Như Shannon báo cáo ngày hôm qua, trên tờ Chủ Nhật Trung Quốc, Bộ Ngoại giao TQ phát hành một tuyên bố được mang tên "Các hoạt động của giàn khoan HYSY 981: khiêu khích của Việt Nam và vị trí của Trung Quốc", chỉ trích hành động khiêu khích của Việt Nam trên các giàn khoan dầu và cung cấp các "phác thảo toàn diện nhất cho đến nay của Trung Quốc nhằm tuyên bố chủ quyền quần đảo Hoàng Sa."
Cuối ngày hôm qua, tuyên bố đó đã được đăng trên trang web của Phái đoàn thường trực của Trung Quốc tại Liên Hợp Quốc. Theo hãng tin AP, vào thứ hai Phó Đại sứ Trung Quốc tại Liên Hợp Quốc, Wang Min, gửi giấy đến Tổng thư ký Ban Ki-moon và yêu cầu ông chuyển giao nó cho tất cả các thành viên của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.
Trên bề mặt, quyết định của Trung Quốc gia tăng tranh chấp tại Liên Hiệp Quốc là khá khó hiểu. Trung Quốc đã nhiều lần và liên tục chỉ trích yêu sách của các nước khác trong tranh chấp hàng hải, cũng như trách cứ phía thứ ba như Hoa Kỳ, và tuyên bố Trung Quốc không muốn "quốc tế hóa" vấn đề. Trung Quốc từng bị chỉ trích là trong các tranh chấp chỉ đơn thuần là nâng cao vấn đề này tại các diễn đàn khu vực như Đối thoại Shangri-La hay hội nghị thượng đỉnh của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Ngoài ra, Bắc Kinh đã từ chối đáp ứng các trường hợp Philippines đã nộp cho Tòa án Thường trực của Liên Hợp Quốc xin Liên Hiệp Quốc làm trọng tài vấn đề tranh chấp lãnh thổ của Manila với Bắc Kinh ở Biển Đông.
Thay vào đó, Trung Quốc đã chủ trương rằng các bên tranh chấp với Trung Quốc bao gồm Việt Nam hãy giải quyết vấn đề chủ quyền thông qua trực tiếp, đàm phán song phương, nơi ảnh hưởng của Bắc Kinh trên các nước láng giềng là lớn nhất.
Lý do Trung Quốc quốc tế hóa tranh chấp giàn khoan dầu với Việt Nam gần quần đảo Hoàng Sa có khả năng là không có tranh chấp lãnh thổ thực sự trong trường hợp đó. Trung Quốc hiện đang quản lý các quần đảo Hoàng Sa và do đó đã từ chối thừa nhận rằng tranh chấp lãnh thổ tồn tại ở đây. Thay vào đó, những nỗ lực của Việt Nam để ngăn chặn Trung Quốc thiết lập một giàn khoan dầu được miêu tả bởi Bắc Kinh là xâm lược không kiềm chế, và cho rằng Liên Hiệp Quốc là nơi để giải quyết vấn đề này.
Trong thực tế, quyết định của Trung Quốc để nêu vấn đề tại Liên Hiệp Quốc có thể phản ánh mối quan tâm ngày càng tăng của Bắc Kinh về việc các nước láng giềng sử dụng luật pháp quốc tế để phủ nhận ưu thế quân sự của Trung Quốc. Bên cạnh trường hợp của Philippines đề cập ở trên, Việt Nam đã đe dọa sẽ kêu gọi trọng tài quốc tế để giải quyết tranh chấp Hoàng Sa kể từ khi giàn khoan dầu hàng bắt đầu từ tháng trước. Làm như vậy, Việt Nam có thể sẽ có sự hỗ trợ của Nhật Bản, Úc và Hoa Kỳ, trong số các nước khác.
Bằng cách chủ động nâng cao vấn đề lên một cơ quan quốc tế và phác thảo tuyên bố của mình về chủ quyền, Trung Quốc có khả năng ngăn cản Việt Nam từ bỏ các hoạt động trên các mối quan hệ để thu hút dư luận và luật pháp quốc tế. Chiến lược này có vẻ hiển nhiên như phác thảo rộng rãi tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc, ngoài ra Trung Quốc cũng nỗ lực liên kết các yêu sách này của mình với các điều ước quốc tế khác như UNCLOS.
Một mặt, chiến lược này có ý nghĩa đối với quần đảo Hoàng Sa, nơi tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc là khá mạnh. Do đó, Bắc Kinh đang gần như chắc chắn hy vọng rằng triển vọng thua sẽ buộc Việt Nam phải từ bỏ các mối đe dọa kiện cáo, và sự thất bại của những nỗ lực của Hà Nội trong việc sử dụng luật pháp quốc tế sẽ ngăn chặn các quốc gia khác làm theo tương tự.
Đây là một canh bạc nguy hiểm, nếu như Trung Quốc quốc tế hóa tranh chấp và tin vào luật pháp quốc tế là cơ sở để tuyên bố chủ quyền và giải quyết tranh chấp . Trong khi điều này có thể làm lợi cho Trung Quốc trong tranh chấp với Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa, chín đoạn tuyên bố đường lưỡi bò của Bắc Kinh nói chung về cơ bản là mâu thuẫn với luật pháp quốc tế. Do đó, Trung Quốc có nguy cơ sẽ thua trong các trường hợp khác.
Điều thú vị là Phó Đại sứ Wang cũng có bài phát biểu vào hôm thứ Hai tại một cuộc họp kỷ niệm kỷ niệm 20 năm Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS). Theo một bảng điểm bằng tiếng Anh được xuất bản trên trang web của Liên Hợp Quốc của Trung Quốc, bài phát biểu của Wang không trực tiếp đề cập đến Việt Nam hoặc vùng biển Nam Trung Quốc. Thay vào đó, Wang ca ngợi UNCLOS và nói rằng Trung Quốc tuân thủ đầy đủ các hiệp ước, trước khi thêm rằng đó là "quyền lợi hợp pháp của các quốc gia độc lập là lựa chọn một cách để giải quyết hòa bình các tranh chấp."
Cùng lúc đó, Wang cũng làm rõ:
"Chính phủ Trung Quốc tin rằng cách hiệu quả nhất để giải quyết một cách hòa bình các tranh chấp hàng hải là đàm phán và tham vấn giữa các bên trực tiếp liên quan đến việc tranh chấp trên cơ sở tôn trọng sự thật lịch sử và luật pháp quốc tế. Đây cũng là những gì đa số các quốc gia đã thành công trong giải quyết tranh chấp hàng hải của họ [nhấn mạnh]"
Nhận xét của Wang cho thấy rõ ràng rằng Trung Quốc đã không thay đổi vị trí chung trên các tranh chấp hàng hải, và các bài phát biểu là có thể là Trung Quốc muốn cảnh báo thực tế này cho các quốc gia khác.
Dịch bởi:
