Theo kịch bản cũ đã được dự tính từ lâu thì ông Sang nhắm sang Mỹ tháng 9 để ký tắt Hiệp định Ðối tác Xuyên Thái bình dương, rồi Hiệp định sẽ thành hình (nghĩa là được Quốc hội Mỹ phê chuẩn vào tháng 10 nếu mọi sự xảy ra tốt đẹp), và Tổng thống Obama sẽ sang VN vào tháng 11 đánh dấu một đỉnh thành công trong sự nghiệp hòa giải của cá nhân ông cũng như của Hoa kỳ đối với Việt Nam (Cộng sản).
Khổ nỗi, ông Sang đi sang Trung Quốc gặp ông Tập, bị thuốc cho câu “16 chữ vàng, 4 chữ tốt” (như ông thầy xoa đầu con trẻ... rồi cho ăn cứt gà), mang về 10 hiệp định mà cựu Ðại Tá Bùi Tín gọi là các “văn kiện đầu hàng” hay cựu Ðại sứ Tướng Nguyễn Trọng Vĩnh gọi là “hoàn toàn lợi cho Trung Quốc.” Còn Khối 8406 thì than: “60 chữ 'hợp tác,' 29 chữ 'nhất trí' và 7 chữ 'toàn diện'” trong một bản Tuyên bố chung mấy trang thì không thể khá được!
Về nước bị mắng nhiếc quá nên Tư Sang mới vội vã xin sang hội kiến với ông Mỹ, mong để đối trọng với ông Tàu. Nhưng vì cập rập nên đã không có đoàn tiền trạm (“advance party”) đi sang nghiên cứu trước đủ các khía cạnh của chuyến viếng thăm, không có tiếp đón rềnh rang (không thảm đỏ, không duyệt binh, không đại bác, không viên chức nào cao cấp từ phía Mỹ ra nghênh đón ngoại trừ ông đại sứ Mỹ ở Hà nội, không ở nhà khách quốc gia, không có khoản đãi bằng một bữa tiệc linh đình (“state dinner”), không trưng cờ hai nước trên đường, phải ở khách sạn thuê gần sứ quán Trung Cộng, v.v... trong khi chỉ cần so với sự tiếp đón long trọng dành cho bà Aung San Suu Kyi cách đây ít tháng là thấy hết cả sự bẽ bàng của chuyến đi. Dù như là một lãnh tụ đối lập ở trong tù ra chưa được bao lâu, bà Suu Kyi đã được mời đến nói chuyện cả với lưỡng viện Quốc Hội (ngày 8 tháng 9, 2012), không khác gì Tổng Thống Ngô Ðình Diệm của miền Nam năm xưa sau khi Tổng Thống Eisenhower ra tận phi trường đón.
Một cuộc bày binh bố trận tuyệt vời
Dù được tin khá muộn (2 tuần trước), cộng đồng VN vùng DC Maryland Virginia (tức vùng thủ đô Hoa kỳ) đã cấp kỳ liên lạc với cộng đồng khắp nước để tổ chức biểu tình nói lên tiếng nói của người Mỹ gốc Việt.
Cùng lúc, tổ chức Boat People S.O.S. (Ủy ban Cứu Người Vượt Biển) của Tiến Sĩ Nguyễn Ðình Thắng đã lập tức làm việc với cựu Dân Biểu Liên Bang Cao Quang Ánh để phối hợp một trận tuyến chung với các nhà lập pháp Hoa Kỳ. Chưa bao giờ trong đời hoạt động ở Mỹ của tôi, tôi được chứng kiến một sự làm việc chặt chẽ như vừa rồi giữa cộng đồng người Mỹ gốc Việt và các dân biểu nghị sĩ ủng hộ cho tiếng nói của chúng ta:
Thứ Hai, 22 tháng 7, Tiến Sĩ Nguyễn Ðình Thắng hướng dẫn một phái đoàn các tôn giáo VN vào gặp Ủy Hội Hoa Kỳ về Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế rồi sang Bộ Ngoại Giao gặp Trợ Lý Thứ Trưởng Daniel Baer (lo Văn phòng Dân chủ, Nhân quyền và Lao động).
Thứ Ba, 23 tháng 7, Dân Biểu Loretta Sanchez gọi họp báo trước tiền đình Quốc Hội cùng với bốn dân biểu khác (Ed Royce, Chris Smith, Alan Lowenthal, Susan Davis) và đại diện của các NGO (tổ chức phi chính phủ Freedom House, Reporters sans Frontières...) và các tổ chức nhân quyền hay đoàn thể lớn của VN (như phần tôi lên đọc Tuyên bố của 12 tổ chức quần chúng VN).
Cùng ngày, 23 tháng 7, bà Dân Biểu Zoe Lofgren đã cùng với 3 dân biểu khác (Alan Lowenthal, Susan Davis, Peter Scott) lấy được lời cam kết của chính TT Obama là ông sẽ đặt vấn đề nhân quyền ra ngày hôm sau với Chủ tịch nước Trương Tấn Sang.
Thứ Tư, 24 tháng 7, Dân Biểu Chris Smith, một nhà vô địch về nhân quyền VN trong Hạ viện Hoa kỳ, đã tổ chức một cuộc họp báo ngay trong tòa nhà chính của Quốc Hội, Phòng 309 của Capitol Building (một chuyện rất hãn hữu), để đưa ra những bằng chứng tệ hại về vi phạm nhân quyền của Hà Nội. Tham dự cuộc họp báo này (do cựu DB Cao Quang Ánh phối hợp) có các dân biểu: Ileana Ros Lehtinen, Bill Cassidy, Ed Royce, Frank Wolf, và đứng đằng sau các dân biểu là một dàn các đại diện cộng đồng và tôn giáo về để nói lên tình trạng bị bức bách của các tôn giáo VN.
Cùng ngày, năm thượng nghị sĩ (John Cornyn của Texas, Richard J. Durbin của Illinois, John Boozman của Arkansas, Barbara Boxer của California, Marc Rubio của Florida) cũng đã có thư cho TT Obama khuyến cáo phải đặt nặng vấn đề nhân quyền khi gặp ông Trương Tấn Sang để đảo ngược tình hình nhân quyền ngày càng tồi tệ.
Thứ Năm, 25 tháng 7, khoảng 1,000 đồng bào, đến từ khắp các tiểu bang trên đất Mỹ và đến từ cả Canada (Toronto, Montreal, Vancouver...), thậm chí cả Pháp, có mặt ở Lafayette Park ngay trước Tòa Bạch Ốc để trương cờ vàng ba sọc đỏ và biểu ngữ, hô những khẩu hiệu đả đảo ông Trương Tấn Sang và phái đoàn, cùng đòi hỏi phải thả ngay những tù nhân lương tâm nổi tiếng ở trong nước (Ðiếu Cày, Lê Quốc Quân, Nguyễn Văn Lý, Việt Khang, Nguyễn Phương Uyên, Ðinh Nguyên Kha, Tạ Phong Tần, Ðỗ Thị Minh Hạnh v.v...).
Khác với kỳ Nguyễn Minh Triết sang năm 2007 phải đi vào bằng cửa hông, kỳ này Mỹ cho phái đoàn ông Sang đi vòng trước mặt đoàn biểu tình có lẽ với dụng ý để cho ông Sang và tùy tùng của ông thấy sức mạnh chính trị của cộng đồng người Mỹ gốc Việt. Ðộc nhất chỉ có một mình xe chở ông Sang là được lái vào đến tận thềm tòa nhà bên trong của dinh tổng thống Mỹ còn phái đoàn tùy tùng thì phải xuống xe ở ngoài cổng chính để đi bộ vào. Ði bộ vào như vậy phải mất 4-5 phút là ít và trong thời gian này, phái đoàn phải nghe đầy tai nhức óc những tiếng đả đảo, lên án của đoàn biểu tình. (Về sau, chúng tôi được biết là ngay vào bên trong Tòa Bạch Ốc, các tiếng hô vang của đồng bào ở ngoài nghe cũng vẫn rất rõ.)
Cuộc gặp kéo dài hơn dự tính
Cuộc gặp giữa TT Obama và ông Sang diễn ra dài hơn thời gian dự định dù như ngay sau đó, TT Obama đã phải lên đường đi Florida diễn thuyết. Những điều trao đổi có được ghi lại khá đầy đủ trong 3 trang chữ nhỏ của bản “Tuyên bố chung” giữa hai ông do Tòa Bạch Ốc đưa ra sau đó. Bản Tuyên bố này cũng được tờ Nhân Dân in lại đầy đủ trong bản dịch tiếng Việt ngày hôm nay, tuy nhiên đến đoạn này thì cũng phải cho phép tôi ngờ vực một chút: “Hai nhà lãnh đạo hoan nghênh việc thiết lập cơ chế đối thoại thường kỳ” (NNB gạch dưới). Hai đảng nào? Phía VN thì ta biết tờ báo định nói đảng nào rồi nhưng phía Mỹ? Hay tờ Nhân Dân tính cho Ðảng Dân Chủ của ông Obama cũng cùng một giuộc với đảng CS của Hà Nội?
Ở đây không phải là chỗ để đi vào chi tiết bản Tuyên bố chung của hai bên Mỹ-Việt. Chuyện này thì tôi cho sẽ có nhiều bình luận gia làm dài dài trong những ngày tới. Tôi chỉ muốn nêu ra một hai điểm.
Trước hết là sự đánh giá của một tiếng nói ở trong nước. Nguyên Anh trên Danlambao viết:
“Chuyến công du Mỹ của người đứng đầu nhà nước CSVN Trương Tấn Sang đã hoàn toàn thất bại! Ngoài nhận được một lời hứa từ nguyên thủ cường quốc Hoa Kỳ sẽ xem xét cho VN gia nhập TPP vào cuối năm nay Trương chủ tịch không còn cái gì đem về VN khi Mỹ đã nắm hết thóp tình hình chính trị VN hiện nay.
“Về quân sự Mỹ không bán khí tài và các quân cụ.
“Về kinh tế chỉ là một hứa hẹn.
“Về quốc phòng Mỹ không ký kết bất cứ văn kiện nào cam kết sẽ hỗ trợ VN khi anh Tư mong muốn họ sẽ đảm bảo an ninh khu vực bao gồm Biển Ðông & Hoa Ðông.
“Cuối cùng anh Tư sẽ về với hai bàn tay trắng!”
Và Nguyên Anh cho là ông Tư Sang đã lỡ một cơ hội ngàn đời để gỡ bí cho Việt nam. Ðó cũng là kết luận của tôi khi tôi được thông tấn xã của Dòng Chúa Cứu Thế phỏng vấn tôi từ trong nước. So với chuyến đi sang Trung Cộng ông Sang đem 10 hiệp định bất bình đẳng về, kỳ này ông Sang không đem được bất cứ cái gì cụ thể về chỉ trừ những lời chia sẻ rất thẳng thắn của ông Obama về vấn đề nhân quyền:
“Chúng tôi đã thảo luận những thách thức mà tất cả chúng ta đối mặt trong các vấn đề nhân quyền. Chúng tôi nhấn mạnh Hoa Kỳ tiếp tục tin rằng tất cả chúng ta phải tôn trọng các vấn đề như tự do bày tỏ, tự do tôn giáo, tự do hội họp. Và chúng tôi đã có đối thoại rất thẳng thắn cả về tiến bộ mà Việt Nam đang đạt được và những thách thức còn tồn tại.”
Vì VN (CS) không có những nhượng bộ về mặt này nên ông Sang đã phải về... tay không.
Ðạo đức giả của ông Sang còn có thể thấy ngay được cả trong hai lần ông cám ơn TT Obama đã giúp cho người Mỹ gốc Việt ổn định cuộc sống, thành đạt và đóng góp vào xứ này, kể cả về mặt “hoạt động chính trị” (“political activities”) mà người thông dịch của ông quên dịch. Chứ không thì khá buồn cười! Khi nghĩ lại là ông Sang qua câu đó, cám ơn các biểu tình viên đang la ó phái đoàn của ông ngay ở ngoài cổng Tòa Bạch Ốc!
Nguyễn Ngọc Bích
