Để có tôi và 999 người bạn của tôi, các bạn cần:
- Tiền đặt in áo.
- Tiền di chuyển để phân phối ở các thành phố khác.
Nhưng nếu dừng ở đó thì chúng tôi cũng chỉ là những chiếc áo nằm trong ngăn tủ. Các bạn cần thêm:
- Tiền tổ chức đến trước trụ sở của Bộ Công an ở Hà Nội, hay buổi cà phê nhân quyền tại Nha Trang, Sài Gòn, hoặc một cuộc sinh hoạt với
gia đình nạn nhân ở Đà Nẵng...
- Tiền in ấn tài liệu để phân phối, giải thích về sự có mặt của chúng tôi và mục tiêu của các bạn.
- Tiền di chuyển, ăn ở để các thành viên nòng cốt từ các địa phương khác nhau trực tiếp gặp nhau bàn bạc, trao đổi.
- Tiền di chuyển để đi đến tiếp xúc, gặp gỡ gia đình nạn nhân bị chết trong đồn công an.
- Tiền di chuyển, ăn ở cho thân nhân muốn tham dự buổi tổ chức của các bạn.
- Tiền di chuyển, ăn ở ra Hà Nội hay về Sài Gòn để gặp đại sứ quán nước ngoài muốn tìm hiểu thêm nỗ lực của bạn.
- Tiền mua phone chụp hình, thâu clip để đưa hình
ảnh chúng tôi đến với mọi người vì phone cũ của bạn đã bị côn an tịch
thu tháng trước. Có lúc bạn phải mua laptop vì máy cũ cũng đã bị... cưỡng chế.
- Tiền dự trù chi phí bệnh viện nếu các bạn bị công an tấn công, hành hung.
- Tiền dự trù cho chi phí luật sư nếu các bạn bị bắt giam và truy tố.
...
Các bạn cần nhiều hơn con số 4000 đô la ban đầu.
Tất cả những chi phí ấy đều không bao gồm chi tiêu đời sống của bạn trong khi công ty bạn làm việc, do áp lực của công an đã "mời" bạn ra đi không bao giờ trở lại từ mấy tháng
nay. Vậy thì bạn lấy đâu ra tiền để trang trải
những chi phí này?
Do đó, các bạn cần có sự hỗ trợ của nhiều người khác. Tuy nhiên, nhận tiền của bá tánh sẽ có nhiều vấn đề.
Trước hết người ta muốn có sự minh bạch. Có người dễ dãi, chỉ cần các bạn
viết vài dòng, xác nhận đã nhận số tiền là đủ. Nhưng có người sẽ nói rằng - Đó không phải là minh bạch. Minh bạch phải là: Biên
nhận chi phí áo, biên nhận vé xe đò, vé máy bay di chuyển, điện thoại
v.v... Các bạn không có vấn đề gì với biên nhận mua chiếc
điện thoại nhưng sẽ là vấn đề lớn khi qua biên nhận, các bạn gián tiếp phải công bố chỗ làm áo, người đi phân phối, chi tiết dẫn đến việc lộ ra thông tin về những buổi gặp gỡ giữa các thành viên - trong đó có thành viên không công khai hoạt động, và chuyện gặp tòa đại sứ mà đối tác muốn giữ kín đã không còn là chuyện bí mật.
Bởi vì hoạt động của các bạn công khai trên bề nổi nhưng có những bí mật
phải bảo vệ ở mặt chìm. Các bạn sẽ gặp nguy hiểm và tổn thất về hoạt động,
tổ chức, nhân sự từ những đòi hỏi minh bạch về tài chánh. Nếu muốn minh
bạch theo đúng nghĩa của nó, có lẽ các bạn phải chuyển qua làm từ thiện hoặc tiếp tục cách làm hiện tại - bạn bè gom góp, một vài người thân
quen, tin tưởng hỗ trợ - một phương thức mà các bạn biết khó mà kéo dài theo
nhiều năm tháng.
2. Những ý đồ đánh phá có mục tiêu. Trong số người hỗ trợ, nếu ai
đó có ý đồ đánh phá các bạn, họ chỉ cần bỏ ra một số tiền, có bằng
chứng đã hỗ trợ các bạn là họ sẽ tự cho họ cái quyền và nhân danh nhu cầu minh bạch
để đặt vấn đề với các bạn, đòi hỏi các bạn chứng minh, kê khai dữ kiện. Người ấy có thể là đối tượng mà những dòng chữ tên chiếc áo đen đang nhắm đến, có thể là một nhân vật được nhiều người biết đến và được "nghĩ" là "cùng chiến tuyến" với các bạn. Bên cạnh đó, và các bạn biết rõ nhưng
không nói ra, không phải ai cũng như các bạn; đã và đang có - dù ít -
những người nhân danh lý tưởng để kiếm tiền. Có người xin hỗ trợ hàng
tháng mà phía người giúp hoàn toàn không biết bên cạnh mình cũng có nhiều
người khác giúp cho cùng một đối tượng. Thiểu số đó dù rất ít nhưng đôi khi cũng làm các bạn bị mang
tiếng lây hay bị nghi ngờ trong lãnh vực tiền bạc.
3. Không phải các bạn là nhóm duy nhất cần sự hỗ trợ và không phải ai
cũng có sẵn để hỗ trợ ngay. Vì vậy, chúng tôi, những chiếc áo đen này,
thay vì ra đời sớm như các bạn dự trù thì phải sinh sau đẻ muộn, và
không có "số lượng anh em" nhiều như các bạn mong muốn. Vì thế, có lúc các bạn đã
tiếc với nhau là đánh mất thời cơ tốt nhất. Đôi khi các bạn còn phải phải
hủy bỏ một dự định dù lòng đã quyết, cơ hội đã đến nhưng không có tiền.
Để giải quyết những vấn đề trên (và còn nhiều vấn đề khác) các bạn cần suy xét những điều sau:
- Các bạn, những người hoạt động, không phải là tập hợp tốt nhất để
đứng ra vận động và trực tiếp nhận hỗ trợ tài chánh từ đám đông. Nếu đứng ra, các bạn sẽ
phải chịu trách nhiệm giải trình tài chánh và hoạt động cho tất cả những ai - trong đó
có nhiều người tốt, nhưng vẫn có người "bỏ vốn đầu tư" để sau đó có "tư cách" đặt vấn đề nhằm tìm hiểu hoạt động của các bạn - nếu không - họ sẽ xuyên tạc, đánh phá nhằm triệt hạ uy
tín nhóm các bạn. Ngay cả những người không hỗ trợ cho các bạn một đồng xu
vẫn có thể lôi các bạn ra bươi móc.
- Các bạn nên ở vào vị trí "nộp đơn" xin hỗ trợ và chỉ chịu trách
nhiệm với một người đại diện đồng ý hỗ trợ cho các bạn - trong đó bản
giao kèo sau cùng là những thỏa thuận có chữ ký / ngày tháng giữa bạn và người đại diện đó về
trách nhiệm chi tiêu, báo cáo chi tiêu, những điều khoản thỏa thuận về
mức độ minh bạch mà nhóm của bạn có thể đáp ứng. Giao kèo đó cho phép
các bạn không có bổn phận phải trả lời cho bất kỳ ai khác đặt vấn đề tài
chánh với các bạn.
- Các bạn, những người hoạt động không nên ở trong một tổ chức vận
động / hỗ trợ tài chánh dù ở vào bất kỳ vị trí nào. Bên cạnh các bạn còn nhiều nhóm
khác cũng sẽ nhận hỗ trợ. Vừa là người nhận hỗ trợ, vừa là người có ảnh
hưởng đến quyết định có nên hỗ trợ cho nhóm này hay nhóm khác sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sự đoàn kết giữa các nhóm và sẽ có dư luận
cho rằng bạn dùng tài chánh để tác động đến hoạt động hoặc thành viên
của các nhóm khác.
Từ đó, dẫn đến nhu cầu cần có một nỗ lực nghiêm chỉnh về hoạt động tài chánh. Đó là một Quỹ Đấu Tranh Dân Chủ ĐỘC LẬP.
Sau đây cũng là lời của chiếc áo đen Stop Police Killing Civilians
nhưng xin được gửi đến các bạn không phải là những người đang hoạt động
đấu tranh trực diện tại Việt Nam.
Những chiếc áo chúng tôi chỉ là một phần rất nhỏ trong nhu cầu tài
chánh của công cuộc dẹp bỏ độc tài để dân chủ hóa đất nước. Muốn giải quyết nhu cầu này hiệu quả, dài hạn thay vì ngắn hạn vài triệu đồng, vài
ngàn đô cho một hỗ trợ nhất thời cần có nỗ lực và sự dấn thân không kém
gì nỗ lực của những người đang hoạt động trực diện. Để thấy rõ tại sao
cần có sự dấn thân đó chúng ta thử điểm qua một số yêu cầu:
Để có tiền vào:
1. Cần có kế hoạch, nhân sự dài hạn để vận động hỗ trợ tài chánh từ
người dân, từ các tổ chức quốc tế, chính phủ nước ngoài, thực hiện những
đề án như "crowd funding", "paypal"... Một lời kêu gọi, vài bài viết sẽ
rơi vào khoảng không. Những "đề án" này không phải là chuyện nhỏ, làm
tài tử.
2. Đăng ký và thành lập một tổ chức bất vụ lợi, tài
khoản ngân hàng ở một quốc gia ngoài VN. Tùy theo từng quốc gia, điều
kiện để trở thành một tổ chức bất vụ lợi sẽ khác nhau và đòi hỏi một thời
gian hoạt-động-có-báo-cáo khác nhau trước khi được hưởng quy chế bất vụ lợi. Yêu cầu minh bạch tài chánh đầu
tiên đến từ cơ quan thuế của nước sở tại. Do đó cần
người khai thuế. Khi bị thanh tra (audit), tổ chức phải có đầy đủ chứng
minh thu/chi. Do đó cần người quản trị sổ sách. Kế đó là trách nhiệm với những người đóng góp. Việc khai báo là khâu khó khăn. Hãy lấy trường hợp chi tiêu của 1000 chiếc áo
đen phải khai với sở thuế Hoa Kỳ hay Canada, hoặc Úc hay với công chúng
khi mà những người hoạt động quyết định không khai báo và cung cấp biên
nhận từ cơ sở làm áo bí mật.
Đến lúc tiền ra:
1. Trước khi "tiền ra" tổ chức tài trợ phải nhận đơn từ đối tượng xin
tài trợ. Do đó, từ đầu phải có người soạn những mẫu đơn tiêu chuẩn.
Phải có người duyệt đơn. Phải có người xem xét những nhu cầu xin hỗ trợ có hợp lý,
hoặc liên lạc và đề nghị người làm đơn (thí dụ như) phải đổi mục tiêu
chung chung "phát triển thành viên của mạng lưới" thành mục tiêu cụ thể
"trong 6 tháng sẽ phát triển thêm 10 thành viên". Sau khi được chấp nhận, làm thế nào để chuyển khoản tài trợ, nếu cần bí mật thì áp dụng phương cách nào. Và phải có phương thức bảo mật hồ sơ xin tài trợ vì trong đó mọi hoạt động dự trù cho 6 tháng tới được ghi rõ - yêu cầu bảo mật này đòi hỏi từ cả 2 phía và vì thế phía tài trợ cũng phải có hệ thống/phương thức bảo mật.
2. Sau khi "tiền đã ra" thì cuối thời hạn của chu kỳ hỗ trợ hoặc khi đề
án hoàn tất, đối tượng được hỗ trợ phải báo cáo. Do đó, cần có những mẫu
báo cáo chuẩn, có người duyệt báo cáo, kiểm soát đối tượng xin hỗ
trợ thực sự phát triển thêm 6 người như đã cam kết trong giao kèo. Phải
có người nhận biên nhận chi tiêu, hệ thống hóa để dễ dàng trưng ra trong
trường hợp bị thanh tra (audit) yêu cầu. Đối chiếu số tiền xin hỗ trợ
và biên nhận có giống nhau và nếu khác thì phải giải quyết ra sao để không có tình trạng xin 1000 đô và chi tiêu với biên
nhận chỉ có 800 đô.
Từ đó nếu giới hạn việc hỗ trợ tài chánh "món", một năm vài lần, một
lần vài ngàn đô la, thì không nói. Nhưng để ở vào tầm "Quỹ Đấu Tranh Dân
Chủ" thì phải xây dựng như một NGO, một foundation có hội đồng quản
trị, có người điều hành và có người làm toàn thời gian hay ít ra bán
thời gian. Cần có những thành viên HĐQT độc lập và những người này có
những đóng góp tài chánh lớn ngay từ ban đầu. Nói chung, chúng ta cần một
loại NGO theo tiêu chuẩn quốc tế về lãnh vực hỗ trợ tài chánh.
Ngày hôm nay, bên cạnh hỗ trợ giữa người Việt Nam với nhau, có một số
hỗ trợ của những người hoạt động Việt Nam đến từ các NGO ngoại quốc. Vấn
đề minh bạch, trách nhiệm giữa phía hỗ trợ và nhận tài trợ, hồ sơ, báo
cáo, tranh tra... được giải quyết theo những tiêu chuẩn được quy định rõ
ràng, có sự ký nhận cam kết từ hai phía. Một số nhân viên NGO quốc tế âm thầm có mặt tại VN để quan sát, ngay cả việc họ trao
đổi riêng với nhiều người hoạt động khác nhau, những nhóm khác nhau nhằm
kiểm chứng, đối chiếu thông tin từ phía nhận tài trợ. Họ liên hệ với
những NGO khác để tránh tình trạng xin một việc từ nhiều nguồn. Và:
Có người trong họ đã hỏi, tại sao một đất nước 90 triệu người, với một
cộng đồng người Việt hải ngoại thành công, quý vị không thể có một NGO
của người Việt Nam để tự người Việt Nam chung sức nhau góp phần tranh
đấu cho chính đất nước của quý vị?
Câu trả lời nằm ở những người
nhận ra nhu cầu của công cuộc chung, có hoàn cảnh thuận lợi và có
quyết tâm dấn thân dồn hết sức mình, tập trung duy nhất vào công việc
này và xem đó là nỗ lực lâu dài để hình thành, điều hành và phát triển
một tổ chức hỗ trợ tài chánh có tầm vóc, có tổ chức và chuyên nghiệp.
__________________________________
Chú thích:
