Biết người biết ta (Phần 2): Các yếu tố trong cuộc đấu tranh

III. Các yếu tố trong cuộc đấu tranh

Cao-Đắc Tuấn (Danlambao) - Các yếu tố trong cuộc đấu tranh giữa phe CS và phe DC gồm có: lý tưởng và mục tiêu, lãnh đạo nội bộ, quyền lực và sức mạnh, phương thức thi hành, và tinh thần đoàn kết. Sau đây là những phân tách về điểm mạnh và điểm yếu của hai phe trong các yếu tố này.

1) Lý tưởng và mục tiêu: Hướng dẫn bởi các lý tưởng và mục tiêu của họ, phe DC tuyệt đối mạnh hơn phe CS.

Giá trị của lý tưởng và mục tiêu là ý nghĩa chính đáng của chúng. Nói một cách đơn giản, lý tưởng và mục tiêu có thể được phân ra thành hai loại: chính nghĩa và phi nghĩa. Trong cuộc đấu tranh chính trị hay dân sự, chính nghĩa phục vụ cho, hoặc theo ý muốn của, đại đa số dân chúng, trong khi phi nghĩa chỉ phục vụ cho thiểu số, thường là kẻ cầm quyền, và đi ngược lại ý muốn của dân. Thông thường, bất cứ những gì phù hợp với lối sống và bản chất cố hữu của dân tộc đều đi theo ý muốn của dân.

Lý tưởng và mục tiêu của phe CS có thể được diễn tả qua Hiến Pháp năm 2013 của họ là "... lấy chủ nghĩa Mác – Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng" và Đảng Cộng sản Việt Nam... là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội (Điều 4). Đặc biệt, "[l]ực lượng vũ trang nhân dân tuyệt đối trung thành với... Đảng và Nhà nước" (Điều 65).

Lý tưởng và mục tiêu của phe DC dựa vào tính chất cuộc tranh đấu như đã thảo luận ở trên. Đó là đẩy mạnh tự do, dân chủ, và nhân quyền cho dân Việt Nam.

Một khi ta hiểu rõ tính chất của hai phe trong cuộc tranh đấu, sự khác biệt về lý tưởng và mục tiêu của hai phe trở nên rõ ràng và không mơ hồ.

Phe CS hoàn toàn không có chính nghĩa:

Chủ nghĩa Marxist cộng sản không những không phù hợp với lối sống và bản chất cố hữu của dân tộc Việt Nam, mà còn đi ngược lại ý muốn của dân. Một thí dụ là quyền sở hữu đất đai. Quyền sở hữu đất đai cá nhân và thừa hưởng tài sản của cha ông là căn bản cho cuộc sống nông dân Việt Nam hàng ngàn năm. Nhưng những người Marxist, cho dù theo xã hội hay cộng sản chủ nghĩa, chẳng bao giờ muốn dính líu với, hoặc giúp đỡ, nông dân (Mitrani 1951, 99). Điều đó không có nghĩa là Marxism, hoặc những biến dạng của nó, là hoàn toàn sai. Thực ra, nhiều người cho rằng chủ nghĩa xã hội dân chủ (democratic socialism) đem lại tự do và công bằng cho dân (Harrington 1992, 3). Tuy nhiên, theo đuổi chủ nghĩa dân chủ xã hội một cách chính đáng dưới tình trạng thế giới hiện tại chỉ là một mơ tưởng của những người ủng hộ nó. Đó là vì đã có quá nhiều sai lầm trong quá trình thực hiện chủ nghĩa xã hội dân chủ, và rất ít người có thể học hỏi được các bài học từ những sai lầm này (sđd., 310-311). Các phúc lợi cho dân Việt Nam lại còn xa vời thực tế vì những lãnh tụ của phe CS, quá khứ và hiện tại, hiểu biết rất it, nếu không muốn nói là mù tịt, về những lý thuyết chính đáng của chủ nghĩa xã hội (CNXH). Chính Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư ĐCSVN, phải nói, "Đến hết thế kỷ này không biết đã có CNXH hoàn thiện ở Việt Nam hay chưa." Vì không hiểu và không biết cách áp dụng lý thuyết thích hợp, phe CS cố tìm một "lý thuyết" khác dễ hiểu hơn để họ có thể giảng dạy dân Việt Nam. Và đó là nguyên nhân cho sự ra đời của cái gọi là tư tưởng Hổ Chí Minh - một lý thuyết không lý thuyết.

Trong cuộc chiến tranh Việt Nam trước ngày 30 tháng 4 năm 1975, phe CS hô hào dân chúng bằng cách dùng cái lý tưởng hóa trang giành độc lập, chống đế quốc ngoại xâm, và lật đổ chính quyền miền Nam. Nhiều người tin một số trong những mục tiêu nằm trong cái lý tưởng hóa trang này, nhưng cho đến nay cái lý tưởng hóa trang này đã lộ ra chân tướng là những mục tiêu sai lầm. Tệ hơn nữa, phe CS không thực tâm theo đuổi độc lập và chỉ dùng nó là chiêu bài trong tham vọng thôn tính miền Nam để phục vụ cho Tàu cộng và Liên Xô (lúc bấy giờ). Sự thành công của họ trong quá khứ không phải là nhờ sức mạnh của cái lý tưởng kêu gọi giả tạo của họ, mà là nhờ yếu tố quyền lực và sức mạnh vật chất và phương thức thi hành (dưới đây) và may mắn. Lịch sử cho thấy Việt Nam đã có thể có độc lập mà không cần một cuộc chiến đổ máu. Thực dân Pháp cuối cùng trả lại độc lập cho các quốc gia. Mỹ không có ý chiếm đóng các lãnh thổ xa xôi, và đã rút hoàn toàn ra khỏi miền Nam Việt Nam năm 1973 (Xem, thí dụ như, Dân 2012). Chính thể Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) của miền Nam, tuy không hoàn hảo nhưng được dựng trên các nguyên tắc dân chủ (Xem, thí dụ như, Trần Trung Đạo 2014). Ngoài ra, thực tế cho thấy chính quyền cộng sản còn tệ hại hơn chính quyền VNCH trước đó (Lind 1999, 234). Quan trọng hơn, cho dù những mục tiêu đó là thực tâm của phe CS, không cần phải dựa vào chủ nghĩa cộng sản để đạt được chúng.

Cần phải nhấn mạnh những gỉ đã được vạch ra trong bài này. Phe CS không được dân bầu lên trong một cuộc bầu cử dân chủ, và trên thực tế cướp chính quyền bằng thủ đoạn chính trị và bạo lực. Ngoài ra, vì họ cướp chính quyền, phe CS không những không có chính nghĩa mà lại còn là phi nghĩa. Lý tưởng và mục tiêu của phe CS chỉ gồm có bảo vệ quyền lợi của phe CS và duy trì sự sống còn của họ được ngày nào hay ngày ấy.

Vì không có chính nghĩa, rất khó nếu không muốn nói là vô phương cho phe CS thành công bằng cách hỗ trợ tự do dân chủ và nhân quyền chỉ cho một thiểu số được ưu đãi. Do đó, phe CS phải cải tổ toàn diện. Đem lại chính nghĩa cho một thực chất phi nghĩa là một chuyện dã tràng xe cát. Phe CS có thể tiếp tục cố gắng kéo dài sự tồn tại của mình được ngày nào hay ngày ấy, nhưng càng kéo dài, những người lãnh tụ phe CS càng gánh thêm nhiều trách nhiệm và sẽ phải trả một giá rất đắt khi phe DC thành công. Nhưng nếu phe CS thay đổi, họ sẽ không còn là cộng sản nữa. Họ sẽ phải thành lập một đảng chính trị khác, đối lập với phe DC, lúc bấy giờ có thể sẽ có một danh xưng mới, và không còn là đấu tranh cho dân chủ nữa vì dân chủ đã đạt được.

Phe DC hoàn toàn có quyền lực của chính nghĩa trong tay:

Tự do, dân chủ, và nhân quyền là nguyên tắc căn bản của con người và cho cuộc sống của mọi quốc gia tự do trên thế giới. Vì phe CS chủ trương chế độ độc tài vi phạm nhân quyền của dân chúng và ngăn cấm tự do ngôn luận và các quyền căn bản khác của con người, chống lại phe CS được thiết kế để giành tự do dân chủ và chống lại độc tài. Do đó, phe DC có được chính nghĩa.

Chính nghĩa này, không những theo nguyên tắc căn bản của mọi quốc gia tự do trên thế giới, mà còn phù hợp với bản chất dân chủ cố hữu của dân Việt.

Khái niệm dân chủ hiện nay rất khác với khái niệm dân chủ thời xưa. Ta không thể nghiên cứu tính chất dân chủ thời xưa dùng những tiêu chuẩn hiện tại như cơ cấu chính trị và thể thức bầu cử vì những tiêu chuẩn đó không hiện hữu thời xa xưa. Ta phải dùng những tiêu chuẩn dựa vào các nguyên tắc căn bản đứng vững với thời gian và không bị ảnh hưởng bởi các cơ cấu chính trị hiện đại hơn. Một nguyên tắc đó là nguyên tắc bình đẳng. Học thuyết bình đẳng cho rằng dân chủ được thiế̀t lập trên nền tảng của quyền lợi bình đẳng bởi vì "[d]ân chủ là một phương pháp làm những quyết định tập hợp trong đó ai cũng có quyền đóng vai trò như nhau" (Christiano). "Dân chủ đòi hỏi con người được đối xử một cách bình đẳng để cho họ là người tham gia tự phát trong tiến trình tự cai quản" (Post 2006, 28). Bình đẳng là nền tảng của dân chủ (sđd.)

Tính chất căn bản của dân tộc Việt từ thời xa xưa là bình đẳng. Tuy nhiên, dưới nền đô hộ ngàn năm của Tàu, xã hội Việt đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi Khổng Giáo. Do đó, bản chất cố hữu cũng bị thay đổi. Dưới ảnh hưởng Khổng giáo, phái nữ không được tôn trọng bằng phái nam. Thí dụ như cản trở trong việc học hành và quyền sở hữu tài sản trong việc thừa kế (Tran 2006). Ngay cả bộ luật Hồng Đức nhà Lê cũng có cái bất bình đẳng này (Tran 2006, 131-132), dù có những điều lệ nâng cao quyền lợi phái nữ (Ngô Vũ Hải Bằng). Mặc dù vậy, dân tộc Việt vẫn duy trì bản chất bình đẳng cố hữu biểu hiện qua giới tính, giai cấp, chủng tộc.

Hội Nghị Diên Hồng trong cuối thế kỷ thứ 13 là một thí dụ điển hình cho tinh thần dân chủ của dân Việt. Tôi tin rằng tinh thần dân chủ của dân Việt đã có từ thời xa xưa, và được biểu lộ mạnh mẽ nhất trong lịch sử ở đỉnh cao của Phật Giáo (Cao-Đắc 2014a, 339; Cao-Đắc 2014c), tôn giáo chính của dân Việt thời xưa và cực thịnh vào các thời nhà Đinh, Lý, tiền Lê, và Trần. Phật Giáo vẫn còn chiếm phần lớn nhất trong các tôn giáo có thể chế tại Việt Nam hiện đại (không kể tôn giáo hoặc tín ngưỡng dân gian). Đức Đạt Lai Lạt Ma đã xác nhận tinh thần dân chủ trong Phật giáo (Dalai 1999). Dù có ảnh hưởng Phật giáo hay không, Hội Nghị Diên Hồng không phải chỉ là một biến cố lịch sử trong cuộc chiến chống lại giặc Mông Cổ. Hội Nghị Diên Hồng là một bằng cớ hùng hồn cho thấy bản chất dân Việt là yêu chuộng tinh thần dân chủ. Trong lịch sử thế giới, không một quốc gia nào có được cái tinh thần dân chủ mãnh liệt như dân Việt biểu lộ qua Hội Nghị Diên Hồng.

Hội Nghị Diên Hồng là sự biểu hiện cụ thể cho tình thần dân chủ cố hữu của dân Việt xuất phát từ nền tảng bình đẳng. Có rất nhiều bằng chứng trong lịch sử và các câu chuyện dân gian về bản chất bình đẳng của dân Việt về gia đình, hôn nhân, giai cấp, và chủng tộc. Sự tồn tại của những bằng chứng này qua biết bao thế kỷ cho thấy sức mạnh của bản chất bình đẳng này.

Bằng chứng mạnh mẽ nhất về bình đẳng nam nữ trong hôn nhân, gia đình là câu chuyện dân gian về Âu Cơ và Lạc Long Quân. Câu chuyện thần thoại này được truyền miệng từ đời này qua đời khác và được ghi thành văn bản trong quyển sách Lĩnh Nam Chích Quái vào thế kỷ thứ 14. Không ai biết câu chuyện này bắt đầu được kể từ năm nào, nhưng ai, hoặc nhóm người nào, tạo ra chuyện đó phải có một khái niệm về bình đẳng rất cao. Ngoài ra, người, hay nhóm người, kể chuyện đó cũng có khái niệm về luật gia đình rất vững, một khái niệm mà xã hội Tây phương phải đợi tới thế kỷ thứ 20 mới bắt đầu có. Một cách vắn tắt, sự chia tay của Âu Cơ và Lạc Long Quân là một cuộc ly dị, và cuộc ly dị này chỉ qua sự đồng ý của hai bên và mỗi người có quyền trông nom con cái một cách bình đẳng (Duong 2001, 208-209). Lẽ dĩ nhiên câu chuyện Âu Cơ và Lạc Long Quân chỉ là chuyện tưởng tượng. Nhưng vấn đề không phải là tính chất có thật của câu chuyện. Vấn đề là câu chuyện được kể ra và truyền miệng qua biết bao năm, cho thấy dân Việt chấp nhận và rất có thể là ưa chuộng cái triết lý của câu chuyện. Ngoài ra, tuy chuyện đó chỉ được ghi thành văn bản vào thế kỷ thứ 14, có lý do chính đáng để tin rằng chuyện đó được biết trước đó rất lâu, có thể cả mấy trăm năm hoặc cả ngàn năm.

Ngoài câu chuyện dân gian về Âu Cơ và Lạc Long Quân, có rất nhiều bằng chứng lịch sử và chuyện dân gian cho thấy nền tảng bình đẳng của dân Việt trong bao nhiêu thế kỷ. Phùng Hưng, người cai trị tỉnh An Nam, lãnh thổ thuộc về Việt Nam bây giờ, được gọi là Bố Cái Đại Vương sau khi ông chết vào năm 802. Danh xưng Bố Cái rất lạ. Nó có thể diễn giải là Cha (Bố) và Mẹ (Cái). Tuy có ý kiến cho rằng Bố Cái chỉ có nghĩa là một vị vua vĩ đại, danh xưng Bố Cái hàm ý Cha Mẹ có lẽ đúng hơn. Gọi một vị vua phái nam là Bố Cái không hoàn toàn là biểu lộ sự kính trọng coi ông ta như bậc cha mẹ, mà là sự tôn trọng cái bình đẳng của Cha và Mẹ trong xã hội. Trong câu chuyện dân gian về công chúa Tiên Dung và Chữ Đồng Tử (Duong 2001, 210), Công chúa Tiên Dung đã ngỏ lời muốn lấy Chữ Đồng Tử, một dân nghèo xác xơ không có cả quần áo mặc. Ngoài chuyện kỳ lạ là người con gái ngỏ lời xin cưới trước, câu chuyện này còn cho thấy sự bình đẳng giai cấp không phân biệt giàu nghèo. Trong lịch sử, Yết Kiêu và Dã Tượng chỉ là hai dân nghèo và là gia nô của Trần Hưng Đạo, nhưng được Trần Hưng Đạo trọng vọng và coi như tướng tá triều đình. Nguyễn Nhạc, lãnh tụ Tây Sơn, lấy một người vợ người thiểu số Bahnar (Dutton 2006, 91). Tuy người vợ này chỉ là người vợ lẽ và Nhạc có thể muốn lấy cảm tình người thiểu số miền núi trong giai đoạn đầu của cuộc nổi dậy, người vợ này (được gọi là cô Hầu) có vẻ có quyền lực thực sự. Chuyện này cho thấy Nhạc coi trọng bà ta và không phải chỉ muốn dùng hôn nhân cho mưu đồ chính trị.

Tóm lại, dân tộc Việt Nam có tinh thần dân chủ cố hữu ngay cả từ thời xa xưa dựa vào những chứng cớ về bình đẳng xã hội. Đấu tranh cho dân chủ, do đó, phù hợp với cái bản chất cố hữu này.

Cái lý tưởng và mục tiêu đẩy mạnh tự do, dân chủ, và bảo vệ nhân quyền cho toàn dân Việt Nam phải được diễn giải trên tính chất của cuộc đấu tranh chống lại phe CS như đã trình bày ở trên. Phe DC phải nhấn mạnh là phe CS cướp chính quyền một cách phi pháp và không hề được dân bầu trong một cuộc bầu cử dân chủ tự do bởi toàn dân. Phe DC cần phải chú trọng vào việc làm sáng tỏ lý tưởng và mục tiêu của mình, không những trong các nhóm của phe DC, mà còn cả cho toàn dân Việt Nam, và ngay cả cho phe CS. Vì yếu tố này quan trọng nhất, phe DC phải đạt thành công một cách tuyệt đối. Hơn nữa, cái lý tưởng và mục tiêu cho tự do, dân chủ, và nhân quyền không những là then chốt trong cuộc chiến với phe CS, mà còn cả sau khi phe CS bị dẹp bỏ và một nền dân chủ được thành lập.

2) Lãnh đạo nội bộ: Về yếu tố này, trên phương diện hạp hẹp và ngắn hạn, cả hai phe đều có điểm yếu. Tuy nhiên, trên phương diện rộng lớn và dài hạn, phe DC mạnh hơn phe CS.

Thông thường, một phe nhóm phải có tổ chức hoặc lãnh đạo, nhất là khi phe đó là phe cầm quyền, như phe CS. Một số người tin rằng phe không cầm quyền hoặc phe chống lại chính phủ cũng phải có lãnh đạo. Thực ra, chuyện đó không nhất thiết là tuyệt đối; hoặc nếu có, thì sự lãnh đạo trong cuộc tranh đấu (nhất là lúc ban đầu hoặc lúc giữa) không nhất thiết phải thống nhất, tổ chức chặt chẽ, trung ương, hoặc theo thứ tự từ trên xuống dưới, như sẽ được trình bày sau đây.

Lãnh đạo của phe CS sẽ tan rã vì lợi ích cá nhân và cạnh tranh quyền lực:

Phe CS hoạt động dước sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam (ĐCSVN), nhưng có những chia rẽ trầm trọng trong nội bộ của ĐCSVN. Sự chia rẽ do bởi khuynh hướng chính trị (chẳng hạn như thân Nga, thân Tàu, thân Mỹ), hoặc bởi cạnh tranh quyền lực và lợi ích cá nhân. Điểm quan trọng hơn, các lãnh tụ phe CS đa số là những người bất tài, thiếu đạo đức, ăn nói hàm hồ, tham nhũng hoặc dung túng tham nhũng (Xem, thí dụ như, trích trong Cao-Đắc 2014a, 333-334; Sharma 2012, 199-200; Hayton 2011, 19). Lý Quang Diệu, cựu Thủ tướng Singapore, đã phải thốt lên, "Họ lên chức không phải vì họ quản lý kinh tế giỏi hoặc thể hiện tài điều hành. Họ được như vậy bằng cách đào hầm từ miền bắc đất nước tới miền nam trong hơn 30 năm" (Yew 2013, 193). Do đó, cho dù ĐCSVN có đoàn kết, cũng không tạo được một sự lãnh đạo tốt đẹp. Tuy nhiên, nhờ vào yếu tố quyền lực và sức mạnh vật chất và phương thức thi hành (dưới đây), lãnh đạo của phe CS vẫn có thể tồn tại được một thời gian.

Phe CS có thể củng cố lại nội bộ bằng cách loại bỏ những thành phần nhu nhược, bất tài, hoặc tham nhũng, và tuyển dụng những người có khả năng. Trên thực tế, chuyện này rất khó thực hiện vì nhiều lý do. Thứ nhất, giới lãnh đạo hiện tại của phe CS không dại gì mà nhường quyền hành lại cho một nhóm lãnh đạo khác, khi họ nghĩ rằng họ vẫn còn tồn tại lâu dài. Thứ nhì, các lãnh tụ hiện tại của phe CS đều là những người bất tài, không biết tự lượng sức mình. Ngoài ra, như thể để che đậy sự kém cỏi của mình, giới lãnh đạo phe CS hiện tại còn có thái độ kiêu ngạo một cách lố bịch, bệnh hoạn. Thí dụ như họ tự cho rằng họ là "đỉnh cao trí tuệ." Với khả năng kém cỏi và đầu óc bệnh hoạn, làm sao họ có thể lựa chọn được những người có khả năng hơn họ, cho dù họ có muốn nhường lại quyền hành? Thứ ba, cho dù họ có kiếm được người có khả năng hơn, cái khả năng này vẫn là khả năng của kẻ hiểm ác, lừa đảo vì căn bản của phe CS là hiểm ác và lừa đảo. Họ có thể bớt ngu xuẩn hơn và tránh làm trò cười cho thiên hạ, nhưng họ sẽ hung ác và nham hiểm hơn, và do đó cũng không thể tồn tại lâu dài.

Phe DC không cần có lãnh đạo thống nhất trong giai đoạn hiện tại:

Phe DC, trong nước hay hải ngoại, không có một lãnh tụ, một nhóm lãnh tụ, hoặc một sự lãnh đạo thống nhất. Thiếu sự lãnh đạo thống nhất, phe DC thường hoạt động rời rạc, riêng rẽ, và nhiều khi độc lập; vì vậy có người cho rằng phe DC khó tạo ra được một lực lượng độc nhất to lớn và hữu hiệu trong tình trạng hiện tại. Ngoài ra, phe DC chú trọng quá nhiều vào các cách thức đối phó với phe CS và thường có những tranh chấp về cách hay nhất để chống cộng, dẫn đến nhiều bất đồng ý kiến. Thêm vào đó, phe DC hay bị phá hoại bởi những mánh khóe chia rẽ của phe CS.

Tuy nhiên, có lãnh đạo rõ rệt hoặc quy củ chưa chắc là có hiệu quả, nhất là trong giai đoạn đấu tranh. Nếu người lãnh tụ hoặc nhóm lãnh tụ bất tài, thiếu kinh nghiệm, hoặc có sơ sót, cuộc đấu tranh sẽ dễ bị tiêu tan. Trong giai đoạn này của cuộc đấu tranh chống phe CS, tốt hơn là phe DC không cần lãnh đạo, hoặc chỉ cần sự lãnh đạo lỏng lẻo. Lý do như sau.

Thứ nhất, tính chất của cuộc đấu tranh căn bản là đa chiều: ý thức hệ, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, và truyền thông tương tác nhau. Với tính chất đa chiều, một sự lãnh đạo thống nhất rất khó thực hiện, và nhiều khi còn làm suy yếu cuộc đấu tranh. Phe DC nên để các thành phần chuyên môn tấn công phe CS theo khả năng chuyên môn của họ. Tuy sẽ có những mâu thuẫn làm suy giảm sự thành công của các nhóm, những mâu thuẫn này có thể được giảm thiểu nếu các nhóm không hoàn toàn hành động độc lập.

Thứ nhì, ngoài tính chất đa chiều, cuộc đấu tranh có các chiến lược đa dạng: bất bạo động, bạo động, dung hòa, hỗn hợp cương nhu, công, thủ. Tuy các phương thức khác biệt có thể triệt tiêu nhau và tạo mâu thuẫn hoặc lẫn lộn, nhưng phương thức nào cũng có cái lợi của nó. Sự lãnh đạo thống nhất sẽ bị buộc phải lựa chọn một vài phương thức chính và loại bỏ các phương thức khác, dễ tạo ra chia rẽ. Quan trọng hơn, rất khó cho nhóm lãnh tụ tìm ra được phương thức hữu hiệu nhất để làm chiến lược chính. Tuy lịch sử và các quá trình đấu tranh tại Việt Nam, kể cả kinh nghiệm của các quốc gia khác, Otpor! tại Serbia năm 1998-2004, cách mạng hoa lài ở Tunisia năm 2010-2011, và Ai cập năm 2011, cho nhiều bài học và kinh nghiệm quí giá (Xem, thí dụ như, Vũ 2012a-f); những bài học và kinh nghiệm này có thể không áp dụng hữu hiệu với phe CS tại Việt Nam hiện tại. Lý do đơn giản là phe CS tại Việt Nam không giống một nhóm côn đồ nào trên trái đất và là một hiện tượng kỳ quái nhất trong lịch sử nhân loại. Làm sao trên thế giới con người lại có một phe thiểu số tàn ác, hiểm độc, ngu xuẩn, ngớ ngẩn, có những may mắn bất ngờ, đem lý thuyết ngoại bang kịch cỡm để đô hộ được một khối đa số dân thông minh, đầy năng lực, hiền hòa, có tinh thần bất khuất trong 70 năm tại miền Bắc và 40 năm tại miền Nam? Xác suất cho cái thảm kịch nhân loại đó xảy ra trong thế kỷ thứ 21 hầu như là con số không. Thế mà thảm kịch đó đã xảy ra. Vì vậy, chưa chắc có một thuốc giải độc trong quá khứ hoặc hiện tại ở bất kỳ nơi nào trên thế giới có thể dùng được để đối phó với phe CS một cách toàn diện. Do đó nên để các giải pháp được tự do thí nghiệm. Nếu một phương thức không thành công, nó sẽ tự động bị đào thải. Những phương thức ở các quốc gia khác hoặc Việt Nam trong quá khứ vẫn có thể được áp dụng, nhưng chỉ với phạm vi hạn hẹp, và không đủ cho toàn thể cuộc đấu tranh.

Thứ ba, theo tôi nghĩ là lý do quan trọng nhất, cái cơ cấu có vẻ thiếu tổ chức của các nhóm trong phe DC là dấu hiệu của một sức mạnh đồng nhấ̀t đang trổi lên trong mô hình của hệ thống thích ứng phức tạp thảo luận trước đây.

Khi các nhóm trong phe DC tự do hành động với cùng một lý tưởng chung, có hay không có sự tương tác với phe CS hay các phe hoặc lực khác, sự lãnh đạo thống nhất không cần thiết. Trong hệ thống thích ứng phức tạp, người tổ chức hoàn toàn không cần thiết khi cơ cấu hệ thống theo thông số chung nào đó (Hartzog 2003). Như đã trình bày ở trên, cái thông số chung đó là tự do, dân chủ, và nhân quyền. Những tương tác hạn hẹp của các nhóm sẽ dần dần làm nổi lên một cơ cấu có quy củ mà sức mạnh còn hơn cả sức mạnh của các nhóm này hợp lại. Sự lãnh đạo có thể được tạo ra trong cái tiến trình nổi lên đó, nhưng là một kết quả tự nhiên của sự nổi lên, chứ không phải là nguyên nhân của sự nổi lên. Cái tiến trình nổi lên có thể chậm chạp, có thể nhanh chóng, tùy vào những tương tác thế nào.

Có nhiều người cho rằng thiếu sự lãnh đạo thống nhất, phe DC sẽ thất bại. Những người đi biểu tình không biết đi đến hội họp ở đâu, khi nào, hoặc làm thế nào. Các ủng hộ tài chánh sẽ bị phân tán, thiếu một số lượng lớn để thực hiện được những công việc lớn lao. Các sự nổi dậy sẽ không được đồng nhất, mà chỉ là những cuộc nổi dậy lẻ tẻ, dễ bị đàn áp. Đúng, sức mạnh của phe DC rất cần cái đoàn kết nhất trí đó. Tuy nhiên, chuyện đó phải xảy ra đúng lúc. Tuy chưa có lãnh đạo thống nhất, phe DC vẫn có những chiến thắng. Nhờ không có một đường hướng quy củ, phe DC tạo ra được những tương tác hạn hẹp tự nhiên và tự phát, giúp cho sự hình thành cuộc nổi lên mạnh mẽ. Nhờ có những vụ nổi dậy lẻ tẻ, phe CS mới có dịp lộ ra tính chất tàn nhẫn qua cách dùng bạo lực và đám đông để đàn áp một số ít tay không. Nhờ có các vụ biểu tình với số it người, nhiều hình ảnh oai hùng của phe DC và phản ứng hèn nhát của phe CS hiện ra. Chẳng hạn như Vanda Lâm giơ cao biểu ngữ có cờ vàng ba sọc đỏ và những con thú của phe CS nhào tới đánh đập anh (CTV 2014a). Facebooker Bé Mập Lai giựt lá cờ đỏ sao vàng của phe CS và vất đi, một hành động bị lên án trên Facebook bởi một kẻ trong phe CS kích động khủng bố cô (Phạm Lê Vương Các 2014). Những hình ảnh này càng nung nấu ý chí và sôi sục nỗi phẫn uất của phe DC để tạo nên sức mạnh ngày càng lớn mạnh. Nhờ không có sự lãnh đạo thống nhất, các nhóm hoặc các cá nhân trong phe DC có dịp thi hành những gì họ muốn một cách tự do. Do đó, sẽ có những đáp ứng sáng tạo với chế độ độc tài của phe CS. Một thí dụ nữa là một nhóm mười phụ nữ biểu tình trước tòa Lãnh Sự Tàu cộng tại Sài Gòn vào ngày 4 tháng 6, 2014 trong dịp tưởng niệm những người bị tàn sát tại Thiên An Môn năm 1989 (CTV 2014b). Họ cũng phô trương lá cờ vàng ba sọc đỏ của chính thể VNCH ngay tại Sài Gòn lần đầu tiên sau năm 1975. Sau cùng, xem thủ thuật tuyệt vời của anh Đinh Quang Tuyến gánh nước tại công viên Tao Đàn, Sài Gòn, vào ngày 8 tháng 6, 2014 (Danlambao 2014). Anh giơ hai biểu ngữ viết tay "Nước nhà không bán, chỉ mời lấy thảo" và "Mất nước là chết." Bằng các chơi chữ, dùng từ "nước" để chỉ nghĩa đen là "nước uống" và nghĩa bóng là "quốc gia," anh đã thi hành tự do ngôn luận trong một công viên đông người qua lại với lời lẽ tát vào mặt phe CS. Ngạc nhiên thay, anh không hề hấn gì. Tuy nhiên, không phải sáng kiến hoặc hành động mới nào cũng hay. Nhưng những ý hoặc hành động nào không hay thường bị chỉ trích, và do đó không được lập lại.

Nói tóm lại, tuy phe DC chưa có một sự lãnh đạo thống nhất, cái thiếu thốn không hề làm suy giảm sức mạnh của phe DC miễn là các nhóm trong phe DC theo đuổi cùng lý tưởng và tương tác hạn hẹp với nhau một cách tự nhiên. Sự chống đối và đàn áp của phe CS lại càng làm sự thành công của phe DC xảy ra nhanh hơn.

Trong nước và hải ngoại vẫn có thể có những tổ chức riêng rẽ phục vụ những mục tiêu phụ thuộc, nhưng tất cả phải liên hợp và hỗ trợ lý tưởng và mục tiêu tối cao. Những tương tác hạn hẹp này có thể dần dần đưa đến sự hình thành một tổ chức tối cao, tuy chuyện đó không nhất thiết quan trọng. Tổ chức tối cao này, nếu được thành lập theo tiến trình của cuộc đấu tranh, cần có trụ sở cố định và ngân sách dồi dào, và có ủy ban điều hành gồm có những đại diện uy tín. Tổ chức trung ương này không cần phải là một tổ chức điều hành các tổ chức phụ thuộc mà chỉ cần đóng vai trò phối hợp, liên lạc, và truyền bá tin tức, dữ kiện.

3) Quyền lực và sức mạnh: Phe CS mạnh hơn phe DC trong nước về phương diện vật chất, nhưng yếu hơn phe DC trong nước về phương diện tinh thần và ý chí. Ngoài ra, phe CS thua xa phe DC hải ngoại cả về vật chất lẫn tinh thần và ý chí, nhất là về phương diện kinh tế và áp lực chính trị.

Vì họ là những kẻ dùng bạo lực chiếm quyền, phe CS có được một lực lượng hùng hậu công an, cảnh sát, và các thành phần dân sự làm việc dưới quyền. Cộng với yếu tố phương thức thi hành (dưới đây), phe CS đã có thể đàn áp phe DC trong nước. Tuy nhiên, có một lực lượng an ninh hùng hậu không có nghĩa là có một quyền lực hữu hiệu. Lực lượng an ninh của phe CS chỉ dựa vào số đông. Thực chất, những nhân viên an ninh chỉ có thể khỏe mạnh hơn những người già hoặc phụ nữ hay các cô gái của phe DC. Họ có vũ trang, xe cộ, khiên còng, và dùi cui, nhưng chưa chắc họ có thể áp đảo được các thanh niên trẻ của phe DC trong một cuộc đối đầu một chọi một. Quan trọng hơn, những nhân viên an ninh thường là những người hèn nhát, chỉ quen đàn áp người già và phụ nữ chân yếu tay mềm. Họ không có cái khí khái của phe DC.

Phe CS thực ra rất sợ chính nghĩa và ý chí đấu tranh của phe DC. Winston Churchill, Thủ tướng Anh trong Thế chiến thứ hai, từng nói (1938),

"Bạn thấy những kẻ độc tài trên bệ cao, vây quanh bởi lưỡi lê lính và dùi cui cảnh sát họ. Họ được bảo vệ mọi bên bởi hàng đống người vũ trang, súng đại bác, máy bay, pháo đài, và những thứ tương tự – họ dương dương tự đắc và khoe khoang trước mọi người, nhưng trong tim họ có một nỗi sợ hãi câm nín. Họ sợ lời lẽ và ý tưởng: những lời lẽ phát biểu ở nước ngoài, những ý tưởng khuấy động ở trong nước – tất cả lại càng mạnh mẽ hơn vì bị cấm đoán – làm khiếp đảm họ. Một con chuột nhắt của ý tưởng xuất hiện trong phòng, cũng làm ngay cả những kẻ thống trị quyền hành đáng sợ nhất phát hoảng lên. Họ hốt hoảng cố ngăn cấm ý tưởng và lời nói chúng ta; họ sợ những bộ phận hoạt động của trí tuệ con người."

Lời nói bất hủ này của Churchill như thể nhắm vào phe CS Việt Nam hiện nay. Quả thật vậy, phe CS rất sợ lời lẽ và ý tưởng. Những luật lệ của điều 88, 79, và 258, những cuộc đàn áp biểu tình, và các vụ giam cầm bắt bớ những người của phe DC, tất cả cho thấy phe CS sợ lời lẽ và ý tưởng của phe DC như thế nào. Phe CS sợ phe DC đến nỗi họ sợ cả những cuộc hội họp ôn hòa, ngay cả việc tang lễ và nhặt rác cộng cộng (Nguyễn 2014).

Quyền lực và sức mạnh vật chất của phe DC trong nước rất là hạn chế, nếu không muốn nói là không có, vì họ đang sống dưới sự đàn áp của phe CS. Tuy nhiên, nếu phe DC có thể huy động được số đông thanh niên trai tráng, họ có thể tạo dựng sức mạnh vật chất đáng kể. Quan trọng hơn, tuy chưa có quyền lực và sức mạnh vật chất mạnh mẽ, phe DC trong nước thực ra có quyền lực và sức mạnh tinh thần vĩ đại, ảnh hưởng cả trong nước và quốc tế. Đó là ý chí đấu tranh cho nhân quyền, tự do, và dân chủ. Điểm đáng tiếc là cái uy lực đó chưa được dân chúng nhận thức rõ rệt. Tệ hơn nữa, đa số dân Việt Nam có nỗi sợ phe CS nên không tham gia tích cực trong cuộc đấu tranh của phe DC (Xem, thí dụ như, Kim 2013; Trần Duy Sơn 2014; Vũ 2012a-f). Nhiều người còn che giấu nỗi sợ hãi của mình bằng cách chỉ trích phe DC, về hùa với phe CS.

Aung San Suu Kyi, lãnh tụ phe đối nghịch ở Miến Điện (Myanmar), từng phát biểu (Aung San 2010, 184),

"Trong một hệ thống phủ nhận sự hiện hữu của các nhân quyền căn bản, sự sợ hãi là quy tắc đương thời. Sợ giam cầm, sợ tra tấn, sợ chết, sợ mất bạn bè, gia đình, tài sản hoặc công ăn việc làm, sợ nghèo, sợ cô lập, sợ thất bại... Không dễ cho một dân tộc, bị quen với nỗi sợ dưới cái luật sắt của nguyên tắc sức mạnh là đúng, thoát khỏi cái độc khí làm suy yếu của sự sợ hãi. Tuy nhiên, cho dù dưới guồng máy chính quyền đè nén nhất, lòng can đảm cứ càng trổi lên, vì sự sợ hãi không phải là trạng thái tự nhiên của con người văn minh."

Một cách oái ăm, nỗi sợ hãi phe kia hiện diện cả trong dân chúng lẫn phe CS. Câu hỏi về cuộc đấu tranh giữa dân chúng và phe CS, nhiều khi không phải là câu hỏi "Ai gan hơn ai?" mà là "Ai sợ ai hơn ai?" Tuy nhiên, như Winston Churchill đã vạch ra và Aung San Suu Kyi xác nhận, chính kẻ độc tài nắm quyền mới sợ tiếng nói của dân và cho dù dưới guồng máy chính quyền đè nén nhất, lòng can đảm cứ càng trổi lên. Do đó, trên thực tế, dần dần, dân Việt sẽ thắng được nỗi sợ và trổi lên lòng can đảm. Sự nổi lên của lòng can đảm có thể theo lý thuyết của hệ thống thích ứng phức tạp như trình bày ở trên. Cái ý chí sống còn của dân và các tương tác hạn hẹp giữa dân và phe CS sẽ mang ra lòng can đảm thống nhất của toàn dân.

Cái uy lực tinh thần của phe DC là cái ý chí đấu tranh cho nhân quyền, tự do, và dân chủ, thể hiện bằng lòng can đảm, sức chịu đựng, sự nhẫn nại, cương quyết, và bền bỉ. Khi những thể hiện này được ghi nhận qua hình ảnh, khúc phim, đoạn ghi âm, hoặc mọi kết hợp, và truyền bá qua các phương tiện truyền thông tới đại chúng, sức mạnh của chúng không thể đo lường được. Khi bạo lực càng gia tăng, cái ý chí đấu tranh cần phải càng gia tăng hơn. Một bức hình hay một khúc phim ghi nhận giây phút thê thảm hay oai hùng của những người đấu tranh sẽ có một tầm ảnh hưởng vĩ đại trong nước và quốc tế.

Quan trọng nhất, phe DC trong nước phải hiểu rằng chính họ mới là nhóm chủ chốt trong việc chống cộng. Phe DC hải ngoại sẵn sàng giúp đỡ những gì mà họ có thể làm được, tinh thần, tài trợ, và chính trị. Nhưng “muốn ăn phải lăn vào bếp,” phe DC trong nước phải tích cực hoạt động. Các cường quốc tự do, nhất là Hoa Kỳ, rất muốn thay thế́ chế độ cộng sản độc tài tại Việt Nam bằng một thể chế dân chủ, nhưng Hoa Kỳ cần có bằng chứng cụ thể để hợp thức hóa sự can thiệp của họ. Tại sao Hoa Kỳ muốn can thiệp? Lý do đơn giản là Mỹ muốn ngăn chận sự bành trướng của Tàu cộng và giúp Việt Nam trở thành một cường quốc kinh tế để là một đồng minh lâu dài của họ như Nhật Bản và Nam Hàn. Cái bằng chứng cụ thể để cho các cường quốc tự do can thiệp vào Việt Nam là số lượng và phẩm chất của cuộc chống đối phe CS. Chỉ cần một cuộc chống đối có tổ chức xảy ra trên toàn lãnh thổ Việt Nam, với mức độ tham gia càng gia tăng của dân chúng, là đủ để cho thế giới thấy được nguyện vọng của dân Việt Nam.

Đương nhiên là phe CS có ít hoặc không có quyền lực và sức mạnh, vật chất hay tinh thần, ở hải ngoại. Phe DC hải ngoại còn có quyền lực và sức mạnh tinh thần rất cao. Cái ý chí chống cộng ở hải ngoại ngày càng gia tăng cho dù có sự phá phách và chia rẽ của phe CS. Một cách đáng kể, tỉ lệ giới trẻ trong phe DC ở hải ngoại càng lúc càng lên cao. Các cuộc biểu tình, chương trỉnh văn nghệ, phương tiện truyền thông, hội họp chống cộng hải ngoại cho thấy sự tham gia đông đảo của giới trẻ. Ngoài ra quyền lực và sức mạnh của phe DC hải ngoại rất mạnh mẽ về phương diện kinh tế và chính trị, như được chứng minh bằng các luật lệ ở các thành phố Garden Grove, Santa Ana ở Hoa Kỳ cấm nhân viên chính quyền Việt Nam đến. Các dự luật Hạ Viện Hoa Kỳ chống đối Việt Nam về các vấn đề nhân quyền cũng nên được lưu ý. Thêm vào đó, các thế hệ hiện tại và sau này của phe DC hải ngoại đang và sẽ nắm giữ những chức vụ quan trọng trong chính quyền, quân đội, và xí nghiệp lớn tại quốc gia cư trú của họ. Họ sẽ tạo những áp lực kinh tế hoặc/và chính trị lên phe CS trong nước và tạo nên những ảnh hưởng có hậu quả quốc tế.

(Còn tiếp)

Đã đăng:

- Biết người biết ta (Phần 1): "Tính chất và một mô hình cuộc đấu tranh"

Cao-Đắc Tuấn
danlambaovn.blogspot.com

________________________________

Tài Liệu Tham Khảo:

- Aung San, Suu Kyi. 2010. Freedom From Fear. Penguin Books, New York, U.S.A.

- Cao-Đắc Tuấn. 2014a. Lửa Cháy Trong Mưa, dịch từ Fire In The Rain, cùng tác giả, Hellgate Press, Oregon, U.S.A.

- Cao-Đắc Tuấn. 2014c. Chân Lý Tuyệt Đối. Phần Ghi Chú Lịch Sử và Sự Kiện.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/05/chan-ly-tuyet-oi.html (truy cập 25-5-2014).

- Christiano, Thomas. Không rõ ngày tháng. Democracy As Equality. Không rõ ngày tháng. http://philosophyfaculty.ucsd.edu/FACULTY/RARNESON/Courses/christianodemocracy.pdf (truy cập 11-6-2014).

- CTV Danlambao. 2014a. Sài Gòn: 30 người biểu tình yêu nước bị bắt. 19-5-2014.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/05/sai-gon-ca-tiep-tuc-giam-giu-it-nhat-30.html (truy cập 1-6-2014).

- CTV Danlambao. 2014b. Sài Gòn: Bất ngờ biểu tình trước lãnh sự quán Trung Quốc. 8-6-2014.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/06/sai-gon-bat-ngo-bieu-tinh-truoc-lanh-su.html (truy cập 8-6-2014).

- Dalai Lama XIV. 1999. Buddhism, Asian Values, and Democracy. Journal of Democracy, 10(1), 3-7. Phật Giáo, giá trị Á Đông, và dân chủ, Phan Quốc Tâm dịch, 16-6-2014.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/06/phat-giao-gia-tri-ong-va-dan-chu.html (truy cập 17-6-2014).

- Danlambao. 2014. Độc chiêu chống bán nước tại Sài Gòn. 9-6-2014.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/06/oc-chieu-chong-ban-nuoc-tai-sai-gon.html (truy cập 9-6-2014).

- Dân Nam. 2012. Những Mốc Lịch Sử Quan Trọng Khởi Từ Thập Niên 1940. 5-2012.

http://www.trinhanmedia.com/2012/10/nhung-moc-lich-su-quan-trong-khoi-tu.html (truy cập 5-6-2014).

- Duong, Wendy N. 2001. Gender Equality and Women’s Issues in Vietnam: The Vietnamese Women – Warrior and Poet. Pacific Rim Law & Policy Journal, Vol. 10, No. 2 (191-326). Available at

http://digital.law.washington.edu/dspace-law/bitstream/handle/1773.1/783/10PacRimLPolyJ191.pdf?sequence=2 (truy cập 5-6-2014).

- Dutton, George. 2006. The Tây Sơn Uprising. Society and Rebellion in Eighteenth-Century Vietnam. University of Hawai’i Press, Hawaii, U.S.A.

- Harrington, Michael. 1992. Socialism: Past and Future. The Penguin Group, New York, U.S.A.

- Hartzog, Paul B. 2004. 21st Century Governance as a Complex Adaptive System.

http://www.panarchy.org/hartzog/governance.html (truy cập 6-6-2014).

- Hayton, Bill. 2011. Vietnam: Rising Dragon. Yale University Press, Connecticut, U.S.A.

- Kim My. 2013. Nỗi sợ hãi và phương thức trị liệu. 23-12-2013.

http://danlambaovn.blogspot.com/2013/12/noi-so-hai-va-phuong-thuc-tri-lieu.html (truy cập 25-5-2014).

- Lind, Michael. 1999. Vietnam: The Necessary War. Simon & Schuster, New York. U.S.A.

- Mitrany, David. 1951. Communism and the Peasants, Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 276, Lessons from Asia (Jul., 1951), pp. 99-104.

- Ngô Vũ Hải Bằng. Không rõ ngày tháng. Quyền lợi của người phụ nữ trong BỘ LUẬT HỒNG ĐỨC. Không rõ ngày tháng.

http://e-cadao.com/tieuluan/linhtinh/luathongduc.htm (truy cập 11-6-2014).

- Nguyễn Nữ Phương Dung. 2014. Nhóm bạn trẻ Sài Gòn bị tước đoạt quyền nhặt rác. 25-5-2014.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/05/nhom-ban-tre-sai-gon-bi-tuoc-oat-quyen.html (truy cập 25-5-2014).

- Phạm Lê Vương Các. 2014. “Nhân danh lá cờ để phá rối và kích động bạo lực.” 16-5-2014.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/05/nhan-danh-la-co-e-pha-roi-va-kich-ong.html (truy cập 1-6-2014).

- Post, Robert. 2006. Democracy and Equality. Annals of the American Academy of Political and Social Science. Vol. 603, Law, Society, and Democracy: Comparative Perspectives (Jan., 2006), pp. 24-36.

- Sharma, Ruchir. 2012. Breakout Nations: In Pursuit of the Next Economic Miracles. W.W. Norton and Company, Inc., New York, U.S.A.

- Tran, Nhung Tuyet. 2006. Beyond the Myth of Equality – Daughters’ Inheritance Rights in the Lê Code, pp. 121-144, in Việt Nam – Borderless Histories, Nhung Tuyet Tran and Anthony Reid (Eds.). The University of Wisconsin Press, Wisconsin, U.S.A.

- Trần Duy Sơn. 2014. Vì sao dân ta sợ. 25-5-2014.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/05/vi-sao-dan-ta-so.html (truy cập 25-5-2014).

- Trần Trung Đạo. 2014. Việt Nam Cộng Hòa, lối thoát của Hoàng Sa và dân tộc. 31-5-2014.

http://danlambaovn.blogspot.com/2014/05/viet-nam-cong-hoa-loi-thoat-cua-hoang.html (truy cập 31-5-2014).

- Vũ Đông Hà. 2012a. Cuộc cách mạng của Sợ Hãi (phần 1). 8-7-2012.

http://danlambaovn.blogspot.com/2012/03/cuoc-cach-mang-cua-so-hai-phan-1.html (truy cập 29-5-2014).

- 2012b. Cuộc cách mạng của Sợ Hãi (phần 2) - Những viên gạch nền tảng. 8-7-2012.

http://danlambaovn.blogspot.com/2012/07/cuoc-cach-mang-cua-so-hai-phan-2-nhung.html (truy cập 29-5-2014).

- 2012c. Cuộc cách mạng của Sợ Hãi (phần 3) - Sức mạnh của đám đông. 6(?)-7-2012.

http://danlambaovn.blogspot.com/2012/07/cuoc-cach-mang-cua-so-hai-phan-3-suc.html (truy cập 29-5-2014).

- 2012d. Cuộc cách mạng của Sợ Hãi (phần 4) - Kẻ gieo rắc sợ hãi cũng biết sợ hãi. 9-7-2012.

http://danlambaovn.blogspot.com/2012/07/cuoc-cach-mang-cua-so-hai-phan-4-ke.html (truy cập 29-5-2014).

- 2012e. Cuộc cách mạng của Sợ Hãi (phần 5) - Đám đông và những trò chơi tinh nghịch. 12-7-2012,

http://danlambaovn.blogspot.com/2012/07/cuoc-cach-mang-cua-so-hai-phan-5-am-ong.html (truy cập 29-5-2014).

- 2012f. Cuộc cách mạng của Sợ Hãi (phần 6) - Dilemma Action. 15-7-2012,

http://danlambaovn.blogspot.com/2012/07/cuoc-cach-mang-cua-so-hai-phan-6.html (truy cập 29-5-2014).

- Winston, Churchill. 1938. Winston Churchill Quotes.

http://www.winstonchurchillquotes.net/ (truy cập 25-5-2014).

- Yew, Lee Kuan. 2013. One Man’s View of the World. Straits Times Press, Singapore.

Biết người biết ta (Phần 2): Các yếu tố trong cuộc đấu tranh

Bình Luận

Thời Sự

Chuyên đề

Tìm Kiếm

Email liên lạc

Bài được quan tâm

Người theo dõi

Blog Archive