Nguyên Thạch (Danlambao) - Vấn đề Trịnh Công Sơn là một trong những vấn đề khá phổ quát, một đề tài khá sôi nổi, gây tranh luận trong nhiều giới, nhiều thành phần, mọi lúc, mọi nơi. Người đồng thuận, ngưỡng mộ TCS không nhỏ nhưng người chê trách không chấp nhận TCS cũng không phải là ít.
Qua hai bài viết gần đây nhất của "Thầy Nguyễn Thượng Long" cũng như bài tương quan được DLB đăng ngày 30-03-2012 của thi sĩ Trần Mạnh Hảo với cảm nhận một chiều và có thể nói một cách không võ đoán là cố ca ngợi nhạc sĩ TCS. Tất cả vẫn còn sờ sờ ra đó.
Dĩ nhiên là không ai có quyền ngăn cấm những dòng cảm nghĩ đó của quí vị trừ BCT và ban tư tưởng TWĐCSVN. Ai cũng biết rằng khi bình phẩm một nhân vật nào đó của quần chúng thì những điều kiện ắt có và đủ là phải rõ ràng minh bạch, không thể vì tài mà quên tội, ngược lại cũng không thể vì tội mà phủ nhận tài năng.
Riêng tôi, là một người Việt Nam, tôi không hề phủ nhận tài năng của những người VN khác mà cụ thể ở đây là cố nhạc sĩ TCS. Sở dĩ tôi công nhận ông có tài vì trong xã hội bất kể là từ thời ông hay là thời bây giờ, như quí vị đã biết, nhạc sĩ thì quá nhiều nhưng nếu không kèm theo thiên tài thì thử hỏi có mấy ai nổi tiếng?.
Người nhạc sĩ họ Trịnh quả thật nổi tiếng, một cách rõ nét hơn nữa là ông đã nổi tiếng cả hai, tốt lẫn xấu, lợi lẫn hại, tài lẫn hèn… Khi đã là người của quần chúng thì hãy để công chúng phán xét, định lượng và đĩ nhiên sự phán xét định lượng sẽ còn tùy thuộc vào hoàn cảnh, vị trí và lý tưởng của mỗi người. Điều quan trọng là sự phán quyết cuối cùng sẽ do cán cân công lý của lịch sử minh định.
Nếu chỉ đơn thuần nhìn TCS ở góc độ chữ nghĩa và âm hưởng thì quả thật dòng nhạc của họ Trịnh đã rất khéo léo, hài hòa đặc biệt, khá gây ấn tượng cho người nghe. Cũng phải thôi, ông ta đã dày công trong văn ôn lão luyện kèm theo khả năng trời cho thì sự thành công cũng là lẽ đương nhiên. Hãy ví ông ta như một mỹ nhân thì "Trời cao ghen phận má hồng" cũng đúng nốt. Không đúng sao được khi đại thi hào Nguyễn Du đã phán:
“…Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài
Có tài mà cậy chi tài
Chữ tài đi với chữ tai một vần…” *
Như bao người khác, TCS cũng muốn mình có tài và muốn mình được trở thành trứ danh, cùng sở nguyện đem mớ chữ nghĩa mang tính chính trị lồng vào âm nhạc để cống hiến cho hai mặt văn nghệ, nghệ thuật lẫn ý đồ thầm kín của cá nhân ông hoặc từ những bàn tay lông đỏ chỉ đạo ông.
Trên cuộc đời này, không có gì là tự nhiên mà có cả. Bạn muốn uống một ly cà phê thì không phải tự nhiên mà ly cà phê đó xuất hiện trên bàn cho bạn mà phải có bàn tay nào đó pha chế vị đậm nhạt rồi thì phải có ai đó bưng đến cho bạn cùng lời mời mọc.
Gom nhặt nhiều dữ kiện xung quanh cuộc sống và sáng tác, cho thấy rằng TCS đã dốc tâm cho một chủ đề. Chủ đề đó là gì thì quí vị đã hiểu, khỏi phải rồng rắn nơi đây cho thêm lắm chuyện.
Tại sao từ ngữ trong nhạc của Trịnh không mang tính thuần túy tình cảm, tình yêu như của: Phạm Đình Chương, Nguyễn Văn Đông, Ngô Thụy Miên, Từ Công Phụng… mà phải là: Trích từ Nguyễn Thượng Long trong bài “Vọng niệm 3: Ngày 30-4 nghĩ về... những “bàn tay rô bốt” …
Tôi có người yêu, chết trận Pleime
Tôi có người yêu ở chiến khu “Đ”
Chết trận Đồng Xoài, chết ngoài Hà Nội
Chết vội vàng dọc theo biên giới
Tôi có người yêu, chết trận Chu prong
Tôi có người yêu, bỏ xác trôi sông
Chết ngoài ruộng đồng, chết rừng mịt mùng
Chết lạnh lùng, mình cháy như than
Tôi có người yêu, chết trận Asao
Tôi có người yêu, nằm chết cong queo
Chết vào lòng đèo, chết cạnh gầm cầu
Chết nghẹn ngào mình không manh áo
Tôi có người yêu, chết trận Bagia
Tôi có người yêu vừa chết đêm qua
Chết thật tình cờ, chết chẳng hẹn hò
Không hận thù, nằm chết như mơ.
Mà NTL đã giải thích rằng:
“Nghe NĐN hát, tôi thấy ca từ của bài này hơi lạ. Những địa danh của sự chết như Pleime, chiến khu “Đ”, Đồng Xoài, Chu prong, A sao, Ba gia… là những địa danh có tần số xuất hiện rất cao trên các phương tiện truyền thông và báo chí chính thống của Miền Bắc XHCN ngày đó. Có một điều rất khó giải thích là vào thời điểm 1967… Hà Nội đang là trái tim của cả nước và quan hệ Việt Nam – Trung Quốc đang là Răng – Môi… mà tác giả lại đưa ra 2 địa điểm có người chết rất bất ngờ là “...chết ngoài Hà Nội” và “Chết vội vàng dọc theo biên giới”(!?) Phải chăng TCS đã có những phút xuất thần mà thốt lời tiên tri! Có thể lắm, 5 năm sau, vào dịp cuối 1972, sau những trận mưa bom B52 của không lực Hoa Kỳ, những cái “…chết ngoài Hà Nội” mới ứng nghiệm và 12 năm sau, năm 1979 khi hàng chục vạn lính sơn cước của Trung Quốc bất ngờ tràn vào 6 tỉnh biên giới của Việt Nam, những cái “chết vội vàng dọc theo biên giới” cũng ứng nghiệm nốt."
Rồi sau đó, một có một ý kiến của Lamson72 đã chỉnh sửa cho đúng:
"Tác giả, "thầy" Nguyễn Thượng Long, qua bài viết, cho thấy "thầy" biết rất ít về nhạc TCS và thời sự. TCS làm Ca Khúc Da Vàng hồi nào thì điếu biết. Những khoảng gần Mậu Thân thì Khánh Ly đã hát tại Văn Khoa. Ngay lập tức được mấy khứa sinh viên Viện Đại Học SG trong đó có tui phê vì lời bài ca hiện thực. Phô diễn được cảnh giết chóc trên từng cây số. Chiến tranh đã quá gần và ngày càng nặng độ "thầy" Nguyễn Thượng Long bèn cho TCS tiên tri về những cái chết ngoài Hà Nội và dọc theo biên giới theo sự suy luận trật lất của "thẩy". Chết ngoài Hà Nội không phải là những cái chết của bom Mỹ năm 1972 Linebacker I & II mà là những cái chết của những chiến sĩ Biệt Cách Dù nhảy ra Bắc và bị chết bị tó tại Hà Nội. Còn dọc theo biên giới là biên giới Kampuchea và Lào. Vì trước đó QLVNCH chỉ giao tranh với VC dọc theo biên giới đến năm 1970 khi đại ngu hoàng đế Shihanook bị lật đổ thì QLVNCH mới truy kích bọn VC tại Lào và Kampuchea..."
Hoặc như:
"Hàng vạn tấn bom trút xuống đầu làng
Hàng vạn tấn bom trút xuống ruộng đồng
Cửa nhà Việt Nam cháy đỏ cuối thôn.
Hàng vạn chuyến xe, claymore lựu đạn
Hàng vạn chuyến xe mang vô thị thành
từng vùng thịt xương có mẹ có em."
Hay: "Từ Bắc vô Nam nối liền nắm tay… Ta đi từ đồng hoang vu vượt hết núi rừng…"
Nhiều người giờ hãy còn nhớ, chiều ngày 30/04/75 Trịnh Công Sơn đã tranh thủ vác cây đàn vào đài phát thanh Saigon hát bài Nối Vòng Tay Lớn để làm gì?!. Hành động này nếu không phải là sự biểu hiện chào đón và vui mừng đã được nung nấu từ lâu thì là gì?. Cung cách này của ông Sơn hay những vị ủng hộ ông ta không thể nào trách cứ những người khác chiến tuyến và có phản cảm mạnh với ông.
Tôi yêu tự do, tôi mến trọng nhân bản, tôi không chê nền đệ nhất và đệ nhị VNCH nhưng tôi rất trách cái chế độ tôi yêu thích rằng trong một hoàn cảnh còn quá non yếu nhưng lại rất mềm mỏng trong nhiều cư xử, thiếu cẩn trọng về mặt an ninh và chính trị.
Trong văn học nghệ thuật, cơ chế của VNCH tuy ứng dụng cả hai triết thuyết "Nghệ thuật vị nghệ thuật và Nghệ thuật vị nhân sinh" nhưng miền Nam đã coi trọng Nghệ thuật vị nghệ thuật hơn, cho nên những "con sâu" (xin lỗi) như TCS đã có phần đất cùng hoa quả sinh động béo bổ mà phát triển, không như miền Bắc cộng sản toàn trị đã bạo tay tiêu diệt mầm mống từ trứng nước. Nghệ thuật phải vị chính trị, phải phục vụ cho đảng chứ không đơn thuần vì nghệ thuật chi cả. Sự khác biệt về định chế và phương hướng ấy đã thay đổi hình ảnh TCS của trước 75.
Sau ngày 30-4-1975, một giai đoạn "Xuống Hố Cả Nút" cho tới ngày ông Sơn mất, nếu ai đó nói rằng Trịnh Công Sơn phi chính trị thì tại sao TCS không y là TCS của trước 75?. Với bao cảnh khổ ải đọa đày, nhiễu nhương ngang trái, ngu đần đầy dẫy, luật lệ và cảnh sinh hoạt rừng rú, tàn phá hung tợn cùng bao cảnh phi nhân phi lý mà sao TCS không dùng tài năng âm nhạc và từ ngữ độc đáo của mình mà phản kháng lấy một lời?!
Một con người chân thật, có tài năng và chí hùng thì thời nào cũng có thể biểu hiện cái dũng cái năng của mình cho dẫu phải liều thân tù tội. Bằng không, mọi toan tính, mọi ca ngợi mang tính phiếm diện đều bị xem là chưa được hoàn hảo và không được xứng đáng. Cán cân lịch sử rất nghiêm ngặt, rất công minh, bởi thế, muốn làm người hùng, người nổi tiếng đâu phải dễ.
Hãy đơn cử một ví dụ giữa Trịnh Công Sơn và Việt Khang, nói về tài năng thì chưa hẳn VK sánh bằng TCS nhưng nếu so về dòng nhạc chứa chan những lời chân tình tha thiết với tấm lòng cùng sự gan dạ trong sự thán phục của công chúng nội ngoại thì chưa chắc ai đã hơn ai.
Và dĩ nhiên nội dung trong bài viết ngắn này, tôi không muốn nó hàm chứa ý tưởng hàng hai, có nghĩa là tôi không có ý định nói chuyện một cách huề vốn, bởi nghĩ rằng điều đó sẽ gây khó khăn cho những người muốn tìm hiểu vấn đề TCS càng thêm mù mờ.
