Để tránh bàn luận, tranh luận dẫn đến mâu thuẫn, xung đột không cần thiết vì chúng ta mỗi người có thể hiểu từng phần khác nhau và chưa hiểu trọn vẹn về dân chủ. Do đó chúng ta cần tìm hiểu, đào sâu dân chủ nhằm có cái nhìn chung về dân chủ để tạo thành sức bật cho đấu tranh dân chủ và cho tiến trình dân chủ hoá Việt Nam.
Dân chủ theo nghĩa thông thường hay theo lý luận khoa học chuyên môn hoặc theo ý nghĩa chuyên ngữ đặc thù trừu tượng của triết học và cho dù chúng ta có theo quan điểm hay ý nghĩa nào đi nữa, cuối cùng vẫn đi đến kết luận chung: Dân chủ là dân làm chủ đất nước, làm chủ đời sống của chính mình; Khác biệt của dân chủ với quân chủ là quân (vua) làm chủ đất nước, toàn quyền định đoạt đời sống của người dân trong quốc gia, lãnh địa cai trị của vua, của lãnh chúa.
Ngoài ra ý nghĩa dân chủ cũng đã được các tư tưởng gia, chính trị gia đơn giản hoá, cụ thể hóa với ngôn ngữ bình dân trong cuộc sống đời thường cho số đông người dân hiểu như: “chính phủ của dân, do dân, vì dân... đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ.” Tất cả các khẩu hiệu dân chủ vừa dẫn, đều không nằm ngoài mục đích nêu rõ quyền làm chủ của người dân - là dân làm chủ đất nước, làm chủ đời sống của chính mình trong thời đại dân chủ.
Nhìn về quá khứ từ ngàn xưa hay ngược giòng lịch sử tiến hóa của nhân loại, chúng ta sẽ thấy dân chủ đã được thai nghén, hình thành, khai sinh ngay từ thời quân chủ còn là mô hình cai trị hữu hiệu trong nhiệm vụ điều hướng xã hội phát triển theo nhịp điệu ổn định, trật tự và điều hoà. Cho đến hôm nay, dân chủ đã đủ lớn, đủ điều kiện để thay thế mô hình cai trị của các loại chính thể quân chủ đã lỗi thời, không còn phù hợp cho thời dân chủ hiện đại ngày nay nữa.
Trong chiều dài lịch sử quân chủ, những nhà tư tưởng cả đông lẫn tây, đã có những ý niệm dân chủ bàng bạc đâu đó, dù chưa rõ nét qua các ý tưởng như: “Chính quyền muốn được chính danh phải được sự đồng thuận của toàn dân hoặc dân vi quí, xả tắc thứ chi, quân vi khinh...” Rồi ý tưởng dân chủ sơ khai không dừng lại ở đó và dân chủ không còn là ý niệm lãng đãng trong tầng lớp bị trị. Theo thời gian ý niệm dân chủ tác động tích cực lên tầng lớp thống trị quân chủ khiến họ phải thay đổi tư duy chính trị và phải nhượng bộ cho tầng lớp bị trị tức người dân được đóng góp ý kiến, được tham gia từng phần vào công việc cai trị quốc gia - quyền tham gia, đóng góp ý kiến vào việc quốc gia đại sự đó chính là tịnh thần dân chủ.
Việt Nam là một trong số ít nước quân chủ áp dụng tinh thần dân chủ trong mô hình cai trị sớm nhất Điển hình là nhà nước quân chủ trung ương của Việt Nam không “cai trị” nhiều đối với nhà nước địa phương, qua hình thức: “Phép vua thua lệ làng.” Đỉnh điểm tinh thần dân chủ của Chính thể quân chủ Việt Nam, được thể hiện rõ trong Hội Nghị Diên Hồng khi toàn dân được hỏi ý kiến, được đóng góp ý kiến: “Trước nhục nước ta nên hòa hay nên chiến...” trong thời Nhà Trần chống quân xâm lược Nguyên, Mông và thời đó Việt Nam là một nhà nước quân chủ chuyên chế, không phải là quân chủ phong kiến bởi vua chúa Việt Nam không có lệ cắt đất phong tước cho thuộc hạ cai trị riêng và tinh thần dân chủ đã diễn ra trong nhà nước quân chủ chuyên chế là một tiến bộ chính trị vượt bậc đáng kinh ngạc, đáng hãnh diện cho dân tộc Việt Nam.
Trở lại với dân chủ chúng ta đang bàn đến, đang nói tới và muốn được sống trong, không phải là ý niệm dân chủ, tinh thần dân chủ vừa diễn giải, dẫn chứng ở trên. Dân chủ mà chúng ta cùng nhân loại mơ ước, muốn sống trong đó là Thể chế Chính trị Dân chủ. Chính thể chế này bảo đảm quyền làm chủ đất nước, làm chủ đời sống của người dân được trọn vẹn. Bởi thể chế, hệ thống cai trị dân chủ với tam quyền phân lập: hành pháp, tư pháp, lập pháp hoàn toàn độc lập, hợp cùng với các quyền tự do khác trong đó có tự do ngôn luận(truyền thông, báo chí tự do) sẽ kiểm soát, điều chỉnh bộ máy cai trị nhanh nhất và ngăn chặn độc tài, ngăn chặn tội ác phát triển cách hữu hiệu nhất.
Não dân chủ của quan chức đảng, nhà nước CSVN
Để tránh phi dân chủ, phản dân chủ, dân chủ giả hiệu với những lời bịp bợm nào là dân chủ tập trung, dân chủ mở rộng, dân chủ cơ sở - thật ra đó là gian manh chính trị, bịp bợm chính trị - chúng ta cần tìm hiểu, cần tìm biết những điều kiện căn bản để nhận diện, thiết chế chính thể dân chủ.
Một thể chế chính trị dân chủ thật sự phải hội đủ các điều kiện như sau: hiến pháp, đảng chính trị, bầu cử tự do và truyền thông độc lập.
a) Hiến pháp được quốc hội lập hiến soạn thảo, phúc quyết. Bản dự thảo hiến pháp này, phải được trưng cầu dân ý để tạo sự đồng thuận của chính phủ với người dân tức sự thoả thuận bằng văn bản, công nhận tính chính danh giữa nhà nước với người dân.
b) Đảng chính trị phải có ít nhất hai đảng trở lên nhằm thúc đẩy cạnh tranh và để người dân có quyền, có cơ hội chọn lựa đại diện cho mình và thể hiện tính cạnh tranh để tiến bộ.
c) Bầu cử tự do qua cuộc phổ thông đầu phiếu kín cho các công dân đã thành niên và có cơ chế giám sát để bảo đảm tính minh bach, công bằng trong sân chơi chính trị, bầu cử tự do.
d) Truyền thông độc lập, tất cả phương tiện truyền thông, báo chí, truyền thanh, truyền hình, báo điện tử dù tư nhân hay nhà nước đều không bị chỉ đạo, đều phải được thông tin trung thực, đúng sự thật.
Nói chung, để nhận diện chính thể dân chủ: Một là phải có hiến pháp thật sự do ý chí, nguyện vọng của tòan dân tạo thành; Hai là ít nhất có hai đảng chính trị tự do hoạt động, được pháp luật bảo vệ; Ba là tất cả công dân đã thành niên đều đựơc quyền tham gia hoạt đông chính trị, từ gián tiếp đến trực tiếp, trước, trong và sau các cuộc bầu cử tự do; Bốn là truyền thông độc lập không bị chi phối bởi bất cứ ai, bất cứ quyền lực nào, ngoài thông tin trung thực, đúng sự thật.
Từ cách nhận diện thể chế chính trị dân chủ, chúng ta nhìn sang mô hình tổ chức cai trị, hệ thống điều hành bộ máy nhà nước của nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Chắc hẳn chúng ta sẽ thấy cái cách của các quan chức nhà nước cộng sản Việt Nam trình diễn dân chủ, diễn giải dân chủ trước các ống kính truyền thông quốc tế và trên hệ thống loa đài lề đảng với dân chúng Việt Nam khiến cho những người Việt Nam có quan tâm đến chính trị, có hiểu biết về dân chủ không khỏi “đỏ mặt!” Đơn giản vì ở thế kỷ 21 vẫn còn có đảng chính trị, đảng cầm quyền vẫn còn loay hoay, múa may dân chủ giả hiệu trước các cơ quan truyền thông quốc tế, với người dân như trong căn phòng không đèn, không dưỡng khí và diễn dân chủ tệ hơn những tên hề mạt hạng bởi miệng nói dân chủ mà tự tay tát vào mồm mình!
26.08.2016
