Con đường tựu nghĩa

Trần Thảo (Danlambao) - Năm 1985 trong một chương trình Đại Nhạc Hội Tân Niên, tôi được giao phụ trách xây dựng một vở kịch thơ. Thời gian đó, chưa có phương tiện internet tiện lợi như bây giờ, và trong tay tôi cũng không có một tài liệu nào về kịch thơ để tham khảo. Nhưng tôi nhớ ngày xưa, tôi có dịp đọc vỡ kịch thơ Hận Tam Quan của nhà thơ Hoàng Cầm và vở kịch thơ Nguyễn Trải của nhà thơ Trúc Đường Nguyễn Mạnh Phác, người anh ruột của nhà thơ Nguyễn Bính. Trong vở Hận Nam Quan, như tựa đề của nó, chủ ý diễn tả phút tiễn biệt đầy bi thống và hào hùng của Nguyễn Trãi và Nguyễn Phi Khanh. Còn trong vở Nguyễn Trãi của Trúc Đường thì không gian và thời gian rộng rãi hơn, diễn tả cuộc đời hoạt động của Nguyễn Trãi từ lúc tiễn cha đi và trở về bị quân Minh giam lỏng ở thành Đông Quan, sau đó được Đặng Dung đem gươm báu đến tặng và mời ra giúp khôi phục triều đại nhà Trần, nhưng ông đã viện cớ để từ chối vì thấy thời đại của Trần triều đã chấm dứt.

Khi bắt được liên lạc với nghĩa quân Lam Sơn, Nguyễn Trãi đã tìm về Lỗi Giang để tụ nghĩa, ông tham mưu cho Lê Lợi cho tới khi giành được thắng lợi hoàn toàn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh. Từ đó, tôi nghĩ tại sao mình không cố gắng kết nối những tình tiết của hai vở kịch thơ nói trên để viết một vở kịch thơ với nội dung nêu cao tinh thần yêu nước của tiền nhân. Thế là tôi không ngại khả năng hạn hẹp của mình, viết vở kịch thơ với tựa đề Con đường tựu nghĩa. Vở kịch thơ CĐTN dĩ nhiên cũng được viết về nhân vật Nguyễn Trãi, người đã tham mưu cho Lê Lợi trong mười năm trường kỳ kháng chiến chống quân Minh, bắt đầu từ năm 1418 và cuối cùng giành thắng lợi quyết định vào năm 1428. Nhưng điều khác biệt trong Con Đường Tựu Nghĩa so với vở Hận Nam Quan của nhà thơ Hoàng Cầm và vở Nguyễn Trãi của Trúc Đường là tôi hư cấu một nhân vật Việt Nữ thay cho Nguyễn Thị Lộ, và lược bỏ những chi tiết mà khả năng của tôi không thể nào bao sân được, chỉ chú trọng đến phần Nguyễn Phi Khanh căn dặn con trai Nguyễn Trãi, chớ học thói nhi nữ thường tình, mà hãy về nuôi chí lớn, cứu nước nhà thoát vòng nô lệ bắc phương. Tôi đặc biệt chú trọng đến phần Nguyễn Trãi tìm gặp Lê Lợi để dâng lên kế sách phá giặc.

Các bạn thân mến.

Đất nước Việt Nam của chúng ta đang có nguy cơ lọt vào tay giặc thù phương bắc, hoặc là chiếm trọn Việt Nam hoặc là đặt ách thống trị qua một tập đoàn cộng sản bù nhìn. Tôi gửi đến các bạn nội dung vỡ kịch thơ này như gửi một tấm lòng. Hãy noi theo gương sáng của tiền nhân, cùng nhau gìn giữ lấy giang sơn gấm vóc mà cha ông ta đã hy sinh bao máu xương để gầy dựng. Không có đóng góp nào là nhỏ, chỉ có sự vô cảm, thản nhiên trước nguy cơ mất nước, dân tộc chìm đắm trong vòng nô lệ, mới là nỗi tiếc hận ngàn đời.

Vào năm 1408, khi cha của Nguyễn Trãi, ông Nguyễn Phi Khanh, bị giặc Minh bắt giải về Tàu, Nguyễn Trãi quay về định kế phá giặc, rửa nhục cho nước, rửa hờn cho cha. Trong hơn mười năm trời bị giặc Minh giam lỏng ở thành Đông Quan, Nguyễn Trãi đã nghiên cứu và tổng hợp những kinh nghiệm đấu tranh của dân tộc để viết nên tập Bình Ngô Sách. Biết Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn đóng căn cứ ở Lỗi Giang, Nguyễn Trãi tìm đến dâng kế phá giặc. Lê Lợi nghe được lấy làm mừng, dùng ông làm Tham Mưu, cùng lo việc lớn. Nguyễn Trãi chẳng những là một nhà chính trị lỗi lạc, ông còn là một nhà quân sự thiên tài, đã góp đại công vào chiến thắng lẫy lừng của dân tộc trong mười năm kháng chiến chống quân Minh,giành lại nền độc lập cho nước nhà vào năm 1428.

Cuộc đời của Ức Trai Nguyễn Trãi đã để lại cho chúng ta tấm gương sáng vằng vặc của tinh thần vì nước vì dân, rất xứng đáng với lời ngợi khen của Vua Lê Thánh Tông: "Ức Trai tâm thượng quang Khuê tạo", có nghĩa là tấm lòng của Ức Trai sáng như sao Khuê.

Các bạn thân mến.

Kịch bản Con đường tựu nghĩa ghi lại những tao ngộ của Nguyễn Trãi vào thời gian trước và sau khi ông tìm đến Lỗi Giang để phò Lê Lợi.

Kịch bản được chia làm hai màn, hai cảnh.

MÀN MỘT, CẢNH MỘT

Địa điểm: Tại một quán nước bên đường, xa xa ẩn trong sương mù là Ải Nam Quan, vùng địa đầu giới tuyến giữa hai nước Hoa Việt, Cô hàng đang lau chùi bàn ghế, chốc chốc lại ngẩng đầu nhìn về phương xa. Trời đã về chiều, ráng non đoài, đỏ bầm như máu.

Cô hàng:

Đây Nam Quan, bóng trời chiều bãng lãng

Ráng non đoài hừng hực mối thù chung

Tím thịt bầm da, non nước Vua Hùng

Đang quằn quại trong bàn tay quân dữ

Quốc phá gia vong, dẫu thân nhi nữ

Cũng quyết lòng phụ vận hội trung hưng

Nối gót tiền nhân, gương sáng Triệu Trưng

Cân quắc nữ nhi, diệt thù cứu quốc.

Ngay lúc đó Nguyễn Trãi đang trên đường đi tiễn cha, ngang qua quán, ông bỗng nghe tiếng ngâm thơ đầy khí khái của cô hàng, Nguyễn Trãi dừng chân và cất tiếng khen.

Nguyễn Trãi:

Cao quý thay, Cao quý thay,

Đời Đông Hán hơn ngàn năm về trước

Núi chuyển, sông gầm, trống giục đất Mê Linh

Nợ nước, thù nhà nương tử tiến binh

Làm tan tác sáu mươi lăm thành của đoàn quân xâm lược

Nay cô nương muốn noi gương người trước

Quả thật phi thường, nam tử sánh đâu?

Duyên hạnh ngộ, vốn quân tử nan cầu

Vậy, chẳng hay quê quán, phương danh?

Kẻ này xin thỉnh giáo.

Cô hàng:

Thưa tiên sinh,

Thiếp nguyên quán Tây Hồ, Việt Nữ là tên

Theo bút nghiên, biết dăm chữ làm nền

Đâu dám nhận lời tiên sinh khen tặng

Còn tiên sinh?

Trông vẻ người tài hoa tuấn nhã

Phải việc gì mà rong ruỗi đường xa?

Có biết chăng cạm bẫy khắp sơn hà

Bầy quân dữ vốn phường vô đạo.

Nguyễn Trãi:

Vẫn biết thế, nhưng ta Nguyễn Trãi

Có khi nào sợ hãi trước hùm beo

Để tiễn cha, quyết vượt suối băng đèo

Dẫu có chết, cũng làm thân hiếu tử.

Cô hàng:

Ồ, thì ra là Ức Trai Tiên Sinh Nguyễn Trãi

Thuở đầu xanh từng phóng bút thơ đề

Chí lớn tài cao, lỗi lạc khắp sơn khê

Thiếp gặp đây, thực ngàn lần vạn hạnh.

Nguyễn Trãi:

Đừng nói thế nàng ơi, đừng nói thế

Lửa cháy non sông, vùi thân bá tánh

Ta đứng nhìn để thẹn chữ kinh luân

Cơn gia biến, cha già phải ách gian truân

Không gánh vác, ta làm con lỗi đạo.

Cô hàng:

Mong Tiên Sinh chớ buông lời ảo nảo

Đã làm người đâu khỏi tiết gian nan

Đấng trượng phu,tùy ngộ nhi an

Đem tài trí ra giúp đời giúp nước

Công lao ấy lệnh nghiêm đường biết được

Hẳn hài lòng mãn nguyện chốn lao lung.

Nguyễn Trãi:

Đa tạ lời nàng chỉ giáo

Chỉ sợ Trãi này trí thấp tài sơ

Đường còn xa, ải bắc sương mờ

Xin bái biệt cùng nàng, hẹn ngày tái ngộ.

Nguyễn Trãi quay mình định bước đi, thì ngay lúc đó một toán quân Minh áp giải một tù nhân dừng lại trước quán. Tù nhân mang gông và xích xiềng nơi cổ, dáng dấp tiều tụy. Nguyễn Trãi nhìn kỹ, rõ ràng là cha mình, ông chạy vụt lại, định quỳ lạy cha thì một tên quân Minh xô ông ngả nhào, hét lớn: Dang ra. Tên chỉ huy thấy dáng vẻ thư sinh của Nguyễn Trãi bèn khoát tay:

Mặc kệ nó, đồ thư sinh trói gà không chặt

Chẳng gan nào dám động đến quan binh

Hãy vào đây, cùng cô quán hữu tình

Uống dăm chén giải lao rồi lên đường tiếp tục.

Nguyễn Trãi quỳ lạy cha

Nguyễn Trãi:

Lạy cha, tội con đáng muôn thác

Để cha già phải chịu ách lao lung

Đất lạ xứ người cơ hiểm trùng trùng

Xin cha cho con được theo bên mình

Để sớm hôm hầu hạ

Nguyễn Phi Khanh:

Hừ, Mi là thằng nghịch tử

Học thói đời khóc lóc than van

Nguyễn Phi Khanh này thiết thạch trung can

Đâu có đứa con như mi, một phường yếu đuối

Gặp lúc nhiễu nhương trăm đường tăm tối

Đạo làm người, trung nghĩa để đâu?

Về đi con, hãy về đi

Lấy giang sơn tổ quốc làm đầu

Mài bút thành gươm, cứu đời, cứu nước

Đừng học thói cô đầu khiếp nhược

Dẫu giông bão thế nào,

Cũng gắng làm thân tùng thân bách nghe không.

Nguyễn Trãi:

Lạy cha,

Con xin cúi đầu nghe lời cha dạy

Nhưng....

Nguyễn Phi Khanh:

Còn chần chờ gì nữa nhỉ?

Tận trung là tận hiếu

Hãy về đi mà cứu lấy giang sơn

Đừng để cha phải nhắm mắt ngậm hờn

Và dân tộc phải chìm trong tăm tối

Có chính nghĩa soi đường con đi tới

Có triệu lòng chờ tiếng gọi bình Ngô.

Lấy thế nhân dân làm sức mạnh xô bờ

Lấy nhân nghĩa làm châm ngôn đại định

Ngày mai đây, bốn phương trời yên tĩnh

Cha mỉm cười với giấc ngủ ngàn thu.

Sau đó quân Minh tiếp tục giải Nguyễn Phi Khanh về phía bên kia biên giới,Nguyễn Trãi đứng nhìn theo uất nghẹn

Nguyễn Trãi:

Lạy cha. ơn nghĩa sinh thành nói sao cho hết được

Chỉ dặn lòng khắc cốt ghi tâm

Phút chia tay đau đớn âm thầm

Lời cha dặn, trọn đời con ghi nhớ

Con sẽ sống, sẽ góp từng hơi thở

Mài bút thành gươm cứu nước cứu đời.

Từ nãy giờ cô hàng lắng nghe câu chuyện giữa cha con Nguyễn Trãi, cô rất khâm phục khí phách của Nguyễn Phi Khanh, và thầm mừng rằng Nguyễn Trãi đã hạ quyết tâm cứu nước.

Cô hàng:

Tiên Sinh thấy ra rồi, Tiên Sinh thấy ra rồi

Tiện thiếp thực muôn vàn kính phục

Đất nước lâm nguy, mịt mù cơn quốc nhục

Đạo làm người việc lớn phải lo toan

Có lý đâu riêng tính chuyện bình an

Mà khoanh tay mặc giòng đời trôi chảy

Hãy đứng lên như Trường Sơn vững chải

Đem trí tài mở rộng chuyển càn khôn

Thì dù trải mật phơi gan

Thiếp xin nguyện gánh giang san cùng chàng.

Nguyễn Trãi:

Xin cảm tạ ơn nàng tri kỷ

Chuyện nước nhà phải nghĩ cho sâu

Đổi thay mấy cuộc bể dâu

Nhân tài tuấn kiệt biết đâu mà tìm?

Có minh chủ để kìm tay lái

Cuộc trường kỳ nào phải đôi năm

Trãi tôi lo lắng âm thầm

Tìm đâu ra bậc hữu tâm anh hùng.

Cô hàng:

Thưa tiên sinh,

Thiếp xin phép được đôi lời tiến dẫn

Trộm nghe, có Lê Lợi anh hùng khí tiết

Hội Lũng Nhai hào kiệt kết đoàn

Cùng nhau việc lớn lo toan

Lam Sơn tựu nghĩa lòng son sáng ngời.

Nguyễn Trãi:

Thật thế ư, thật thế ư

Bấy lâu nay,nhân cơn gia biến

Đâu để lòng biết chuyện đấu tranh

Ơn nàng chỉ rõ ngọn ngành

Tôi sẽ về đất hùng anh hợp quần

Đường đi dẫu gian truân nguy khó

Lòng quyết tâm vượt khổ cứu đời

Thoáng chốc đã quá đôi mươi

Ơn non nghĩa nước mộng người Ức Trai.

Thôi, chiều đã xuống khắp núi rừng biên ải

Xin bái biệt cùng nàng, hẹn gặp lại sau

Cô hàng:

Vâng, thiếp mong chàng lên đường cẩn trọng.

Nguyễn Trãi quay mình bước đi, cô hàng đứng nhìn theo, miệng thoáng nụ cười nhưng mắt buồn xa xôi.

Cô hàng:

Dấn bước lên đường thỏa chí trai

Lam Sơn linh địa tụ anh tài

Chỉ ngang ngọn giáo mười phương tĩnh

Phất ngọn cờ vàng giặc khiếp oai.

Màn từ từ khép, hết màn một.

MÀN HAI CẢNH HAI

Nguyễn Trãi quay về và bị quân Minh giam lỏng ở Đông Quan gần mười năm trời. Suốt trong thời gian này ông dồn hết tâm ý, thanh lọc và tổng hợp những kinh nghiệm đấu tranh của dân tộc để viết nên tập Bình Ngô Sách. Sau đó Nguyễn Trãi tìm đến Lỗi Giang, gia nhập nghĩa quân Lam Sơn. Vì ông thay đổi họ tên nên Lê Lợi không biết, chỉ dùng ông vào việc sổ sách ở một trạm liên lạc. Nguyễn Trãi vừa làm việc, vừa viết cho hết chương cuối của tập sách.Sau có người mách, Lê Lợi biết và tìm đến.

Địa điểm: trong một căn phòng được bài trí đơn giản, Nguyễn Trãi đang ngồi viết sách thì Lê Lợi và hai nghĩa quân Lam Sơn bước vào.

Lê Lợi:

Ức Trai Tiên Sinh!

Đã mấy tháng nay,

Đứng trước Thái Sơn mà chẳng biết

Quả Lợi này có mắt như không.

Bậc hiền giả hẳn rộng rãi tấm lòng

Xin lượng thứ kẻ này vô tình không hỏi.

Vẫn thường nghe danh rền bốn cõi

Tài văn chương lừng lẫy một thời

Hôm nay được diện kiến cùng người

Thật chẳng khác gặp cơn mưa rào giữa trời nắng hạ.

Nguyễn Trãi vội vã đứng lên làm lễ cùng Lê Lợi

Nguyễn Trãi:

Xin tạ ơn Chúa công khen thưởng

Thật ra Trãi này vốn trí thấp tài sơ

Về Lam Sơn làm sĩ tốt dưới cờ

Được tựu nghĩa đã là điều vạn hạnh

Từ buổi đầu, giấu che danh tánh

Chúa công rộng lòng không chấp đã là may.

Lê Lợi:

Sao tiên sinh lại nói thế?

Giữa lúc tuấn kiệt như sao buổi sáng

Nhân tài như lá mùa thu

Lợi tôi có khi nào dùng người không đúng chổ

Vì mãi đợi Tiên Sinh

Lợi này vẫn thường quên ăn quên ngủ

Chiếc ghế tham mưu vắng mặt kẻ hiền tài.

Nguyễn Trãi:

Xin tạ ơn Chúa công coi trọng

Đây tập sách Bình Ngô

Mười năm trời dụng tâm suy nghĩ

Chương cuối cùng cũng chỉ vừa xong

Kính dâng lên, để Chúa công

Suy xét phân minh, rộng lòng chỉ bảo.

Lê Lợi đón lấy, đọc vài trang đầu, đoạn thốt:

Giữa lúc bốn phương mịt mù tăm tối

Lợi tôi có sách này

Chẳng khác nào gặp được ánh trăng thanh

Nhìn vào đại cuộc đấu tranh

Xin Tiên Sinh cho mấy lời chỉ giáo.

Nguyễn Trãi:

Thưa Chúa công cùng các vị hào kiệt

Xưa nay, đánh giặc ai không dùng vũ khí

Nhưng có vũ khí nào bằng sức mạnh toàn dân

Thế nên, muốn đại cuộc công thành

Phải vận động toàn dân tham gia chiến đấu.

Muốn thu phục nhân tâm,

Phải lấy điều nhân nghĩa làm đầu.

Trong trường kỳ chiến đấu dài lâu

Ta phải đấu tranh bằng sách lược tiêu hao toàn diện

Trãi tôi vừa nêu lên đôi lời thô thiển

Mong Chúc công và các vị anh hùng suy xét.

Lê Lợi:

Thật hợp ý ta, thật hợp ý ta

Muốn đại cuộc công thành

Phải lấy sức toàn dân làm chính

Muốn thu phục nhân tâm

Phải lấy điều nhân nghĩa làm đầu

Phen này dù phải chiến đấu dài lâu

Ta vững tin vào sách lược tiêu hao toàn diện.

Ngừng một lát, Lê Lợi rút gươm lệnh giương cao, bên cạnh là Nguyễn Trãi, phía sau là hai tráng sĩ Lam Sơn, Lê Lợi tuyên thề:

Hôm nay, trước anh linh tổ tiên,

Trước hồn thiêng sông núi

Lợi tôi xin thề:

Nguyện cùng huynh đệ Lam Sơn

Trên dưới một lòng, keo sơn gắn bó

Dù phải nằm gai nếm mật,

Quyết giương cao ngọn cờ cứu quốc.

Ta lấy đại nghĩa để thắng hung tàn

Lấy chí nhân mà thay cường bạo

Đuổi loài cướp nước ra xa bờ cõi

Đem thanh bình về cho tổ quốc thân yêu.

Màn từ từ kéo.

The end.

Trần Thảo

danlambaovn.blogspot.com

Con đường tựu nghĩa

Bình Luận

Thời Sự

Chuyên đề

Tìm Kiếm

Email liên lạc

Bài được quan tâm

Người theo dõi

Blog Archive