Tại sao rất lâu trong xã hội lấy nho giáo làm nền tảng đạo đức lại có một tình yêu điên cuồng, khát vọng cháy bỏng đến vậy với tiền bạc khiến người ta không còn cả liêm sỉ khi lao vào kiếm tiền? Mình đã thử hỏi chuyện nhiều cô cậu học trò quen biết về nguyện vọng thi đại học thì hầu hết đều mong muốn thi những ngành nghề liên quan đến tài chính, kế toán dù không thích. Chả thế mà vài trường đại học đã không tuyển đủ số sinh viên cho các ngành nghề thuộc lĩnh vực nhân văn như ngôn ngữ, môi trường, lịch sử… Rất ít và hãn hữu có cô, cậu nào đó dám theo đuổi mơ ước mà họ yêu thích với cái nghề dự báo trước là sẽ nghèo, lương ít. Đồng tiền đã chi phối ngay từ nguyện vọng, mơ ước của người ta. Và đã lập trình cho con đường làm giàu ngay từ mơ ước thì đương nhiên họ phải đi theo tiếng gọi của tiền bạc. Liệu có ai hy sinh mơ ước của mình để theo đuổi nghề nghiệp kiếm tiền lại chấp nhận sống thanh đạm, biết đủ? Mình hoàn toàn không có ý trách đám trẻ về chuyện này khi bản thân xã hội không đủ sức mạnh lôi cuốn giới trẻ dám thực hiện mơ ước của họ. Những rõ ràng sự yếu đuối trước cuộc sống luôn bị ám ảnh về sự no, đói; sức hấp dẫn lôi cuốn về cuộc sống xa hoa vật chất hàng ngày chường mặt trên báo chí, hay trở thành lối sống, tín điều bám chắc trong tư duy của người Việt hôm nay dường như là vô tận… Hầu như tất cả mọi người đã bị cơn mê sảng về tiền bạc làm cho mụ mị, nhất là những kẻ như bố già Kiên và các quan chức. Họ tự tin đến mức ngông cuồng khi tạo dựng đế chế bất khả xâm phạm trong nhiều năm để kiếm tiền, thâu tóm tiền bạc, của cải của xã hội vào một nhóm người.
Dân gian ta hay có từ kép thật tài tình: tiền bạc, tiền tệ, bổng lộc, lương lậu… Đương nhiên những bạc, tệ, lộc, lậu… ấy khi lần bò tìm đường đi cho nó không thể không để lại những dấu vết không khó cho người khác nhận ra. Chả khác gì rãi rớt của con ốc sên rải theo sau vết bò của nó. Tại sao đến giờ này khi nền kinh tế kiệt quệ, đời sống dân chúng lầm than, cơ khổ, mọi việc tồi tệ và không thể đứng được nữa mới quyết định cho nó… đổ? Chiều nay trong phiên trả lời chất vấn Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng nhà nước nói việc thành lập Hội đồng sáng lập của ngân hàng ACB là không đúng với qui chế. Ô hay, giờ mới nói là nó sai khi nó chường mặt trước bàn dân thiên hạ nhiều năm? Sức mạnh tiền bạc không lẽ đã làm nên sức mạnh của bất tự trọng, không chùn bước trước bất cứ cản trở nào trên con đường làm giàu? Bỗng ghét câu tổng kết của dân gian: “Có chí làm quan, có gan làm giàu” mà nhiều người lấy đó làm động lực cho bản thân họ… Có lẽ nên thay chữ “chí” bằng chữ “trí” thì đúng hơn? Và cái “gan” này cũng nên được hiểu là con người nên tiên lượng trước sự thử thách bản lĩnh của mình khi giàu có? Để có tiền và giàu có, liệu có gan làm những việc xấu xa, bán rẻ lương tâm, chấp nhận sự vô sỉ được không? Có gan đối diện với nhà tù và tính mạng không? Vậy nên kiếm tiền và nhiều tiền chưa thể làm nên quyền lực của cá nhân đó. Sức mạnh cuối cùng để cá nhân tồn tại bền vững là sự hiểu biết sâu xa về lĩnh vực tài chính, thậm chí với tất cả cái “bạc”, “tệ” của đồng tiền. Sự hiểu biết này lại cũng không chỉ trông chờ vào mấy thứ kiến thức sách vở, kinh nghiệm đối phó với cuộc đời, cách giải quyết khủng hoảng, biết tận dụng cơ hội như thế nào…, mà còn tùy thuộc vào chỉ số “cảm xúc trí tuệ” và nhân cách được hình thành nên con người đó. Mà cái này quá thiếu ở các quan chức trong chính quyền, càng lên cao, chức vụ càng lớn, dễ tiếp xúc với cơ hội kiếm tiền, nhân tiền hối lộ thì càng là một thử thách không dễ vượt qua. Với các “đại gia”, nhóm lợi ích thì họ hình như không đếm xỉa đến sự hiểu biết mang đầy cảm xúc nhân văn và hiểu đời để xây dựng giàu có bền vững cho chính họ và gia đình. Khi không có kiến thức cơ bản làm giàu thì không thể giữ và điều khiển được đồng tiền vốn luôn lưu chuyển trong một thế giới đầy biến động thì tất nhiên họ sẽ bị nó điều khiển lại. Mà khi đã bị tiền điều khiển đầy thụ động thì cái cuối cùng gặt hái được là “tệ” và “bạc”. Đồng tiền vốn tự thân không xấu, không tốt. Nhưng nó sẽ thay màu khi con người cầm đến và sử dụng. Nó sẽ thành “tín dụng đen”, “tiền bẩn”… Khi qua “đường hầm” đen tối, xấu xa đó, đồng tiền lại tiếp tục hành trình tự thân của nó, không xấu, không tốt, dù người ta có tìm cách “rửa tiền”.
Mới chỉ là màn dạo đầu cho những diễn biến tiếp theo sau đây? Có phải thực sự cuộc chỉnh đốn Đảng CS đã phát huy tác dụng? Liệu còn bao nhiêu thế lực hắc ám đẩy dân tộc, đất nước đến lầm than này phải ra trước vành móng ngựa? Liệu có sự thỏa hiệp nào giữa những người mong muốn chỉnh đốn Đảng CS thực sự với những kẻ tay trót nhúng chàm? Liệu có kẻ nào sau thời gian dài vơ vét sẽ được hạ cánh an toàn sau cuộc chấn chỉnh này? Liệu đất nước có đòi lại của cải đã mất vào tay các bố già, đám mafia, nhóm lợi ích? Nhiều lắm những câu hỏi cần trả lời…
Chợt nhớ, hôm qua thôi, tòa án Trung Quốc đã ra bản án tử hình cho Cốc Lan Khai với án treo. Cái khiến chúng ta có quyền nghi ngờ vì hệ thống pháp luật, cách xử lý khủng hoảng của hai nước có cùng sự tương đồng về ý thức hệ dường như không có gì khác biệt. Sự nghi ngờ nằm ở từ “treo” đầy co giãn này… Bà phu nhân họ Cốc có thể sẽ được giảm án sau 2 năm? Bà ta có thể chỉ ngồi tù tượng trưng rồi được thả? Tài sản bất minh của bà ta vẫn được bảo tồn và đủ để bà ta sống đầy đủ đến chết ở nước ngoài?
Và chiều nay, nghe ông Thống đốc Ngân hàng nhà nước vừa trả lời trong phiên chất vấn thấy nhiều vấn đề đại sự quốc gia dễ như bỡn vì chắc có… "quyết tâm chính trị" như ông Chủ tịch Quốc hội hỏi: làm thế nào để xử lý nợ xấu và từ giờ đến cuối năm sẽ xử lý được bao nhiêu? Nếu chính quyền chỉ cần "quyết tâm chính trị" để giải quyết các vấn nạn quốc gia thì sau việc xử lý các bố già, đám mafia, nhóm lợi ích thao túng xã hội xong thì chắc mọi việc lại đâu vào đấy.
Không có cái gì đi mà không thành đường. Đồng tiền cũng vậy. Con đường đó sẽ mang lại vinh hay nhục thì con người có thể quyết định được cho bản thân mình và gia đình họ.
Hãy chờ xem con đường mà các đại gia, bố già, nhóm lợi ích tạo dựng lâu nay là thế nào? Không hẳn là niềm vui ở việc bắt bớ, giam cầm những con người này, mà là nỗi phấp phỏng vì nhiều cái giá án dựng lên chỉ để… treo?
