Mai Thanh Truyết (Danlambao) - Chúng ta bước vào năm thứ 47 của Ngày Trái Đất, ngày 22 tháng Tư năm 2017. Ngày nầy được xem như là ngày nhắc nhở hơn 7,4 tỷ người trên trái đất cần nên có thêm cảm hứng, trao đổi ý kiến, khơi dậy ước mơ, và nhứt là vận động và kích thích để mọi người cần hành động để bảo vệ môi trường sống của tất cả chúng ta. Hàng năm có trên một tỷ người khắp nơi, tùy theo điều kiện hiện có của mỗi quốc gia, tổ chức các cuộc vui chơi, vận động cho mọi người ý thức nhiều hơn nữa về tình trạng môi trường chung cho thế giới và riêng cho từng quốc gia.
Chủ đề cho Ngày Trái Đất năm nay là “Kiến thức Môi trường và Khí hậu” (Environmental and Climate Literacy) nhằm mục đích chuyển tải thông điệp bảo vệ Trái Đất chung như:
- Cần xây dựng một công dân toàn cầu thông thạo các khái niệm về thay đổi khí hậu và nhận thức được mối đe dọa chưa từng có trước đây đối với hành tinh chúng ta.
- Cần khuyến khích mọi người mang sự hiểu biết để truyền tải ý thức cho việc hành động bảo vệ môi trường chung.
Trong suốt 47 năm qua, Ngày Trái Đất đã được cổ xúy rất nhiều tại Hoa Kỳ, và từ đó, Cơ quan Bảo vệ Môi trường (US EPA) đã thông qua các dự luật như Luật Làm Sạch Không khí (Clean Air Act), Luật Cải tiến Phẩm chất Nước (Water Quality Improvement Act), Luật Bảo vệ các Động vật có Nguy cơ bị Diệt chủng (Endangered Species Act) và nhiều luật liên quan đến Môi trường khác.
Nhưng, nhìn lại 47 năm qua, chúng ta đã làm được gì cho trái đất?
Không phải bi quan mà nói, nhưng thực tế cho thấy rằng, chúng ta càng làm cho Trái Đất “xấu thêm”.
Nhiều vấn đề ngày càng trầm trọng hơn như sự hâm nóng toàn cầu ngày càng tăng dần:
- Lượng khí thải carbonic CO2 đã vượt qua nồng độ 400mg/m3 không khí tạo nên tình trạng đảo lộn thời tiết mưa-gió-bão-lụt bất thường trong ba năm vừa qua do Trung tâm Mauna Loa Observatory (Hawaii) công bố vào tháng 6/2013, một điểm tới hạn trong không khí theo quan điểm của một số nhà khoa học, vì khi đạt được định mức nầy, nguy cơ thay đổi thời tiết bất thường trên trái đất sẽ khó kiểm soát được.
- Cộng thêm việc phá rừng để phát triển quốc gia càng làm tình trạng trên trầm trọng thêm ra.
- Tầng ozone trên thượng tầng khí quyển ngày càng bị tàn phá hơn nữa do các khí thải nhà kính do sự phát triển kỹ nghệ và công nghệ mới…
Tóm lại, hệ sinh thái ngày càng tệ hại hơn so với 47 năm về trước!
1. Lịch sử Ngày Trái Đất
Ngày Trái Đất đầu tiên được tổ chức là ngày 21 tháng 3 năm 1970, ngày đầu tiên của mùa Xuân, sau khi nhà vận động hòa bình John McCornell đã đệ nạp một dự thảo đề nghị lên UNESCO để xác định ngày vinh danh Trái Đất.
Một tháng sau đó, Thượng Nghị sĩ Gaylord Nelson sáng lập một Ngày Trái Đất khác để tạo ra một sự tỉnh thức (awareness) về việc bảo vệ môi trường sống cho con người. Đó là Ngày 22 tháng 4 năm 1970. Trước đó, ngày nầy chỉ áp dụng cho Hoa Kỳ mà thôi.
Mãi đến năm 1990, Nelson thuê Denis Hayes, một nhà hoạt động chính trị vừa mới tốt nghiệp Đại học Stanford, làm điều hợp viên cho ông để vận động khắp nước Mỹ và thuyết phục Dân biểu Pete McCloskey thuộc California làm Đồng Chủ tịch cho chiến dịch vận động hành lang cho Ngày Trái Đất. Và, ngày nầy biến thành Ngày Trái Đất của thế giới với 141 quốc gia công nhận ngay sau đó.
2. Hành trình của Ngày Trái Đất
Từ ngày thành lập, một hệ thống Mạng lưới Ngày Trái Đất (Earth Day Network) được thiết lập để cố súy việc tham gia của tất cả người dân sống trên địa cầu, và có trách nhiệm hành động trên toàn thế giới. Ngày nầy năm 1990 ghi nhận có 200 triệu người trên 141 quốc gia tham dự.
Ngày Trái Đất năm 2000, có 5000 NGO về môi trường và 184 quốc gia hưởng ứng. Trong năm nầy, Hayes tập trung vận động về vấn đề năng lượng sạch và sự hâm nóng toàn cầu. Từ đó, Nghị định thư Kyoto (Kyoto Protocol) về môi trường toàn cầu ra đời tại Kyoto, Japan năm 1997, đặt nền tảng cho sự giảm thiểu sự phóng thích khí thải CO2 vào không khí lấy tiêu chuẩn vào năm 1990.
Ngày Trái Đất năm 2010, để kỷ niệm 40 năm, 225.000 người tụ tập trước National Mall bắt đầu cuộc đi bộ cho việc thay đổi khí hậu toàn cầu và kết ước trồng 1 tỷ cây cho thế giới. Kết ước nầy đã hoàn tất năm 2012.
Năm 2015, Mạng lưới Ngày Trái Đất tung ra chiến dịch vận động Thế hệ Xanh (Green Generation) nhằm mục đích giảm thiểu sự phát thải khí carbonic qua việc áp dụng các nguồn năng lượng thay thế, kêu gọi sự tiêu thụ năng lượng một cách bền vững (sustainable), sáng kiến tạo ra và thực thi nền kinh tế xanh (green economy). Muốn được vậy, chúng ta cần phải triệt để làm những việc sau đây:
- Cần có thêm nhiều chiến lược cải cách tích cực hơn nữa;
- Luật lệ về môi sinh nghiêm khắc và cứng rắn hơn.
3. Tại sao chúng ta phải cổ xúy Ngày Trái Đất?
Hiện tại, vấn đề hâm nóng toàn cầu là một vấn đề thiết yếu cho thế giới, vì có thể nói sự gia tăng khí CO2 vào bầu khí quyển là do CON NGƯỜI. Và sự gia tăng nầy ngày càng trầm trọng hơn, bất thường hơn so với giai đoạn từ 1300 năm trước cho đến năm 1900.
Như đã trình bày ở phần trên, khi nhiệt độ không khí tăng lên, các hiện tượng như: các luồng khí nóng tạo ra nhiều hơn, bệnh tật lan rộng nhanh hơn, vùng sinh thái cho thú vật và cây cỏ thay đổi do sự khắc nghiệt của nhiệt độ, mưa bão và hạn hán bất thường và thay đổi thường xuyên v.v…
Một số ảnh hưởng trên làm đảo lộn sức khỏe và cuộc sống của con người:
- Về sức khỏe: Nếu nhiệt độ tăng cộng thêm độ ẩm của không khí kéo dài nhiều ngày, và ban đêm nhiệt độ không hạ thấp xuống, hiện tượng trên có thể làm chết người. Tính khí con người có thể thay đổi và trở nên nóng tánh dễ dàng hơn.
- Thiên tai: Mưa gió bất thường, nóng lạnh thay đổi đột ngột ảnh hưởng lên sức khỏe và mức an toàn của con người (nạn cháy rừng xảy ra do khí nóng kéo dài nhiều ngày). Nóng nơi nầy sẽ tạo ra ẩm ướt nơi khác, từ đó, tình trạng lũ lụt và hạn hán sẽ thường xảy ra cho nhân loại.
- Phẩm chất không khí giảm: Tình trạng trên làm cho lớp khí ozone gần đất (ground-level ozone) tăng thêm làm cho con người khó thở..
- Ảnh hưởng lên thực phẩm: Nguy cơ ảnh hưởng lên mức sản xuất ngũ cốc, rau đậu, trái cây, gia súc, và nghề đánh cá. Sự thay đổi khí hậu có thể làm tăng giá thực phẩm tiêu dùng lên khoảng 50% đến 60% cho năm 2030.
Tất cả sẽ làm giảm thiểu nguồn lương thực cho con người và nạn đói có thể xảy ra ở nhiều nơi vì các nước giàu không còn nhiều khả năng để cưu mang các quốc gia nghèo như Phi Chầu và Á Châu.
Những tệ trạng đã và đang xảy ra cho chúng ta như dự kiến trên đây do chính chúng ta là thủ phạm.
Vì vậy, chúng ta cần tỉnh thức hơn nữa để vận động Mạng lưới Ngày Trái Đất. Hiện tại, Mạng Lưới quốc tế nầy thu hút trên 22.000 tổ chức NGO trên khắp 192 quốc gia, quy tụ hơn 30.000 nhà giáo dục, điều hợp hàng ngàn dự án phát triển và bảo vệ môi trường hàng năm.
Tuy vậy vẫn chưa đủ!
Sự lưu tâm, cổ xúy, và cam kết vận động cho Ngày Trái Đất vẫn chưa đạt được kết quả mong muốn.
Ngày Trái Đất phải thực sự là một diễn biến dân sự lớn nhứt thế giới để mọi người cùng hiểu và cùng làm với nhau để bảo vệ Trái Đất của chúng ta.
4. Những cản ngại cho Ngày Trái Đất
Những thương thuyết quốc tế về viễn tượng hâm nóng toàn cầu bắt đầu từ Thượng đỉnh Rio de Janeiro (Rio Summit), Ba Tây năm 1992. Vào năm 1997, Nghị định Thư Kyoto ra đời ở Japan với nhiều quyết định cho toàn cầu trong đó, tất cả các quốc gia hứa sẽ giảm sự phát thải khí carbonic (CO2) vào năm 2005 ngang bằng với lượng phát thải của mỗi quốc gia ở năm 1995. Đều nầy đã được nhắc lại ở Nghị định thư Kyoto (Kyoto Protocol) một lần nữa vào năm 2005, ở Chương trình Hành động ở Bali (Bali Action Plan) năm 2007, và nhắc nhở việc thực thi ở Copenhagen năm 2009 với mục tiêu chung là giới hạn sự hâm nóng toàn cầu dưới 20C.
Và từ đó đến nay, qua nhiều hội nghị, để cuối cùng kỳ Hội nghị kỳ thứ 21 ra đời từ ngày 30 tháng 11 cho đến 11 tháng 12, tại Paris (COP21) đã diễn ra “Hội nghị kỳ thứ 21 về Thỏa thuận Khái niệm Căn bản về Thay đổi Khí hậu của mọi Thành viên Liên Hiệp Quốc” (21th Session of the Conference of the Parties to the United Nations Framework Convention on Climate Change - UNFCCC). Đây là một thượng đỉnh hết sức quan trọng cần thiết để đi đến một giải pháp đồng thuận về sự biến đổi khí hậu áp dụng cho mọi quốc gia nhằm mục tiêu gìn giữ sự hâm nóng toàn cầu tăng trưởng dưới 20C cho đến cuối thế kỷ 21 nầy.
Hiện tại, Trung Cộng là quốc gia phát thải khí carbonic (CO2) lớn nhứt vào không khí vào khoảng 10 tỷ tấn, chiếm khoảng 21% lượng khí thải toàn cầu. Theo thống kê năm 2014, TC tiêu thụ 1.962,4 triệu tấn than, tức 50,6% tổng lượng than trên thế giới.
Từ các số liệu trên cho thấy là thế giới cần phải có biện pháp chế tài như thế nào để chận đứng việc sử dụng năng lượng hóa thạch của các quốc gia đông dân số và đang phát triển như Trung cộng và Ấn Độ (phát thải 2,9 tỷ tấn).
Vì vậy, Ngày Trái Đất vẫn là một ngày quan trọng cho thế giới cần lưu tâm về giá trị của Nhân loại, vì đây là một hướng bảo vệ môi sinh tích cực nhứt.
5. Bạn làm gì cho Ngày Trái Đất nầy?
Cung cách hành xử của chúng ta đối mặt trước vấn nạn hâm nóng toàn cầu là cần phải có những hành động tích cực thích ứng với xã hội và môi trường chúng ta đang sinh sống. Đó là:
- Trồng cây mới tại những nơi cần thiết.
- Khuyến khích mọi người giảm việc sử dụng túi nhựa để tránh ô nhiễm đất và nước.
- Dạy con cái của bạn về việc tái chế và tái sử dụng các vật liệu cũ.
- Tham gia thu dọn chất thải từ đường phố, công viên và những nơi khác.
- Tham gia các buổi giáo dục như hội thảo, thảo luận và các hoạt động cạnh tranh khác liên quan đến sự an toàn của các nguồn tài nguyên thiên nhiên của trái đất.
- Tạo động lực cho mọi người bằng cách mặc quần áo màu xanh lá cây, nâu hoặc xanh để cổ xúy màu sắc môi trường.
- Đẩy mạnh công tác bảo tồn năng lượng bằng nhiều cách thực tiễn và hữu hiệu.
- Khuyến khích và cổ động khái niệm “Mỗi ngày của cuộc sống là Ngày Đất”, vì vậy tất cả chúng ta nên chăm sóc trái đất hàng ngày.
- Và sau hết, đối với mỗi người trong chúng ta, cần nên thay đổi và điều chỉnh những thói quen “không thân thiện với môi trường” hàng ngày cho thích ứng với việc giảm thiểu những nguy cơ hiện tại như: tiết kiệm năng lượng, sử dụng nước sinh hoạt hợp lý, không bừa bãi hay phí phạm, và nhất là lượng hấp thụ lương thực, thực phẩm cần phải được hạn chế vừa đủ cung ứng cho nhu cầu cơ thể mà thôi.
Có được như vậy, may ra, chúng ta vừa bảo vệ được sức khỏe, vừa có thể kéo dài thêm đời sống của hành tinh chúng ta đang cư ngụ. Ngày Trái Đất trong suy nghĩ mới không phải là ngày 22 tháng 4 hàng năm, mà phải là Ngày Trái Đất là Mỗi Ngày (Earth Day is Every Day).
6. Ngày Trái Đất Việt Nam
Năm nay, vào Ngày Trái Đất, chiến dịch vận động cho Tuổi Trẻ là... hãy cùng hơn 1,000 bạn trẻ trên khắp 5 tỉnh thành Việt Nam phát động, phổ biến... để tất cả trở thành một ngọn sóng đẩy rác thải về đúng chỗ, trả lại thành phố xanh nguyên thủy. Đó là những thành phố sau: Sài Gòn gồm Quận 1, Quận 2 và Quận 7, Hà Nội, Phú Quốc, Huế, và Hội An.
Tuổi trẻ cùng hành động nhằm mục đích:
- Trở thành tình nguyện viên Ngày Trái Đất tại đây: https://goo.gl/S2uJH2
- Phát tán thông điệp: Môi trường Xanh & Sạch.
7. Hướng đến Tương Lai
Người viết hy vọng những thông tin trên giúp cho người Việt hải ngoại và quốc nội nhận diện rõ hơn nguy cơ của sự hâm nóng toàn cầu và mối quan tâm của thế giới trước vấn nạn nầy nhằm cố gắng thực hiện “Mỗi ngày của cuộc sống là Ngày Đất”.
Đối với người Việt chúng ta, mọi phí phạm cho dù nhỏ nhoi cũng đã góp phần vào việc Hâm Nóng Toàn Cầu và làm cho Trái Đất “bịnh”như:
- Tránh lạm dụng nguồn nước sạch;
- Tránh phí phạm nguồn thực phẩm (nhứt là khi đi ăn ở các nhà hàng All you can eat);
- Tránh phí phạm nguồn giấy (in ấn cần hai mặt giấy, dùng giấy tái sinh (recycled);
- Trong nhu cầu vệ sinh cần tiết kiệm nước như nếu đi “1” cần bấm nút “1/2 bồn cầu, đi “2” bấm cả bồn;
- Tránh phí phạm xăng dầu (tắt máy xe khi không cần thiết, lạm dụng máy lạnh trong xe, xài xe ít tốn năng lượng, v.v…);
- Trong nhà chỉ bật đèn khi cần thiết, ra vào nhớ tắt điện,
- Máy điện toán cần phải tắt sau khi sử dụng, v.v…
Ý thức được và làm được những sự việc “nhỏ nhoi” kể trên cũng đã góp phần không nhỏ vào việc bảo vệ môi trường sống của chính chúng ta và của toàn cầu…
Và có làm như thế, các thế hệ về sau, sẽ không trách cứ chúng ta đã để lại một món nợ Môi Trường cho chúng.
Nên nhớ, chúng ta hiện diện và sống trên hành tinh nầy chỉ là một sự vay mượn, và khi ra đi… chúng ta phải để lại cho thế hệ sau một Môi Trường Nguyên Thủy trong sạch như lúc đầu…
Mong lắm thay!
Ngày Trái Đất 2017
Hội Bảo vệ Môi trường Việt Nam (VEPS)
