Ni-cô Chiyono học Thiền với thầy Bukko ở chùa Engaku. Trong một thời gian dài cô chăm chỉ thiền định mà không gặt hái được kết quả gì.
Một đêm trăng nọ, ni-cô đi lấy nước trong cái gàu cũ được néo bằng một thanh tre. Thanh tre gãy, chiếc gàu rơi, nước đổ lênh láng.
Đúng lúc ấy cô giác ngộ, và thấy tâm thức mình được giải phóng.
Tôi cố giữ chiếc gàu nước ấy.
Nhưng thanh tre gãy,
Chiếc gàu rơi.
Không còn nước trong gàu.
Không còn trăng trong nước.
Được một ông bạn già giới thiệu, thời gian gần đây tôi mê đọc các bài nói chuyện về Thiền của Osho. Câu chuyện trên về sự giác ngộ của ni-cô Chiyono mở đầu cho cuốn “Bài nói về các câu chuyện Thiền” cùng tên của ông, “Không nước, không trăng”.
“Không nước, không trăng, cậu hiểu chứ?” ông bạn tôi sôi nổi nói. “Và ni-cô Chiyono đã giác ngộ, tâm thức được giải phóng đúng vào cái lúc không nước không trăng ấy...”
“Vì sao?”
“Vì thanh tre mục gãy làm chiếc gàu rơi xuống đất. Gàu rơi thì nước đổ. Nước đổ thì ánh trăng soi trong đó cũng không còn. Gàu và nước là lối tư duy dựa vào những gì mắt thấy tai nghe và sờ mó được. Lối tư duy sáo mòn, cũ kỹ của người đời, của tôi, của ông. Và nó chỉ cho ta thấy cái ảo là ánh trăng hời hợt trên bề mặt của nó.”
“Nhưng cái trăng soi mặt nước ấy cũng đẹp lắm. Và vô hại.”
“Đúng. Người ta tưởng thế, và đó mới thực sư là điều đáng lo ngài. Vì nó mà ni-cô Chiyono chăm chỉ thiền định mãi vẫn không gặt hái được kết quả gì. Vì nó mà tớ và cậu suốt ngày quẩn quanh than với thở như những lão già dở hơi. Suốt đời bám lấy cái trăng và nước ấy, mà trăng thì mờ, mà nước thì đục...”
Câu chuyện của Osho và những lời bạn nói khiến tôi suy nghĩ rất lung.
Quen nhau từ lâu, tôi đoán ông này đang có chuyện gì đó bức xúc lắm.
Một tuần sau ông lại đến. Vừa bước vào nhà, ông nói luôn:
“Cái gàu nước của tớ đổ rồi!”
Tôi chăm chú nhìn ông, chờ nghe tiếp.
“Tớ đã viết đơn xin ra khỏi đảng. Đơn đàng hoàng chứ không phải lẳng lặng bỏ sinh hoạt như khối đứa bây giờ.”
“Vậy nay không nước, không trăng, cậu có cái gì?”
“Tự do.”
Rồi ông nói thêm:
“Tức là tất cả!”.
Hà Nội, 4. 5. 2012
