Ủy ban Điều tra của Tòa án tối cao Nhật Bản
National Bar Examination Commission
(Shihoshiken Iinkai)
Address: c/o Ministry of Justice, 1-1-1 Kasumigaseki, Chiyoda-ku, Tokyo 100-8977, Japan
Phone: +81-3-3580-4111
5. Tổ chức Theo dõi Nhân quyền LHQ tại Tokyo
Human Rights Watch, Tokyo Office
Address: #4A, Meiji University Academy Common bldg. 7F, 1-1, Kanda-Surugadai, Chiyoda-ku, Tokyo 101-8301, Japan
Tel: 81-3-5282-5160
Fax: 81-3-5282-5161
6. Báo Yomiuri Shimbun
Phone: +81-3-3216-8866
Fax: +81-3-3216-4145
Email: dy@yomiuri.com
Tokyo Head Office
1-7-1, Otemachi, Chiyoda, Tokyo, Japan
7. Báo Asahi Shimbun
Tokyo Head Office:
3-2, Tsukiji Gochome, Chūō, Tokyo, Japan
