Chúng tôi trân trọng giới thiệu với Bạn đọc những “nhận xét sơ khởi về thành phần lãnh đạo mới trong đảng CSVN” của Giáo sư ngoại hạng (Professor Emeritus), Tiến sỹ Nguyễn Mạnh Hùng, người từng giảng dậy nhiều năm về Quan hệ Quốc tế tại Đại học George Mason, gần Thủ đô Hoa Thịnh Đốn.
***
Nguyễn Mạnh Hùng - “Một cách khái quát, có bốn điều đáng để ý về Đại Hội Đảng Cộng Sản Việt Nam lần thứ 13.
Thứ nhất, so với các Đại hội trước, Đại hội 13 họp trong một bầu không khí tương đối bí mật và êm ả. Không có nhiều rò rỉ tin tức, không có những kiến nghị, không có thư ngỏ hay góp ý gửi lãnh đạo, và cũng ít có những chỉ trích, tố cáo và tranh chấp ồn ào qua phương tiện truyền thông xã hội. Điều này cho thấy Đảng Cộng sản Việt Nam đã kiểm soát chặt chẽ được tình hình an ninh trong nước và thành công trong việc làm suy yếu lực lượng chống đối.
Thứ hai, cơ chế quyết định ở thượng tầng đã chuyển từ hình thức “nhất thể hóa” (gộp chức vụ Tổng bí thư và Chủ tịch nước thành một) để trở lại cơ chế “tứ trụ” gồm Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng, và Chủ tịch Quốc Hội. Cơ chế này tạo ra thế cân bằng quyền lực tương đối, đòi hỏi mặc cả và đồng thuận nhưng đồng thời cũng tạo ra khó khăn cho việc làm quyết định nhanh, kín đáo, quyết liệt, và táo bạo. Với cơ chế này, việc cải tổ chính trị, thay đổi thể chế sẽ gặp hai trở ngại chính. Đó là sự cứng nhắc của ý thức hệ và thiếu vắng một người có đủ quyền lực và khả năng cải tổ chính trị một cách dứt khoát như Tưởng Kinh Quốc ở Đài Loan, Khrushchev và Gorbachev ở Nga Xô.
Thứ ba, trong danh sách tứ trụ lần này không có đại diện của miền Nam. Như vậy, nguyên tắc phân chia quyền lực dựa vào địa phương không còn được tôn trọng.
Thứ tư, ông Nguyễn Phú Trọng được bầu làm Tổng bí thư Đảng cho nhiệm kỳ 3 sau khi đã vượt qua hai “trường hợp đặc biệt,” lần trước, năm 2016, về hạn tuổi, lần này, năm 2021, về giới hạn hai nhiệm kỳ. Điều này có nghĩa là hiện nay Tổng bí thư Trọng là người có nhiều thực quyền nhất và chưa thể thay thế được.
Mặt khác, người ta cũng thấy:
1. Ông Trần Quốc Vượng, Thường trực ban Bí thư ban Chấp hành Đảng Công Sản Việt Nam và Phó Ban Chỉ đạo Trung Ương, phòng, chống tham nhũng, người làm việc sát cánh với ông Trọng trong chiến dịch “đốt lò” đánh tham nhũng, và được coi như một ứng cử viên sáng giá để kê vị ông Trọng ở chức Tổng bí thư Đảng, đã không được hưởng quy chế “trường hợp đặc biệt” về tuổi tác và bị loại khỏi danh sách của cả Bộ Chính trị lẫn ban Chấp hành Trung Ương khóa 13.
Tổng bí thư Trọng, như vậy, đã thất bại trong việc tìm và gầy dựng cho người thừa kế mình. Ở Trung Quốc, Đặng Tiểu Bình phải trải nghiệm qua hai đời Tổng bí thư (Hồ Diệu Bang và Triệu Tư Dương) mới tìm thấy Giang Trạch Dân. Ở Việt Nam, ông Trọng đã không gây dựng được cho Đinh Thế Huynh và Trần Đức Vượng. Liệu ông có tìm được người thứ 3?
2. Trong Bộ Chính Trị mới, ông Trọng đã cất nhắc được một số cộng sự viên thân tín hoặc đã từng làm việc dưới quyền chỉ huy trực tiếp của ông ở trong Ban Chỉ đạo Trung ương phòng, chống tham nhũng.
3. Gốc chuyên môn của các ủy viên Bộ chính trị cho thấy một số mục tiêu quan trọng của Đảng trong những năm tháng sắp tới. Đó là tiếp tục “đốt lò” chống tham nhũng, chỉnh đốn và thanh lọc đảng viên về ý thức hệ công sản, bảo đảm ổn định chính trị chống diễn biến hòa bình và tự diễn biến, và phát triển kinh tế.
Gốc phòng, chống tham nhũng gồm có các ủy viên Phạm Minh Chính, Võ văn Thưởng, Lương Cường, Nguyễn Hòa Bình, Trần Thanh Mẫn.
Gốc tuyên giáo/lý luận trung ương có: Võ Văn Thưởng và Nguyễn Xuân Thắng.
Gốc công an/nội chính gồm: Phạm Minh Chính, Phan Đình Trạc, Nguyễn Hòa Bình.
Gốc kinh tế có: Nguyễn Xuân Phúc, Vương Đình Huệ, Nguyễn Xuân Thắng, Trần Tuấn Anh, Đinh Tiến Dũng.
4. Bộ Chính trị khóa 13 có một "hạt giống đỏ” mới: ông Trần Tuấn Anh, con cựu Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Hiện là Bộ trưởng Công Thương, ông Anh vào bộ Chính Trị để được vun đắp cho những chức vụ cao hơn. Với kinh nghiệm cả về ngoại giao lẫn kinh tế, ông là ứng cử viên sáng giá cho chức Bộ trưởng Ngoại giao nếu ông Phạm Bình Minh được chuyển sang giữ một chức vụ khác sau khi đã làm tròn nhiệm vụ nâng cao uy tín ngoại giao của Việt Nam, và xử lý việc tạo cân bằng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.
5. Ông Phạm Minh Chính xuất hiện như một ngôi sao sáng. Với tư cách là Trưởng ban Tổ chức Trung ương, ông có nhiệm vụ giúp đảng tổ chức cán bộ và bố trí nhân sự, đồng thời tạo cho mình một số người ủng hộ ở trong đảng. Có thể vì thế mà từ đứng thứ 9 trong Bộ Chính trị khóa XII ông vọt lên đứng thứ 3 chỉ sau Tổng bí thư Trọng và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong Bộ Chính trị mới. Người ta cho rằng ông Chính sẽ thay thế ông Phúc làm Thủ Tướng khi ông Phúc được đôn lên làm Chủ Tịch nước. Nếu ông Chính thành công trong cương vị Thủ Tướng và thu phục được cộng sự viên, ông sẽ có nhiều triển vọng thay thế ông Trọng làm Tổng bí thư Đảng khi ông Trọng ra đi. Hơn nữa, nếu ông Trọng muốn, ông có thể gây dựng cho ông Chính để sau ông, ông Chính có thể kiêm nhiệm luôn chức Tổng bí thư để trở lại cơ chế nhất thể hóa ở thượng tầng lãnh đạo.”
