Vaclav Havel (1936-2011) đọc bài diễn văn sau tại cuộc hội nghị thượng đỉnh thế giới về trẻ em do Liên hiệp Quốc tổ chức. Đây là một trong những bài diễn văn hay nhất và xúc động nhất trong hội nghị và được nhiều báo trên thế giới trích đăng lại.
Thành phố New York, 30 tháng Chín, 1990
Trong suốt hàng chục năm qua tôi đã nhìn thấy cả hàng ngàn lần những cái lưng khom xuống ở nước tôi, lưng khom vì lợi ích của con cái. Cả ngàn lần tôi nghe nhiều người biện minh thân phận nô lệ của họ cho chế độ mà họ căm ghét bằng lập luận rằng họ làm như thế chỉ vì con cái: để nuôi con, để cho con được ăn học đến nơi đến chốn, để có tiền cho con đi nghỉ mát ở biển.
Cả ngàn lần tôi nghe rất nhiều người quen cũng như người lạ thổ lộ với tôi rằng họ toàn tâm toàn lòng đứng về phía chúng tôi, tức về phía những người được gọi là những nhà bất đồng chính kiến, nhưng họ đã phải ký vào những bản kiến nghị do chính quyền toàn trị tổ chức nhằm chống lại chúng tôi chỉ vì lý do duy nhứt là họ có con cái nên vì thế không thể nào phản kháng dù lòng họ rất muốn. Như vậy nhân danh con cái họ làm những điều vô đạo và họ phục vụ cái ác vì lợi ích của con cái.
Nhưng tôi còn thấy những hành động vô đạo hơn rất nhiều, ước gì chỉ nhìn thấy trên phim ảnh hay trên truyền hình. Tôi thấy Hitler thân mật vẫy tay với những bé gái cuồng tín của Đoàn Thanh niên Hitler; tôi thấy đao phủ Stalin hôn em bé mang khăn quàng đỏ của đội thiếu niên cộng sản, em bé mà cha mẹ chết trong các trại tù như biết bao nhiêu người khác; tôi thấy Gottwald, Stalin của Tiệp Khắc, cười đùa với những trẻ em làm việc trong hầm mỏ, những người xây dựng chủ nghĩa xã hội mà về sau sẽ bị tàn phế; tôi thấy tổng thống Iraq Hussein xoa đầu con cái của những con tin của ông, những con tin mà bây giờ ông nói sẵn sàng ra lệnh bắn chết.
Tôi đã trải nghiệm qua và biết ở Tiệp Khắc hàng ngàn người đã bị đày đọa trong các trại tập trung cộng sản, hàng trăm người trong số họ bị hành quyết hay bị tra tấn đến chết, và tất cả điều này để chỉ vì hạnh phúc giả dối của những thế hệ chưa chào đời trong thiên đường giả dối nào đấy.
Biết bao nhiêu cái ác người ta đã phạm phải nhân danh trẻ em!
Nhưng tôi cũng đã trải nghiệm một điều hoàn toàn khác, dù chỉ mới cách gần đây vài tháng, cách đây một năm, cách đây hai năm. Tôi đã trải nghiệm cuộc nổi loạn tuyệt vời của con cái chống lại sự dối trá mà cha mẹ họ đã phục vụ vì lợi ích của chính con cái của họ. Cuộc cách mạng chống toàn trị của chúng tôi -ít nhất vào lúc bắt đầu- là cuộc cách mạng của con cái. Họ là những học sinh trung học, học sinh các trường dạy nghề, thanh niên, biểu tình trên đường phố. Họ biểu tình khi cha mẹ họ vẫn còn sợ hãi, sợ cho con và cho mình. Cha mẹ nhốt con ở trong nhà, và vào những ngày cuối tuần đưa con đi ra khỏi thành phố. Nhưng rồi họ bắt đầu biểu tình cùng với con mình trên đường phố. Trước tiên vì sợ cho con, về sau vì sự nhiệt tình hăng say của con cái đã truyền sang cha mẹ. Con cái đã khiến cha mẹ trở thành những người tốt hơn. Con cái đã chứng minh cha mẹ họ đang sống giả dối và buộc cha mẹ phải đứng về phía sự thật.
Còn con cái của những nhà bất đồng chính kiến thì sao? Mặc dù họ không được học hành và phải chịu đựng những lần cha mẹ bị bắt giam và bị trấn áp, nhưng họ không oán trách cha mẹ mà còn đem lòng kính trọng. Tấm gương đạo đức khích lệ con cái nhiều hơn những lợi ích bắt nguồn từ cái lưng khom.
Trẻ em ở nước chúng tôi đã chứng minh rằng tư tưởng chính trị hy sinh sự thật vì con cái là sai. Họ nổi loạn chống lại những bậc cha mẹ ủng hộ tư tưởng chính trị sai trái này; họ gia nhập thiểu số những người ngay chính từ đầu đã tin tưởng chắc chắn rằng cha mẹ nuôi dạy con cái tốt nhất nếu cha mẹ không tìm ra đủ mọi cớ và không nói láo mà thay vào đó sống chân thật và như thế trở thành tấm gương sáng cho con noi theo.
Công đồng quốc tế đã đạt thành tựu chưa từng có. Trong vòng vài tháng, đa số các nước đã tham gia vào một hiệp ước quốc tế cực kỳ tốt, rõ ràng, và đầy đủ nhằm bảo vệ trẻ em. Như tất cả mọi người, tôi vui mừng trước thành tựu này và tự hào rằng tôi có vinh dự ký vào hiệp ước thay mặt nước tôi vào sáng hôm nay.
Tuy nhiên, đồng thời tôi không tin hiệp ước này hay bất kỳ văn kiện quốc tế tương tự nào khác có thể bảo vệ trẻ em khỏi bị sự bảo vệ giả dối, tức là, khỏi bị cha mẹ làm những điều ác nhân danh con cái và vì lợi ích của con cái - cho dù họ làm như vậy do thực tâm, do dối mình, hay do cố tình dối trá và hiệp ước này cũng không thể nào ngăn cản được cha mẹ không hại chính họ thậm chí còn hơn họ hại con cái.
Tương tự như bất kỳ luật lệ nào, hiệp ước này chỉ có thể đạt được ý nghĩa và tầm quan trọng thật sự nếu hiệp ước tồn tại song hành với ý thức đạo đức thật sự, ở đây tôi muốn nói đến ý thức đạo đức của các bậc làm cha mẹ.
Ta không thể đưa ý thức đạo đức ấy vào luật. Tuy nhiên, nếu như được, tôi sẽ thêm một điều khoản vào hiệp ước tôi đã ký vào sáng nay. Điều khoản này ghi rằng cấm cha mẹ và người lớn nói chung, nhân danh trẻ em và vì lợi ích của trẻ em, để nói láo, phục vụ chế độ độc tài, chỉ điểm, khom lưng, khiếp sợ các bạo chúa, hay phản bội bạn bè và lý tưởng. Và điều khoản còn cấm tất cả những kẻ giết người và những nhà độc tài xoa đầu trẻ em.
Nguồn: Trang nhà của Vaclav Havel. Tựa đề của người dịch
Bản tiếng Việt:
